Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Blaðsíða 4

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
og Baldurs Ragnarssonar, bókunum um Sovétríkin og Suðurameríku, þá er sá skerfur
ekki lítill sem Mál og menning lagði til bókaútgáfu á þessu ári.
Ég minntist á að við ætluðumst til mikils af félagsmönnum. Þar átti ég ekki eingöngu
við að þeir legðu fram fé til bókakaupa eða fyrirtækja sem Mál og menning stendur að.
Ég hef framar öllu í huga að við ætlumst til að þeir séu góðir lesendur og við höfum
státað af því að enginn eigi betri lesendahóp en Mál og menning.
Og hvað er að stunda bókaútgáfu, vera bókmenntafélag, vera góður lesandi? Það er að
vilja leggja rækt við bókmenntir, eiga ást á þeim og skynja hvert er eðli bóka, að þær
eru aringlóð sögunnar og tilverurök þjóðarinnar, að gera sér grein fyrir að bækur eru
ekki glingur né hismi, heldur aflvaki og lifandi líf. Og þó sé gaman að handleika fagra
góða bók, er ófullkominn skilningur að líta á bók eingöngu eem hlut: í rauninni er hún
ekki bók nema í mjög þröngri merkingu. Tökum til að mynda Aðventu Gunnars Gunn-
arssonar sem við gáfum út á fimmtugsafmæli skáldsins. Maður hefur ekki lesið vel eða
lengi áður en maður gleymir því að vera með bók í hendi og er í staðinn kominn út i
gerningahríð örlaganna í baráttu upp á líf og dauða. Eða mætti ég minna á Sjálfstætt
fólk eftir Halldór Laxness. Erum við ekki fyrr en varir komin með Bjarti veg allra mann-
rauna frá örófi alda og inn í undraheim skáldskapar og þjóðsögu. Eða ljóð þjóðskáld-
anna og rit hinna beztu fræðimanna. Eru þau aðeins bækur? Nei, þau eru andrúmsloftið
sem við lifum í, hliðstæð náttúru landsins, þáttur af uppeldi okkar, strengur í brjósti
okkar, sá heimur skáldlegrar sýnar er gefur veruleikanum víðáttu dýpt og fegurð.
Einhver hefur sagt að lesandinn sé „betri helmingur" skáldsins. Félagsmenn Máls og
menningar þurfa að vera það afl í landinu sem hrekur á burt ómenninguna og stendur
vörð um arfhelgi bókmenntanna.
Mál og menning er sprottin upp af sameiginlegri hugsjón alþýðu, skálda og mennta-
manna. Sú hugsjón hefur á undanfönium aldarfjórðungi farið sigurför um heiminn. Hún
er hin rísandi sól vorrar aldar, eldurinn á fjallstindum jarðar, eldurinn í brjósti miljóna.
Við tölum um verkefni og segjumst hafa leyst hin og önnur verkefni. Verkefni eru
aldrei leyst. Mál og menning hefur ekki leyst nein verkefni. Verkefni bíða alltaf óleyst
eftir starfi næsta dags. Hið eina sem við getum sagt er að Mál og menning hefur að
ýmsu leyti styrkt aðstöðu sína. Þó er félagið í vanda statt: það er hlaðið skuldum og
liefur ótrygga stöðu á Laugavegi 18, þeim stað sem það hefur fórnað mörgum árum til
að festa sér. Þeir sem þangað komu í Bókabúð Máls og menningar íyrir jólin og sáu
fólksstrauminn, allar þær hendur sem teygðu sig eftir bókum og fjölluðu um þær, þeir
geta skilið að okkur er sárt um þennan stað. Þegar bókabúðin var opnuð þar fyrir rúmu
ári komst ég svo að orði: Það er ekki annað en skyldug virðing sem Mál og menning
sýnir félagsmönnum sínum, bókamönnum íslands, skapendum og unnenduin bókmennta,
að veita þeim aðgang að fagurri bókabúð, rúmgóðri og bjartri, þar sem hátt sé til lofts
og vítt til veggja. Það er í samræmi við þann hugarheim sem Mál og menning og höf-
undar félagsins leitast við að skapa þjóðinni: hugarheim sem sé víður og bjartur. —
Vilja félagsmenn að Mál og menning missi þennan stað eða verði að þrengja þar að sér?
Mál og menning á öll sín verkefni óleyst. Er Island frjálst? Standa bókmenntirnar í
blóma? Er alþýðan vakandi? Eru leiftrin skær af hugrekki menntamanna? Eru hjörtun
brennandi? Eiga hugsjónirnar sér heita formælendur? Hvenær hefur verið meiri þörf á
trúrri varðstöðu um íslenzka menningu? E. A.
274