Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Blaðsíða 121

BJORN FRANZSON
Nokkrar hugleiðingar um nýja tónlist
1. Gagnrýnendur í vanda
élagsskapur ungra tónlistarmanna, tá
er nefnir sig „Musica nova“, hefur nú
sex sinnum efnt til opinberra tónleika, síð-
an hann var stofnaður fyrir nærfellt þrem
árum.
Tónleikar þessir hafa yfirleitt verið helg-
aðir tónskáldum nvtízkunnar hérlendum og
erlendum. Þeir fyrstu, sem fram fóru 10.
febrúar 1960 í Þjóðleikhússkjallaranum.
voru þó undantekning í því efni. Hinir
ungu menn, sem að félagsskapnum standa,
fóru sem sé einkarhógværlega af stað. Það,
sem þeir höfðu valið til flutnings á fyrstu
tónleikunum, var allt eftir tiltölulega „mein-
lausa“ menn eins og Beethoven, Hugo
Wolf, Prokofiev og Ibert. Þetta var stórlega
snjöll herstjómarlist, eflaust útreiknuð með
þann tilgang í huga, að ekki kæmist styggð
að áheyrendum, meðan verið væri að venja
þá við. Áheyrendur komu því til næsta tón-
leikakvölds í Framsóknarhúsinu grunlausir
að kalla og uggðu ekki að sér. En nú vom
ekki á ferðinni neinir blessaðir sakleys-
ingjar á borð við Beethoven. Oðm nær.
Grimmileg atómraúsík því nær frá upphafi
til enda, og hámarkið hin elektrónska atóm-
homba Magnúsar Bl. Jóhannssonar, sem við
sjálft lá, að rjúfa myndi hljóðhimnur
aumra hlustenda.
Var það þetta, sem Jón Leifs átti við, er
hann sagði í ávarpsorðum sínum til hins
nýstofnaða félags, sem hann flutti í Lista-
mannaklúbbnum litlu áður, að takmark
þess hlyti að verða „nokkurs konar vikkun
á heym manna“ (Þjóðviljinn 19. febrúar
1960)?
En þó að strítt væri tónað þetta umrædda
kvöld í Framsóknarhúsinu, hinn 11. apríl
1960, þá mun mörgum hafa þótt sem tekið
hafi í hnúkana 6. desember síðastliðinn
(1961) að Hótel Borg, þar sem atómið var í
sannleika komið í hrollvekjandi algleyming.
Gagnrýnendum dagblaðanna gerðist ein-
hvemveginn undarlega tregt að láta uppi
skoðun sína á tónleikunum 11. apríl, eins
og þeim fyndist þeir ekki geta með góðri
samvizku farið eins lofsamlegum orðum um
tónlistina, sem þar var flutt, og þeir hefðu
helzt kosið og tækju því þann kostinn að
segja ekki neitt. Svo var um undirritaðan,
sem aldrei lét á prent það, sem hann hafði
skrifað. Að þessu var fundið, eins og líka
maklegt verður að teljast, og varð það til
þess, að einn gagnrýnandinn birti umsögn
í fremur viðurkenningarsamlegum tón, þó
ekki fyrr en frá var liðið á fjórðu viku. —
Svipaðrar tregðu hefur gætt, að því er
varðar skrif um tónleikana 6. desember, og
vafalaust af samskonar ástæðum.
Óbeit á því að þurfa að kveða upp áfell-
isdóma, enda þótt réttmætir séu, um verk
hinna ungu tónskálda vorra hefur sem sagt
orðið þess valdandi, að um hvoruga tónleik-
ana hefur birzt nein umsögn af minni hálfu.
Verður þó að viðurkenna, að sjaldan eða
aldrei muni hafa verið efnt hér til tónlist-
arflutnings, er brýnni ástæða mætti þykja
391