Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Blaðsíða 143

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Blaðsíða 143
SAGNASKEM MTUN OG UPPHAF ÍSL. BÓKMENNTA svörðu til þess réttar, sem hér er merktur.“ Orðið að merkja gefur til kynna, að samn- ingur þessi hafi verið skráður á rúnum á dögum Gissurar biskups Isleifssonar eða seint á 11. öld. Um þetta atriði segir Björn M. Ólsen, að orðið að merkja sýni, „að samningurinn hefur upphaflega verið skráður með rúnum. Þess finnast engin dæmi, að merkja sé notað um skrásetn- ingu á latfnuletri11 (B. M. Ó.: Runerne i den oldislandske literatur, 309). í elztu ritum íslenzkum er algengast að nota sögnina að ríta eða rita um það að skrifa. Þetta orð er talið komið úr engil- saxnesku, writan, á ensku to write, enda fengum við íslendingar bókmenningu okk- ar að miklu leyti frá Englandi. Björn M. Ólsen telur, að rita sé upphaflega eingöngu notað um það að skrifa með latínuletri. Hann segir, að í elztu handritunum komi þessi sögn aldrei fyrir, þegar um er að ræða skrásetningu á íslenzku, en af því m. a. dregur hann þá ályktun, að hér hafi á fyrsta skeiði ritaldar verið notaðar rúnir við ritun íslenzks efnis. í lögum er notuð sögnin að tína og gera á skrá. Ari fróði ger- ir Islendingabók biskupunum Þorláki og Katli, en annars notar hann einkum sögn- ina að skrifa. Bjöm bendir á, að sögnin að skrifa er komin úr rúnamálinu og merkir yfirleitt að mála í elztu ritunum. Hér yrði það of langt mál að fara lengra út í þessa sálma. Áður er á það minnzt, að miðaldamenn báru jafnvel lotningu fyrir því, sem ritað var. Það að skrifa sögu stuðlaði ekki ein- ungis að varðveizlu hennar, heldur gaf það henni einnig aukinn áhrifamátt, ef þannig mætti að orði komast. Menn höfðu tilhneig- ingu til þess að trúa því, sem á skrár var sett, hvemig sem þær frásagnir voru til orðnar. Sterkustu rökin fyrir þvf, að sög- umar, sem sagðar vom í Reykhólabrúð- kaupinu, hafi verið skráðar, er gremja höf- undar Þorgils sögu og Hafliða yfir því, að menn trúa á hans dögum, að sögurnar séu sannar. Höfundur segir frá þessari sagna- skemmtan, af því að hann er hneykslaður á trúgirni manna og veit, að sögurnar em skáldskapur, og vill hnekkja þeim. Honum farast m. a. orð á þessa leið: „Frá því er nokkuð sagt, er þó er lítil til- koma, hverjir þar skemmtu eða hverju skemmt var. Það er í frásögn haft, er nú mæla margir í móti og látast eigi vitað hafa, því að margir ganga duldir hins sanna og hyggja það satt, er skrökvað er, en það logið, sem satt er. Hrólfur af Skálmarnesi sagði sögu frá Hröngviði víkingi og frá Ól- afi liðsmannakonungi og haugbroti Þráins berserks og Hrómundi Gripssyni — og margar vísur með. En þessari sögu var skemmt Sverri konungi, og kallaði hann slíkar lygisögur skemmtilegastar, og þó kunna menn að telja ættir sínar til Hró- mundar Gripssonar. Þessa sögu hafði Hrólf- ur sjálfur saman sett. Ingimundur prestur sagði sögu Orms Barreyjarskálds og vísur margar og flokk góðan við enda sögunnar, er Ingimundur hafði ortan, og hafa margir fróðir menn þessa sögu fyrir satt.“ Höfundur sögunnar er auðsæilega gjör- hneykslaður á því, að menn látast ekki vita, að sagan, sem Hrólfur sagði á Reykhólum, var dæmd lygisaga af Sverri konungi, og vilja troða mannfræði hennar inn í íslenzka áttvísi, grundvallarrit íslenzkrar sagnfræði. Hann lýkur þessum reiðilestri með því að staðhæfa, að sagan hafi verið samsetningur eftir Hrólf sjálfan. Frá hans sjónarmiði er öll íslenzka mannfræðin í veði, ef menn hætta ekki að leggja trúnað á slíkar lygi- sögur. En þar er við ramman reip að draga, því að jafnvel fróðir menn hafa sögu Ingi- mundar fyrir satt. Hefðu sögumar verið óskráðar, hefði höfundur Þorgils sögu og Hafliða varla þurft að taka þær til slíkra 413
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212
Blaðsíða 213
Blaðsíða 214
Blaðsíða 215
Blaðsíða 216
Blaðsíða 217
Blaðsíða 218
Blaðsíða 219
Blaðsíða 220
Blaðsíða 221
Blaðsíða 222
Blaðsíða 223
Blaðsíða 224
Blaðsíða 225
Blaðsíða 226
Blaðsíða 227
Blaðsíða 228
Blaðsíða 229
Blaðsíða 230
Blaðsíða 231
Blaðsíða 232
Blaðsíða 233
Blaðsíða 234
Blaðsíða 235
Blaðsíða 236

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.