Tímarit Máls og menningar - 01.09.1973, Page 62

Tímarit Máls og menningar
í Evrópu yfirleitt. En af þessum skilningi á trúarbrögðum, hefur leitt van-
rækslu á trúariðkunum í flestum löndum, þar á meðal í nágrannalöndum
vorum og á voru eigin landi um langt skeið. En engin trúarbrögð verða líf-
ræn á kenningum einum saman, heldur tilbeiðslunni. -
Ég sagði áðan, að menn hefðu skynjað hið heilaga í fjölmörgum hlutum,
táknum og athöfnum. Kristnum mönnum er kirkjan ekki venjulegt hús, held-
ur heilagt í þeim skilningi, að þar koma menn saman til að tilbiðja og leita
samfélags við guð. Kristinn söfnuður er ekki námsflokkur um andleg mál,
eins og ýms félög, sem halda fundi til að ræða og hugleiða t. d. stjórnmál,
sálarrannsóknir, trúarbragðastefnur, heimspeki. Sannarlega hefur kirkjan
það hlutverk að hjálpa mönnum til að hugsa og fræðast. En söfnuður kirkj-
unnar kemur saman til að skynja guð. Og kristinn söfnuður skynjar ekki
einn og einn meðal margra goða, heldur einn guð í heildinni, að baki hinna
einstöku atriða. Nú er það alkunn sálfræðileg staðreynd, að eðlileg tilhneig-
ing getur fengið á sig sjúkleg form, ef haldið er aftur af henni með þvingun
eða kúgun. Þetta á sér einnig stað í sambandi við trúarjátningu mannsins
Þegar kristin guðsdýrkun dvínar - t. d. vegna langvarandi þvingunar af hálfu
mikilsmegandi þj óðfélagsafla - má búast við því, að nýir trúarflokkar rísi
upp og iðki tilbeiðslu með ýmsum hætti. í sumum pólitískum hreyfingum
hefur gætt skýrra einkenna trúflokka. Og til eru víðsvegar um heiminn hin
furðulegustu afsprengi trúhneigðarinnar, svo sem tilraunir til einskonar upp-
suðu úr tilbeiðsluformum fjarlægra þjóða, sem í vitund manna hafa eitthvað
mystiskt við sig vegna ókunnugleikans. (Ég er hér ekki að tala um gagnkvæm
áhrif t. d. kristinna manna og Búddista, þar sem ræðst er við af sanngirni
og skilningi.) Alvarlegast er þó, að sumsstaðar, eins og t. d. í Bretlandi og
Bandaríkjunum, starfa söfnuðir, sem ástunda djöfladýrkun, þar sem trú-
hneigðin hefur snúizt yfir í algera andstæðu kristinnar skynjunar. Víðast
hvar fer þetta fram í kyrrþey. Þó er til stórbygging í borg einni á Kyrrahafs-
ströndinni, sem ber áletrunina „kirkja Satans“. Það er ómögulegt að vita, hve-
nær slíkra trúarbragða fer að verða vart hér á landi, ef fíknilyfin ná tök-
um.
Vér höfum einnig hér á landi orðið varir við tilhneigingu til dvínandi
skynjunar guðdómsins í hinni venjulegu kirkjulegu guðsþjónustu. Sú saga
á sér langan aðdraganda. Langur vegur er þó frá því, að trúarþörfin sé hætt
að segja til sín, og ef til vill eru íslendingar skemmra komnir á vegi „afhelg-
unarinnar“ heldur en t. d. bæði Danir og Svíar. Hér kemur trúarþörfin einna
skýrast fram á hátíðum, og raunar einnig á helgum dögum. En auðfundið er,
X
172