Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Síða 107

framfarasinnaðan. Samt íhugaði hann
ekki sérstaklega mikið hvað það fæli í
sér. Hann hafði ekki tíma né félags-
skap sem örvaði hann til þess. (124)
Þarna er ekki verið að lýsa byltingu
heldur hugarfarsbreytingu sem „ger-
breytir að minnsta kosti umgengnishátt-
um manna“ (128). Sú breyting kemur
einkum fram í lýsingum þriggja per-
sóna í bókinni og ristir greinilega mis-
djúpt.
„Pussan" fer að heimta að vera tekin
sem hver önnur manneskja. Fyrst krefst
hún þess að Ingi taki þátt í heimilis-
störfunum, síðan leggst hún í bækur
um sósíalisma og kvenfrelsi og fer að
fara á rauðsokkafundi. En þar sem hún
hefur áður ástundað það eitt að „leggja
grundvöllinn að framtíð þess manns
sem hún elskaði og þar með sinni eig-
in" (124) er menntunarskortur og sjálfs-
trausts henni fjötur um fót, og Ingi er
henni ekki til neinnar hjálpar. Það end-
ar með því að hún flyst frá honum og
fer að búa með boðbera hinna nýju hug-
mynda, en rekur sig þá á það um sein-
an að sá er engu síðri kvenkúgari en
Ingi þrátt fyrir fögur orð. Hún ein tek-
ur djúptækum breytingum í rás sögunn-
ar, og það er hún sem dregur hinar ein-
földu og sönnu niðurstöður út frá dýr-
keyptri reynslu sem mega teljast álykt-
unarorð sjálfrar bókarinnar (186—9).
Karlmennirnir í sögunni taka mál-
um ekki eins alvarlega; þeir eru ofan á
hvort sem er. „Sósíalistaforinginn" er
gamalreyndur sjarmör frá velmektardög-
um þeirra reglubræðra sem hefur haft
vit á að söðla um í tíma. Hann tekur
engum breytingum eða þróun, en í
sögulok er hann kominn heim til íslands
og orðinn leiðtogi allra framsækinna
afla. Samúð höfundar með honum er
Umsagnir um bcekur
ákaflega takmörkuð, hins vegar hefur
hann mikið dálæti á Inga. I veisluatrið-
unum kemur hann næstum fram sem
eini heilbrigði maðurinn innan um
snobb og uppskafningshátt hinna „nýju
manna". Tvívegis bregst hann þó Puss-
unni illa, í síðara skiptið þegar hún
kemur til hans ólétt eftir eljarann. Ingi
breytist ekki; í sögulok er hann kominn
til Islands í umhverfi þar sem engin ný
öld er runnin upp, í senn máttarstólpi
og fórnarlamb „bíkúlsins" gamalkunna.
Hann haslar sér völl í athafnalífinu og
gengur inn í mynstur þess með tilheyr-
andi kúgun og bælingu þeirrar konu
sem hann hefur fest sér. Eina tilhlökk-
unarefnið er von um að komast ein-
hvern tíma í framtíðinni yfir vélritunar-
stúlkuna ef nógu andskoti hægt og út-
spekúlerað er farið í sakirnar, og hugsýn
fagurs mannlífs sem blundar með hon-
um er í sveitinni fyrir norðan þar sem
er sunnanátt og heiðríkja alla daga.
Því er ekki að neita að Karlmenn
tveggja tíma er að ýmsu leyti gallað
verk. Samsetning sögunnar er býsna
stirðbusaleg, frásagnartækni frumstæð
og víða líkist hún fremur ritgerð í dæmi-
söguformi en skáldsögu. Smndum er
boðunin of einhliða og ágeng. Svo að
dæmi sé tekið mætti vissulega fallast á
þau sjónarmið höfundar að fjölskyldu-
líf á borgaralegu karlveldisheimili geti
verið þrúgandi. En fyrr má nú rota en
dauðrota:
Eldra barnið er fjögurra ára drengur.
Hann hangir sívælandi í pilsum móð-
ur sinnar. Augun í honum eru frosin,
svo að öll merki þess að þetta átti
einu sinni að verða að mannlegri
veru eru þurrkuð út úr þeim. Augna-
ráð yngra krakkans er enn fjörlegt.
En hann er bara tíu mánaða. (11)
217