Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Page 29

Ólafur Ragnar Grímsson:
Verða Island, Færeyjar og Grænland
utan hins kjarnorkulausa svæðis?
Sumarið 1981 var baráttutími. Friðarhreyfmgar risu gegn vígbúnaðinum.
Evrópubúar afhjúpuðu áform risaveldanna um að álfan yrði meginvettvangur
kjarnorkustyrjaldar og kröfðust víðtækra afvopnunaraðgerða. Á meginlandinu
beindist athyglin að áætlunum um fjölgun kjarnorkueldflauga sem búnar væru
þúsundföldum gereyðingarkrafti Hírósímasprengjunnar. Á Norðurlöndum
snerist umræðan um varanlega tryggingu gegn ógnun tortímingarstríðsins.
Tillagan um lögformlega stofnun kjarnorkuvopnalauss svæðis varð helsta um-
ræðuefni norrænna manna. Þjóðþing Svíþjóðar samþykkti stefnuályktun.
Stjórnmálaflokkar og verkalýðshreyfing í Noregi lýstu yfir stuðningi við hug-
myndina. Forsætisráðherra Danmerkur rökstuddi hana á alþjóðlegum vett-
vangi. Rikisstjórn Finnlands ítrekaði fyrri áhuga á framgangi málsins. Fjölda-
hreyfmgar í löndunum f)órum hófu undirskriftasöfnun til stuðnings þessari
stefnumörkun. I lok sumarsins var hin norræna umræða orðin svo afgerandi,
að utanrikisráðherrar Norðurlanda gerðu tillöguna um stofnun kjarnorku-
vopnalauss svæðis að meginefni viðræðufundar í Kaupmannahöfn.
Þegar Islendingargera sérgrein fyrir þessari þróun blasir við nöpur staðreynd.
Hin víðtæka umfjöllun í norrænum nágrannalöndum er nær öll á þann veg, að
Island virðist vera talið utan hins fyrirhugaða kjarnorkuvopnalausa svæðis. Að
loknum fundi utanríkisráðherra Norðurlanda var í stórblöðum Danmerkur,
Noregs, Svíþjóðar og Finnlands eingöngu greint frá umfjöllun ráðherranna um
þau vandamál sem yrðu því samfara að tvö aðildarríki NATO — Danmörk og
Noregur — gerðust ásamt tveimur hlutlausum ríkjum — Svíþjóð og Finnlandi
— aðilar að lögformlegri stofnun slíks svæðis. í umfjöllun blaðanna um fund
utanríkisráðherranna var ísland greinilega ekki á svæðiskortinu. I ályktunum
stjórnmálasamtaka, ræðum forystumanna, blaðagreinum og viðtölum hefur
svipuð afstaða komið í ljós. Útilokun íslands er stundum óbein með því að skilja
það einfaldlega eftir í upptalningunni yfir aðildarríki fyrirhugaðs samnings. Við
önnur tækifæri er gengið hreint til verks og rökstutt, að Island geti ekki verið
með vegna hernaðartengsla við Bandaríkin. Greinilegt er, að útilokunin á ekki
275