Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Side 25

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Side 25
Úr beimi Ljósvíkingsins jesúgervingurinn ekki bundinn hinum sögulega Jesú, heldur liggur nærri að ætla að Jesús frá Nazaret sé sjálfur jesú-gervingur, þ.e. holdtekja ákveðinnar frelsarahugmyndar sem mannkyninu er meðfædd. Jesús sem bróðir og vinur allra sem kúgaðir eru og undirokaðir er algengt mótív þar sem hinn bókmenntalegi jesú-gervingur fer, en hann getur einnig komið fram í margvíslegum öðrum gervum. Hann nær allt frá því að vera aukin og endurbætt ævisaga Jesú guðspjallanna til þess að vera eftirmyndun Jesú í einstökum atvikum eins skáldverks. Algengustu atvikin sem bókmenntirnar nota úr ævi Jesú er fæðing hans, þjáning, dauði og upprisa. Jesú-gervingurinn er oftast annar Jesús en Jesús kirkju og guðrækni. Ósjaldan gegnir hann einmitt því hlutverki að vera eins konar dómari yfir Jesú kirkjunnar og kristindómnum og oft er hann dómari yfir samfélaginu í heild. Vart er hægt að minnast svo á jesú-eftirmyndanir, að ekki sé minnst á söguna Rannsóknardómarinn eftir Dostojewskij en saga þessi var síðar felld inn í skáld- verkið Karamasov-brceðumir. Þar segir frá því, að Jesús hafi komið aftur til jarðarinnar á tímum rannsóknardómsins illræmda á miðöldum. Fólkið fagnar honum og hyllir hann og hópast í kringum hann. En rannsóknardómarinn verður brátt ósáttur við þennan Jesúm sem veldur slíkum óróa meðal fólksins, svo að jafnvel stöðu kirkjunnar gæti verið hætta búin. Rannsóknardómarinn spyr þessarar táknrænu spurningar í yfirheyrslunum yfir Jesú: „Hvers vegna kemurðu til þess að trufla okkur?“ Og dæmir hann svo til dauða. Með þessu vill Dostojewskij koma ákveðinni kirkjugagnrýni til skila, gagnrýni sem kirkjan hefði áreiðanlega gott af að minnast, og í þeirri gagnrýni beitir Dostojewskij Jesú sjálfum sem æðsta mælikvarða. í skáldverkinu Idiotinn, sem áður er minnst á, hefur Dostojewskij beitt jesú-gervingnum til þess að gagnrýna samfélagið, sem mælikvarða þess, þar sem Myskin, hinn flogaveiki fursti, er sá eini sem er ekta og heill, en samfélagið, sem telur sig normal, leitast við að útskúfa honum og opinberar þar með hversu ómannlegt og fullt hræsni það er. Afglapi Dostojewskijs er ein hinna mörgu skáldsagnapersóna sem sverja sig í ætt við hinn óþekkta göngumann sem slóst í för lærisveinanna tveggja á leið til Emmaus forðum. Hinn óþekkti göngumaður birtist ýmist sem fáviti, bylt- ingamaður, sósíalisti, drykkfelldur prestur, betlari — eða íslenskt alþýðuskáld. Ævinlega er hann tákn hins undirokaða og fyrirlitna mannkyns, svo notuð séu orð Halldórs Laxness um jesú-gervinginn. Hinn óþekkti göngumaður er kom- inn til að mæta manninum í þjáningum hans og miðla honum veröld fegurðar og vonar. Ólafur Kárason er á leið þangað sem fegurðin mun ríkja ein. En í verkum Halldórs Laxness er hvorugt að finna án hins, engin þjáning án 15
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.