Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 52

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 52
Tímarit Má/s og menningar Slík málnotkun var reyndar talin eftirsóknarverð af merkum spekingum á upplýsingartímanum. Borgaralegir umbótafrömuðir þess tíma töldu það vera undirstöðuatriði að breiða út þekkingu meðal almennings. Að þeirra áliti voru vísindin, ef svo má segja, hliðholl byltingunni. Sams konar þankagangur var algengur hjá marxistum og sovétvinum millistríðsáranna.5 Þeir hugsuðu sér að ef fólk fengi upplýsingar, kæmist í skóla og gerði sér grein fyrir hvernig samfélagið væri í raun og veru, þá mundi það umsvifalaust gera byltingu. Þetta má hugsa sér að byggist á því að stétt í sókn, t.d. borgarastéttin á tíma upplýsingarinnar, telur sig vita hið rétta um veröldina, ráða yfir „hlutlægri" þekkingu. Kúgun verður aðeins haldið við með lygum skv. þessu viðhorfi. Á sama hátt álitu marxistar þriðja áratugarins staðreyndirnar vera á sínu bandi og háðu því baráttu gegn dulúðarvaðlinum, sem var að þeirra mati eitt form lyginnar. Sem útúrdúr má geta þess að umræðan um andstæðuna milli skýrs og skreytts máls er forn. Svo snemma sem í Gorgíasi Platóns er heiðarleiki mál- skrúðsmannsins dreginn í efa. En t.d. í deilu Gadamers og Habermas um túlkunarfræði og hugmyndafræðirýni var vandamálið aftur tekið á dagskrá, og Gadamer varði málskrúðið fyrir ákæru um að það hneigðist til þess að vera misnotað í kúgunarskyni: vissulega er einnig hægt að kúga skraut- og loðin- yrðalaust, sagði hann. Þótt Habermas taki hér þessa „upplýsingarlegu" afstöðu, er hann sem sósíalisti ekki einn hinna vísindalegu sósíalista. Habermas varar við tæknidýrkun eins og aðrir höfundar Frankfúrtskólans, en gengur þó ekki eins langt og Marcuse, sem áleit kapítalískan skilning á tækni og vísindum fela í sér að þetta tvennt væri alltaf ætlað til stjórnmálalegra yfirráða. Habermas hugsar sér hins vegar (andstætt Marcuse) að tækni, t.d. tölvutækni, komi að sömu notum í kapítalísku og sósíalísku samfélagi.6 En vísindalegir sósíalistar, menn á borð við Halldór Laxness, létu sér aldrei til hugar koma að vísindalegar upp- götvanir sem slíkar þjónuðu fyrst og fremst valdstéttinni. Halldór áleit skoðanir sínar ekki vera skoðanir, heldur staðreyndir. Anda bókarinnar er einkar vel lýst í formálanum frá 1945: „Ef maður vill fræða einhvern á því hve lángt sé austur á Eyrarbakka, þá er fyrst að leita öruggrar fræðslu um það hjá þeim sem hafa mælt veginn; maður hefur ekki leyfi til að hafa um það neinar skoðanir.“ (4. útg. 12). Svo virðist sem höfundur Alþýðubókarinnar hafi viljað þynna alla siðfræði og stjómmál út í tæknileg verkefni, sem samkvæmt hlutarins eðli sé hægt að leysa. Stjómmálaleg verkefni er hægt að leysa á tæknilegan (réttan) hátt og þau eru ekki \ 42
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.