Tímarit Máls og menningar - 01.03.1991, Page 26

stefndi ég saman gildum nútímamannsins
og gömlum, horfnum gildum. Lét þau veg-
ast á, berjast. Nína, aðalpersóna bókarinnar,
er fulltrúi nútímans, þótt hún fari ekki hefð-
bundnar leiðir enda uppreisnarkona með
öfugum formerkjum. Og þegar ég svo hóf
að feta mig að þeim gildum sem við nú-
tímafólkið höfum, fór ég í hring. Og niður-
staða mín, sem er ekki endilega niðurstaða
Nínu, varð sú að eftir öll umbrotin væri
okkur kannski eins gott að halla okkur að
gömlu gildunum. Með þessum orðum er ég
ekki að segja að söm sé niðurstaða bókar-
innar.
En hver svo sem útkoman er held ég
áfram að skrifa um heiminn sem við lifum
í af því að mér fínnst ég hafa ýmislegt um
hann að segja. Mér hefur alltaf þótt brölt
manneskjunnar í veröldinni athyglisvert.
Og andráin mikilvægust, þessi andrá sem
við tökum varla eftir. Og staðreyndin sú að
öll stöndum við einhvern tíma frammi fyrir
vali. Verðum að velja. Erum jafnvel knúin
til þess á einn eða annan hátt. Sjálf hef ég
eins og aðrir oftar en ekki staðið frammi
fyrir spumingunni um hvemig ég eigi að
taka á lífi mínu. Þeir sem halda óskertum
sönsum fá það tækifæri. Að velja eitt, hafna
öðru. Og þeirra er líka að ráða eigin lífsgátu
í samræmi við þá ábyrgð sem valinu fylgir.
*
Nei, ég er ekki að segja að menn geti sjálf-
um sér um kennt. En menn hafa meira en
lítið með líf sitt að gera. Það sagði einu sinni
við mig manneskja að fólkið í smásögunum
mínum væri allt fast í fúlum pytti og hún
var mjög reið. Eg var henni ekki sammála
og sagði henni það líka. En höfundur ræður
aldrei skynjun lesanda síns. En samt—hafi
nú svo viljað til að fólkið í sögunum væri
með lappimar í einhverjum pytti, var því
gefinn kostur á að draga þær að sér, tosa sig
upp. En höfundur ræður aldrei skynjun les-
anda síns.
Ég held að það sé mjög erfitt að skrifa
sögu þar sem allt leikur í lyndi, þar sem
góðum augnablikum lífsins er lýst. Ég hef
lesið mjög fáar slíkar sem halda þeirri dýpt
sem til þarf. Ein af þeim er Undir eldfjalli
eftir Svövu Jakobsdóttur. í þessu sambandi
detta mér í hug lok smásögunnar „Salva-
tore“ eftir Somerset Maugham þar sem
hann veltir því fyrir sér hvort honum hafi
tekist að halda athygli lesandans meðan
hann sagði frá þeim einfalda fiskimanni
Salvatore sem hafði til að bera þann eigin-
leika sem erfiðast er að lýsa án þess að detta
niður í væmni: hreina gæsku.
Það er miklu erfiðara að lýsa því góða en
því illa, miklu erfiðara að lýsa hinu fagra en
hinu ljóta og auðveldara að lýsa sorg en
gleði. En þegar betur er að gáð eru þetta allt
saman fyrirbæri sem kalla á andhverfur
sínar, spegilmyndir. Og þá er ég víst komin
hringinn.
*
Ef ég hef þennan sama hring í huga get ég
óhikað svarað því að það kom mér á óvart
hvemig fólk tók nýju bókinni minni. Ég hef
aldrei getað gert mér neina grein fyrir því
fyrirfram hvemig bók yrði tekið, vegir les-
enda mér jafn órannsakanlegir og vegir
drottins. Hins vegar gerði ég mér fljótt grein
fyrir því að ef maður ætlaði sér að vera í
þessum „bransa“ þá yrði maður að kunna
að taka jafnt kjassi sem kjaftshöggum — og
hvort tveggja segði í raun meira um lesend-
ur en bókina sjálfa, væri aðeins enn ein
16
TMM 1991:1