Tímarit Máls og menningar - 01.03.1991, Blaðsíða 74

gerðist í gærkvöldi gæti endurtekið sig, og
ef þú hæfir mig, gæti ég misst stjóm á mér
og kyrkt þig. Leyfðu mér því að skrifa
bróður þínum og tilkynna honum að ég sé
farinn héðan.“
Guð minn góður, þvflíkur dagur!
Um kvöldið fékk ég mér göngutúr. Ég var
næstum kominn yfir Victor Hugo-torgið
þegar ég heyrði kunnuglegt fótatak á bak
við mig, skrefstutt, hratt og óreglulegt. Ég
sneri mér við einmitt þegar Vincent stökk
að mér, með opinn rakhníf í hendi. Svipur-
inn á mér hlýtur að hafa verið mjög magn-
aður, því hann stansaði, laut höfði og hljóp
aftur til baka í áttina að húsinu.
Hefði ég átt að afvopna hann og reyna að
róa hann niður? Oft hef ég spurt samvisku
mína að því en ég álasa þó ekki sjálfum
mér...
En þess í stað fékk ég mér herbergi á
góðu hóteli í Arles ...
Ég var í miklu uppnámi og gat ekki sofn-
að fyrr en klukkan þrjú um nóttina og ég
vaknaði fremur seint eða klukkan hálf átta.
Þegar ég kom á torgið sá ég þar mikinn
mannfjölda samankominn. Við húsið okkar
voru nokkrir lögregluþjónar.
Það sem gerst hafði var þetta.
Van Gogh hafði farið inn í húsið og skor-
ið viðstöðulaust af sér eyrað þétt upp við
höfuðið. Hann hlýtur að hafa gefið sér
nokkurn tíma til að stöðva blóðrennslið, því
daginn eftir voru mörg blaut handklæði á
víð og dreif um gólfíð í herbergjunum
tveimur á neðri hæðinni. Blóðið hafði atast
víða um herbergin og litla stigann sem lá
upp til svefnherbergjanna okkar.
Þegar hann var kominn í nægilega gott
form til að fara út og hafði látið á sig
loðhúfu sem hann dró langt niður, fór hann
beint í hús þar sem finna má skyndikonur
og gaf þeirri sem var „á vakt“ eyrað af sér,
sem hann hafði þvegið vandlega áður og
sett í umslag. „Hérna“ sagði hann, „til
minningar um mig.“ Síðan hljóp hann í
burtu, fór heim og sofnaði. Hann hafði þó
fyrir því, áður en hann lagðist til svefns, að
loka gluggahlerunum og tendra ljós á
lampa sem hann setti á borð við gluggann.
Tíu mínútum síðar var gatan iðandi af
fólki sem hafði fengið upplýsingar frá
gleðikonunum og var mikið talað um það
sem gerst hafði. (Stein, bls. 126).
Frásögn Gauguins af þessum atburði birtist
í tímaritinu „Mercure de France“ fimmtán
árum eftir að Van Gogh skar af sér eyma-
snepilinn (sbr. Tralbaut, bls. 268). Þetta er
vafalaust sú frásögn, sem hefur vegið hvað
þyngst á metunum þegar því hefur verið
haldið fram, að Van Gogh hafi skorið af sér
annað eyrað í heild sinni, þétt upp við höf-
uðið. Líklega hefur Gauguin ekki vitað bet-
ur, en sannleikurinn er sá að Van Gogh skar
ekki meira af vinstra eyranu á sér en rúm-
lega eymasnepilinn. Atburður þessi hafði
djúp áhrif á Gauguin ekki síst vegna þess
að fólkið sem sá blóðið í húsinu hélt í fyrstu
að hann hefði sært Vincent.
Eftir þetta fyrsta geðveikiskast Van
Goghs mátti hann búa við það, í það eina og
hálfa ár sem hann kaus að lifa eftir þennan
atburð, að fá sex svipuð köst til viðbótar. I
þessum köstum reyndi hann stundum að
fyrirfara sér með því að drekka lampaolíu
og þynni eða með því að éta olíulitina sína.
En alltaf bráði þó af honum á milli og þá
málaði hann margar myndir. Þæreru flestar
síðri snilldarverkum þeim sem hann málaði
vikumar áður en Gauguin flutti til hans og
þar til hann fékk fyrsta kastið. En sumar
þeirra em þó djarfari í útfærslu en fyrri
myndimar eins og til dæmis „Stjömunótt"
þar sem skýin og stjömurnar mynda óræða
og órólega en afmarkaða óveðursfláka.
Engu er líkara en að Vincent hafi í sumum
myndum sínum frá þessu tímabili verið að
64
TMM 1991:1