Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Síða 29

Kolbrún Bergþórsdóttir
Jónas Hallgrímsson
á tímum Júlíu Kristevu
Helga Kress hefur í bókmenntaskrifum sínum stuöst viö kenningar Júlíu
Kristevu um aö maðurinn sé á róli sínu um lífið sífellt aö reyna aö bæta
sér upp hiö rofna samband viö líkama móðurinnar. Helga hefur nýlega
beitt þessu sjónarmiði í túlkun á sögunni Grasaferð eftir Jónas Hall-
grímsson. Hér er deilt á þessar túlkunaraöferö, og telur greinarhöfundur
aö Jónasi sé ekki gert rétt til, aö textar hans fái ekki aö njóta sín sem skyldi
í greiningu Helgu. Aðeins sé fjallaö um þau atriði sem falli aö fyrirfram
gefnum hugmyndum hennar en ööru sleppt og telur höfundur aö kynja-
táknmál í Grasaferö sé ekki eins einhlítt og Helga vill vera láta.
1. „Þaö er svo margt, ef aö er
gáö . . .“
Innan bókmenntafræðinnar er til viðhorf
sem kenna má við húmanisma, eða svo
segir Astráður Eysteinsson í grein sinni
„Hefur maður ást á skáldskap?“ sem birtist
í afmælisriti til Helgu Kress (Sögur af háa-
loftinu, 1989).
í fyrstu hélt ég að umfjöllun Ástráðs um
hið húmaníska sjónarmið yrði nokkuð ást-
úðleg, kannski vegna þess að ég hef alltaf
litið orðið „húmanismi“ hýru auga og hélt
að hann hlyti að gera það einnig. En maður
skyldi varast að ætla að eigin skoðanir njóti
fylgis á öðrum vígstöðvum. Ástráður hyllir
ekki hið húmaníska sjónarmið, miklu frem-
ur einkennist viðhorf hans af góðlátlegu
umburðarlyndi þess þreytta manns sem
þykist vita betur. Af grein hans má ráða að
honum þyki húmanistarnir í fræðistéttinni
lifa í of mikilli „ídealiseringu" og vera svo-
lítið afturhaldssamir.
í grein sinni segir Ástráður að hið húm-
aníska sjónarmið „áfellist bæði teóretíska
umfjöllun og gagnrýninn sundurgreinandi
lestur“ (bls. 7).
Eg held að það sé grundvallar misskiln-
ingur hjá Ástráði að gagnrýni hinna „húm-
anísku“ bókmenntafræðinga hafi verið
beint að teóretískri umfjöllun eða sundur-
greinandi leshætti. Hins vegar hefur verið
bent á að þeim aðferðum hafi verið beitt af
fullmiklum ákafa og oft áfremuryfirborðs-
kenndan hátt. Verkin hafa þá ekki verið
lögð til grundvallar túlkuninni heldur notuð
TMM 1991:3
27