Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Page 40

lega ljóst af hvaða ástæðu það er, en sam-
kvæmt fyrri túlkunum Helgu gæti þama
verið um eðlislæga árásargimi karlveldis-
ins að ræða. Að vísu kemur drengurinn með
þá hversdagslegu skýringu að regn eða
maður hafi komið hruninu af stað, en Helga
virðist ekki fella sig við þá skýringu, þykir
hún sjálfsagt of yfirborðsleg. Hún sér grjót-
hrunið sem einhvers konar heimsendis-
mynd og segir manndómsraun piltsins
leysast upp í „óendanlegar punktalínur“
(279). Helga telur að stundarhræðsla
drengsins ráði þar úrslitum og segir:
„Manndómsraunin verður frændanum of-
raun“ (278). Það hefði hún þurft að skýra
nánar, en það gerir hún ekki. Hún fullyrðir
og plokkar í verkið, en starf hennar er ekki
meira en það.
6. „Ritstuldur" Jónasar Hallgríms-
sonar
I umfjöllun Helgu um Grasaferð gætir þess
nokkuð að hún láti sig litlu skipta þá stað-
reynd að hún er að fjalla um skáldverk þar
sem persónur eru ekki annað en einmitt
persónur innan skáldverks.
í athugasemdum við grein sína getur
Helga þess að drengurinn og systir hans
minni á sögu Virginíu Woolf um Shake-
speare og systur hans. Woolf leiðir þar að
því rök að hefði Shakespeare átt systur með
snilligáfu þá hefði systirin, kynferðis síns
vegna, aldrei fengið að nýta gáfu sína.
Systirin í sögu Jónasar er fimmtán ára,
drengurinn þrettán ára. Hún hefur þegar
snúið ljóði Schillers úr þýsku. Hann hefur
snarað dönsku ljóði og ort Heylóarvísu og
Sáuð þið hana systur mína. Þetta eru ekki
ungmenni, þetta eru ofurmenni. Smækkað-
ur Shakespeare og systir hans. Og þama
kann að liggja skýringin á því hversu gagn-
rýnislaust Helga meðtekur þessa frásögn.
Hún hefur fundið systur Shakespeares. Sú
heitir Hildur Bjamadóttir og Jónas Hall-
grímsson stal skáldskap hennar.
Á fjallinu fer drengurinn með þýðingu
systurinnar á ljóði eftir Schiller. Systirin
virðist fyrirverða sig fyrir verk sitt og biður
hann að hafa ekki hátt um það. Drengurinn
býðst til að eigna sér ljóðið en skammast sín
síðan fyrir þessa uppástungu og segir: „...
en það er samt reyndar skömm; þessu ráði
verð ég að sleppa“. Hér ætti Helga að taka
ofan fyrir drengnum (og Jónasi). Yfirlýsing
drengsins um að vilja eigna sér skáldskap
hennar er að vísu ekki falleg en hún er
heiðarleg og virðist stafa af bamslegri þrá
og löngun drengsins til að skapa. Og það að
hann skuli jafnharðan geta skilið á milli
þess sem er rétt og rangt og tekið orð sín
aftur ber vott um karakterstyrk og gott upp-
lag. Það reynist mörgum furðu erfitt að taka
aftur töluð orð.
Þegar Helga fjallar um orð drengsins „en
það er reyndar skömm ...“ þá segir hún að
Jónas hafi látið drenginn bæta þessu við til
útskýringar og segir: „Hann [Jónas]
skammast sín fyrir að frændanum skuli
hafa dottið þessi freisting í hug!“ (277).
Þetta er furðuleg staðhæfing og af henni
mætti ráða að Jónas hafi skráð frásögn sína
orðrétt eftir þeim frændsystkinum. Vita-
skuld eru öll orðaskiptin verk Jónasar Hall-
grímssonar. Það má leggja út af þeim í nafni
persóna, en þá er fáránlegt að saka höfund
um að hafa hlíft sögupersónu sinni með því
að leggja henni til setningu þegar honum
þótti þessi sama sögupersóna hafa farið yfir
velsæmismörk.
Þá virðist sem Helga telji að Jónas hafi
38
TMM 1991:3