Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Side 51

Halldór Guðmundsson
Sagan blífur
Sitthvað um frásagnarbókmenntir
síðustu ára
Sennilega eru Svíar duglegastir að skipta
bókmenntasögunni í áratugi. Áratugirnir
geta jafnvel orðið þeim merkimiðar fyrir
heilar bókmenntastefnur, og ekki heiglum
hent að fylgjast með þeirri afmörkun allri.
Af sjálfu leiðir að nú þegar nýr áratugur er
hafinn gengur á með ráðstefnum á Norður-
löndum og sjálfsagt víðar um hvert bók-
menntirnar séu eiginlega að halda, hver
verði stefna tíunda áratugarins. Það er
kveikt undir gömlum kötlum með umræðu-
glundri um dauða skáldsögunnar, hitaðar
upp misbeiskar kenningar um framtíð
hennar, og þá „norrænu“ skáldsögunnar
eða hinnar „evrópsku", allt eftir því hvar
helst er styrkja von.
En hér er þó ekki bara verið að skrönglast
um gamalt kenningahraun, heldur líka
stundum leitað nýrra slóða, og má vera að
nú sé fremur ástæða til að greina nýja meg-
instrauma en oft áður. Það er útbreidd til-
finning í umræðunni um vestræna skáld-
sagnagerð um þessar mundir að módem-
isminn hafi runnið sitt skeið að sinni, sé
sjálfur orðinn að hefð, en að hefðbundin
frásagnarlist geti þó ekki snúið aftur einsog
ekkert hafi gerst. Hvar finnur frásagnarlist-
in sér þá farveg?
Vel kann að vera að þessi tilfinning sæki
fremur á fræðimenn og gagnrýnendur en
skáldin sjálf, en hún er samt ekki alveg úr
lausu lofti gripin. Og til þess að takast að-
eins á við hann langar mig að byrja á því
sem jafnan er háttur Islendinga þegar þeir
þurfa að glíma við snúna hluti, semsé að
segja sögu, enda hefur heimspekileg hugs-
un aldrei verið sterkasta hlið okkar bók-
mennta.
Um þessar mundir er að koma út svolítil
frásögn eftir Stefán Hafstein, útvarpsmann-
inn sem af kollegum hlyti sjálfsagt ein-
kunnina góðkunnur. Frásögnin byggir þó
ekki á reynslu hans af að hlusta þolinmóður
á þjóðarkveinið í beinni útsendingu, heldur
er hún sótt í störf hans fyrir Alþjóða Rauða
krossinn í Eþíópíu og Súdan.
Frásögn Stefáns er ekki nema öðrum
þræði áminning um skyldur okkar hálffeitra
Vesturlandabúa við sveltandi meðbræður,
hinum þræðinum er þetta persónuleg ferða-
saga. Ferðalangurinn bláeygði hefur í mal
sínum þá barnatrú húmanistans, að við
séum öll menn, eigum eitthvað mikilsvert
sameiginlegt og getum skilið hvert annað
ef við bara kærum okkur um.
Lengi vel er ferðin honum staðfesting
þessa. Hann hittir fyrir miklu fjölbreyttara
mannlíf en okkur grunar sem aðeins þekkj-
TMM 1991:3
49