Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Side 55

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Side 55
að höfundurinn hefur yndi af að segja sög- ur, miklu fremur en að þróa nýjan stíl eða setja saman myndhverfmgar. Vissulega er hér vikið að sögunni um sveit og borg og áhrif hersins, en án þess að mórallinn liggi í augum uppi. Hörmuleg örlög verða bæði grátleg og hlægileg, fá- tæktin bæði skelfing og skraut, hetjuskap- urinn falskur og þó fagur; þegar best lætur nær sögumaður allt að hamsúnskri íróníu. Styrkur bálksins felst í blekkingu munn- legrar sagnalistareinsog við þekkjum hana frá því við heyrðum fyrst ævintýri sem börn. Höfundurinn hefur skapað veröld sem virðist eiga sér sögulega stoð og vekur jafnvel tregablandna eftirsjá hjá nútímales- anda, því braggahverfin hafa smám saman fengið ævintýraljóma þess sem er horfið og kemur aldrei aftur. Jafnvel árekstur sveita- mennsku og bandarískrar fjöldamenningar er núna orðinn að einhverri litlausri blöndu. En eftirsjárkenndin er haldlaus, eftirsjá eftir veröld sem ekki var. Það vita bæði lesendur og höfundur, og sú vitneskja sameinar þá sem aðila að samsæri bókanna (Kristján B. Jónasson víkur að þessu í nýlegri grein í Torfhildi, ársriti bókmenntanema). Einsog oft að loknum góðum sögum situr lesand- inn eftir með einhverja óútskýrða þrá. Skáldsögur Einars þykjast því bara vísa til veruleikans, en frásagnarhátturinn — hin munnlega sviðsetning — gera lesandann samsekan blöffinu. Um leið er veruleika- myndin í hæsta máta myndræn, þ. e. tákn hennar og viðmið eru sótt í myndaveröld nýtilkominnar tjöldamenningar. Blekkingin er afhjúpuð í síðasta bindinu. Fyrirheitna landinu, þar sem Stanley höf- undarins fer í frámunalega ólánlegan leið- angur að finna sinn Livingstone, aðeins til að sjá hann nefbi jóta móður sína, og kveður svo mesta töffara íslands þar sem hann sóar sínum síðustu töktum á fordrukkna indjána. Hvað sem mönnum finnst um lokabindið í þríleiknum er það tvímælalaust einlægasta bók Einars, ferðin sem lýst er ámóta mark- viss og bamakrossferðirnar forðum, þar sem allar vonir reynast svik og hjóm. Og af því Einar er þrátt fyrir allan sinn kaldhæðna húmor viðkvæmur sögumaður, svo við- kvæmur að hann iætur aldrei uppskátt um tilfinningar sínar, þá situr lesandinn að lok- um uppi með söknuð, söknuð eftir þeirri veröld sem sköpuð var í fyrsta bindinu og var þó aldrei til. Einar er þrátt fyrir allan sinn kaldhœðna húmor við- kvæmur sögumaður, svo við- kvœmur að hann lœtur aldrei uppskátt um tilfinningar sínai Söknuðurinn er líka grunnstefið í femu Péturs Gunnarssonar um Andra. Vinsældir Punktsins á sinni tíð voru með ólíkindum, og hann varð mörgum tákn endurkomu frá- sagnargleði og fyndni í bókum ungra höf- unda. Langlífi sitt hefur bókin ekki síst átt undir leik sínum að orðum, og næmu auga höfundar fyrir klisjum og sjálfgefnum hug- myndum okkar um tilveruna. Jafnframt bjó hann sér til nýtt sjónarhom: Bókin fjallar ekki um flutningana úr sveit í borg, heldur finnur sér sjónarhól innan borgarinnar Reykjavíkur. Einar Kárason leysti sama vanda með því að reisa þorp innan borgarinnar, Einar Már tók eitt hverfi í byggingu og skapaði úr því sinn míkrókosmos. Kannski má segja að TMM 1991:3 53 L
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.