Morgunblaðið - 20.12.2014, Blaðsíða 69

MENNING 69
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 2014
Ný skáldsaga Ófeigs Sig-urðssonar, Öræfi, er æv-intýralegt ferðalag tilmóts við íslenska nátt-
úru og menningu, sagnahefðina og
þjóðarsálina. Höfundur hefur í fyrri
skáldsögum sínum vakið verðskuld-
aða athygli fyrir persónuleg tök á
frásagnarforminu, þar sem hann
hefur leikið sér að því ögra því á
ferskan og líflegan hátt, auk þess
sem hann hefur bent á ýmis mein
samtímans.
Öræfi er rökrétt framhald af þess-
um fyrri bókum og hefur Ófeigur í
þessari sögu enn tekið langt og
kröftugt skref fram á við og festir
sig í sessi sem einn markverðasti og
frumlegasti höfundur samtímans.
Sagan hverfist um Öræfin, öræfi
fjölskrúðugra sagnanna gegnum
aldirnar og Öræf-
in eins og við
þekkjum þau í
dag með bændum
sem ferðamönn-
um. Sagan er
sögð af aust-
urrískum ör-
nefnafræðingi,
Bernharði Fing-
urbjörg, sem hefur haldið í lang-
þráðan rannsóknarleiðangur inn á
Vatnajökul en skríður síðan illa slas-
aður inn í Þjónustumiðstöðina í
Skaftafelli. Kvenskörungurinn og
dýralæknirinn dr. Lassi gerir að
sárum hans, sagar af fót og vanar
hann um leið, en Bernharður segir
ótrúlega sögu sína sem læknirinn
skráir.
Bernharður fékk ungur áhuga á
Vatnajökli og Öræfunum, sem hann
kynntist ungur í National Geograph-
ic, en fjölskylda hans tengist svæð-
inu líka á ógnvænlegan hátt; höf-
undur tengir móður hans við
skelfilegt morð sem framið var
skammt frá Skaftafelli fyrir nokkr-
um áratugum og er fjallað ítarlega
um í sögunni. Eins og svo ótalmargt
annað. Því helsta einkenni verksins
er stórfurðulegt flæðið, hug-
myndaflæði og flæði sagna af öllu
mögulegu og ómögulegu tagi, úr
þjóðsögum sem vísindaritum,
traustum heimildum sem skáldsög-
um. Höfundur birtir ekki heim-
ildaskrá en lýsir hins vegar þegar
Bernharður fer í fornbókaverslun
við Hverfisgötu og kaupir þar alls-
kyns bækur og rit – rit sem greini-
lega er unnið úr í textanum. Allt nýt-
ist höfundinum við að draga upp
þessa djúpu og margræðu mynd af
svæðinu og þegar á líður líka fólkinu
sem það byggir í dag.
Ófeigur vinnur áfram með frá-
sagnarhátt sem er lesendum fyrri
bóka hans kunnuglegur, texta sem
vellur áfram, oft án greinarmerkja,
þar sem hver aukasetningin grípur
inn í aðra og talað er í belg og biðu.
Öræfi er ekki gallalaus saga. Á
köflum hefði mátt hemja flæðið bet-
ur, stytta og aga; til að mynda hefði
mátt stytta annan hluta bókarinnar
nokkuð, þar sem segir af kynnum
Bernharðs og þriggja Íslendinga á
barnum Sirkus í Reykjavík og af
dauðarokkurum. Þá er tvítekin lýs-
ing á heimsókninni í fornbókaversl-
unina, sem virðist óþarfi.
Sagan nær hins vegar mögnuðum
krafti í þriðja hlutanum þar sem lýst
er meðal annars fáranlegan elting-
arleik við villifé í jöklinum sem
byggist á raunverulegum atburðum.
Vinur Bernharðs, Fastagestur, er sá
sem gagnrýnir hvað helst og hann
liggur ekki á skoðunum sínum um
það: „…kynslóðirnar eru fastar í
þessum pyntingarforarpytti, við höf-
um alltaf útrýmingu að leiðarljósi,
það er alltaf eina lausnin, undir okk-
ar eigin skuggans óvissu, við út-
rýmdum svínastofninum okkar, við
útrýmdum nærri því íslenska hund-
inum okkar, honum var réttsvo
bjargað af útlendingi, geitastofn-
inum okkar, hænsnastofninum okk-
ar og svona mætti lengi telja, við
viljum útrýma refnum og mink-
unum, gróðrinum, við þráum í raun
að útrýma landinu, okkur sjálfum,
og við skömmumst okkar þótt við
látum eins og við kunnum ekki að
blygðast …Íslendingar eru brengluð
veiðiþjóð, skrifar dr. Lassi, gráðug,
hrædd og skammsýn…“ (325)
Ádeilan á samfélagið og afstöðu
Íslendinga til náttúrunnar og fram-
tíðarinnar er afar sterk og ekki er
annað hægt en að hrífast með í
þessu áhrifamikla ferðalagi inn í
heim orðanna, sem er undirbyggt á
afar hugvitssamlegan hátt með því
sem fyrirrennarar höfundarins hafa
látið frá sér um heim sögunnar, þar
sem allt þarf að lúta lögmálum frá-
sagnar eins og haft er eftir hinum
fræga Sigurði á Tvískerjum, sem
segir að persóna manns sé alltaf
röng og ónákvæm og öllum sé lýst
vitlaust: „… Þetta eru þjóðsögur,
sagði Sigurður, og menning, mikið
var sagt og skrifað um Einar í
Skaftafelli og skessuna hans, sem
sumir telja að hafi ekki verið nein
skessa, heldur afbrotamaður sunnan
úr Landbroti…“ (275)
Morgunblaðið/Kristinn
Kröftugur Ófeigur „festir sig í sessi
sem einn markverðasti og frumleg-
asti höfundur samtímans“.
Skáldsaga
Öræfi bbbbm
Eftir Ófeig Sigurðsson.
Mál & menning, 2014. 342 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Brengluð, gráðug, hrædd og skammsýn
Þrír ungir mynd-
listarmenn hljóta í
dag styrk úr
Styrktarsjóði Guð-
mundu Andr-
ésdóttur í Lista-
safni Íslands.
Styrkinn hljóta
þau Anna Hrund
Másdóttir, Dagrún
Aðalsteinsdóttir og
Pétur Már Gunn-
arsson.
„Þessi styrkur er besta jólagjöfin
sem ég hefði getað fengið. Eftir
áramót er ég að fara í framhalds-
nám til Singapúr að taka master í
myndlist og þessi styrkur kemur
sér því ótrúlega vel en hann gefur
mér svigrúm til að bæði sýna og
kynna verkin mín og mæta efn-
iskostnaði, jafnframt því að geta
stundað námið að fullu,“ segir Dag-
rún Aðalsteinsdóttir.
Styrkurinn veitir þeim sem hljóta
hann aukið svigrúm í námi sínu og
listsköpun og segir Dagrún styrk-
inn gera námið skilvirkara og nýt-
ast sér betur. „Það er mjög flott að
hafa þetta í farteskinu og gerir mér
kleift að sinna listinni í sumar. Ég
stefni á að nota sumarfríið í sýning-
arhald og þannig nýtist námið mér
að fullu en þetta væri ekki mögu-
legt nema vegna þess að þessi
styrktarsjóður er til og að ég skuli
fá úthlutað úr honum í ár.“
Dagrún segir það einnig mikla
viðurkenningu og heiður að fá út-
hlutun. „Auðvitað er þetta mikill
heiður fyrir mig en ég er frekar
ung og útskrifaðist úr Listaháskól-
anum með BA-gráðu fyrir ekki
nema ári. Þetta án efa gott klapp á
bakið og viðurkenning á því sem ég
er gera og stefni á að gera.“
Styrktarsjóður Guðmundu Andr-
ésdóttur styrkir myndlistarmenn til
framhaldsmenntunar en stofnfé
sjóðsins er arfur samkvæmt erfða-
skrá Guðmundu Andrésdóttur list-
málara sem lést árið 2002. Það er
Listasafn Íslands sem heldur utan
um styrktarsjóðinn og úthlutanir úr
honum.
vilhjalmur@mbl.is
Styrkurinn
besta jólagjöfin
Anna Hrund
Másdóttir
Dagrún
Aðalsteinsdóttir
Pétur Már
Gunnarsson
H-Berg ehf | S. 565-6500 | hberg@hberg.is | hberg.is
Nýjar vörur
Sætuefni
Vöfflumix
Agave síróp dökkt
Agave síróp ljóst
Kókosolía
FRÁBÆR
T
VERÐ
Jólagjafirnar fást í Krumma
Gylfaflöt 7 • 112 Reykjavík • 587 8700
Opið virka daga 8:30-18:00, laugard. 11:00-16:00 www.krumma.is
24.700 kr.
22.552 kr.
15.800 kr.
12.500 kr.
15.660 kr.
8.900 kr.
5.800 kr.