Morgunblaðið - 20.12.2014, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 2014
BÆKUR
Tónlistarumhverfið í Reykja-
vík fyrir miðja 20. öld.
Gríðarmiklar breytingar hafa
orðið í tónlistarlífi Íslendinga þá
bráðum sjö áratugi sem liðnir eru
frá því Sigursveinn settist í Tón-
listarskólann í Reykjavík. Líklega
er ekki ófyr-
irsynju að lýsa í
örstuttu máli
þeim kring-
umstæðum sem
þá ríktu á tón-
listarsviðinu.
Íslendingar
voru seint á
ferðinni á sviði
hljóðfæraleiks
miðað við til að
mynda þjóðir Mið-Evrópu. Getið
er um einstaka mann á miðöldum
sem lék á eitthvað sem kallaðist
fiðla eða harpa og jafnvel organ.
Þórður biskup Þorláksson í Skál-
holti er sagður í lok 17. aldar hafa
átt hljóðfæri sem nefndust real og
symfón en þau gátu verið með
ýmsum hætti. Alþýðlegri hljóðfæri
voru langspil og hin svonefnda ís-
lenska fiðla með tveim strengjum.
Magnús Stephensen dómstjóri átti
orgel um 1800 en enginn annar
virðist hafa kunnað að spila á það.
Sveinbjörn Egilsson rektor lék á
flautu og Helga Benediktsdóttir
kona hans á langspil og gítar
snemma á 19. öld. Nútíma fiðlur
ruddu sér einnig nokkuð til rúms
meðal almennings í Þingeyj-
arsýslum um og eftir miðja 19.öld.
Pípuorgel kom í dómkirkjuna í
Reykjavík 1840 og lítil orgelharm-
óníum tóku að sjást í sveita-
kirkjum á seinasta fjórðungi 19.
aldar.
Fyrsti hljóðfæraflokkur á Ís-
landi sem vitað er um er Lúð-
urþeytarafélag Reykjavíkur sem
Helgi Helgason trésmiður stofnaði
árið 1876, nýkominn frá námi í
Kaupmannahöfn. Nokkrir lúðra-
flokkar komu í kjölfarið, svosem á
Akureyri, Eyrarbakka, Ísafirði,
Seyðisfirði og Vestmannaeyjum.
Sumir telja að hröð útbreiðsla hins
handhæga orgelharmóníums í
kirkjum og heimahúsum hafi tafið
fyrir dreifingu strengjahljóðfæra,
en hún hófst með kaffihúsamúsík
eftir að danskur fiðlari, Oscar Joh-
ansen, kom til landsins um 1910.
Hann lék meðal annars á Hótel Ís-
landi og kenndi nokkrum Íslend-
ingum á fiðlu, meðal annarra Þór-
arni Guðmundssyni sem seinna
varð um langa hríð þekktastur ís-
lenskra fiðluleikara og stofnaði
meðal annars litla hljómsveit. Ann-
ar danskur fiðluleikari, Paul Bern-
burg (eldri) kom hingað nokkru
seinna en Oscar og stofnaði aðra
danshljómsveit skömmu síðar.
Þórarinn Guðmundsson stofnaði
fyrstu íslensku hljómsveitina
haustið 1921. Hann var þá kominn
heim fyrir sjö árum eftir að hafa
stundað fiðlunám í Kaupmanna-
höfn í fjögur ár, fyrstur Íslend-
inga. Hljómsveitin spratt upp úr
hópi um það bil tuttugu hljóðfæra-
leikara sem smalað hafði verið
saman undir stjórn Þórarins til að
leika við heimsókn Kristjáns kon-
ungs 10. fyrr um sumarið. Eftir
brottför konungs héldu margir fé-
laganna áfram að spila saman og
um haustið fékk hún formlega
nafnið Hljómsveit Reykjavíkur. Í
henni voru í upphafi 23 félagar.
Hún hélt nokkra tónleika en logn-
aðist brátt út af. Hljómsveitin var
endurvakin árið 1925 og var þá
ýmist undir stjórn Sigfúsar Ein-
arssonar dómorganista eða Páls
Ísólfssonar sem komið hafði heim
frá námi í Leipzig árið 1921 og
þegar látið mikið til sín taka á tón-
listarsviðinu.
Fyrsta veturinn var skipun
hljóðfæra í sveitinni með þessum
hætti: 8–9 fiðlur, 1 selló, 1 bassi, 1
flauta, 2 klarínett, 1 fagott, 1
Tónlistarlífið
tekur á sig
mynd
Saga Sigursteins D. Kristinssonar er um margt ein-
stæð. Ungur að árum veiktist hann af lömunarveiki
og var bundinn hjólastól upp frá því en engu að síður
sigraðist hann á flestum þeim hindrunum sem á vegi
hans urðu og lét hann að sér kveða á margvíslegum
vettvangi. Höfundur bókarinnar er Árni Björnsson.
Hið íslenska bókmenntafélag gefur út.
Þórarinn Guðmundsson stjórnar Útvarpshljómsveitinni skömmu eftir 1930.
Franz Mixa var aðalkennari Tónlistarskólans í Reykjavík fyrstu árin. Hér er hann lengst til vinstri ásamt Þórarni
Guðmundssyni, Páli Ísólfssyni og Axel Vold, norskum sellóleikara sem starfaði hér á fjórða áratugnum.
Árni Björnsson
Hugljúfar gjafir
Kimmidoll á Íslandi | Ármúla 38 | Sími 588 5011
NAMIKA
„Good Fortune”
My spirit brings
abundance and blessings.
Maxi doll 3,990.-
Bolli 2,590.-