Morgunblaðið - 20.12.2014, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íeina tíð selduloddararsnákaolíu og
sögðu að væri
allrameinabót.
Snákaolían er
kannski horfin, en
ýmsu öðru er reynt
að ota að fólki undir því yf-
irskini að það geti orðið til þess
að lækna sjúkdóma og bæta
heilsu.
Í frétt á mbl.is var í gær sagt
frá því að fyrirtækið Allt hitt
fyrir heilsuna í Hafnarfirði
framleiddi og seldi tækið Zapp-
kit. Það samanstendur af
snjallsímaforriti, magnara og
rafskautum. Því er haldið fram
að með því að senda bylgjur
sem samsvara eigintíðni vír-
usa, baktería og annarra kvilla
sé hægt að hafa áhrif á þá líkt
og hljóðbylgjur geti splundrað
kristalsglasi. Síðan eru nefndir
sjúkdómar á borð við alnæmi,
krabbamein og ebólu.
Rætt var við Björn Geir
Leifsson, skurðlækni á Land-
spítalanum, á mbl.is um tækið í
gær. „Þetta er auðvitað æv-
intýraleg vitleysa,“ segir hann
og bætir við: „Þetta byggir
ekki á rannsóknum heldur
tómri ímyndun og staðfesting-
arvillu. Ef þetta væri rétt þá
hefðum við enga sjúkdóma því
þá væri ekkert mál að lækna
þá.“
Fyrr í vikunni var fjallað um
markaðssetningu á efninu sa-
licinum, sem meðal annars er
selt undir merkinu Orasal. Í
fréttinni sagði frá því að
krabbameinssjúklingur, sem
lést á þessu ári, hefði eytt á
aðra milljón króna í efnið án
þess að það hefði nokkur áhrif
á sjúkdóminn. Seljandinn hélt
lyfinu að honum og sagði hon-
um meðal annars að röntgen-
myndir, sem sendar hefðu ver-
ið til framleiðandans, sýndu að
efnið hefði áhrif.
Helgi Sigurðsson, prófessor
og yfirlæknir krabbameins-
deildar Landspítalans, er
ómyrkur í máli um salicinum í
samtali við mbl.is.
„Sjúklingar spyrja mann: „Á
ég að taka salicinium?“ Svarið
er augljóst nei. Þetta er falslyf,
mjög dýrt gervilyf. Þetta er
fölsun á versta stigi,“ segir
Helgi og gagnrýnir óvægna
markaðssetningu á efninu:
„Það er verið að hafa fólk að fé-
þúfu með því að beita lodd-
araskap af verstu gerð. Menn
þykjast hafa lykilupplýsingar
um það sem er nýjasta nýtt í
krabbameinsfræðum og búa til
„lyf“ byggt á því sem er algert
falslyf.“
Krabbameinslæknar á Land-
spítalanum héldu í fyrra fund
um salicinum og ræddu hvort
ástæða væri að kæra sölu þess
hér á landi til landlæknis.
Helgi telur að þessu hafi verið
sýnt of mikið um-
burðarlyndi og
kveðst ætla að taka
málið upp við nýjan
landlækni.
Daginn eftir að
viðtalið við Helga
Sigurðsson birtist
sendi Landlæknisembættið frá
sér tilkynningu þar sem tekið
var undir orð hans í samtalinu
við mbl.is. „Landlæknir telur
mikilvægt að sjúklingar vari
sig á margvíslegum gylliboðum
um meðferð þar sem vísinda-
legar rannsóknir hafa ekki
sýnt fram á gagnsemi þeirra,“
sagði í tilkynningunni.
Sama dag birtist viðtal á
mbl.is við Magnús Jóhannsson,
lækni og prófessor í lyflækn-
ingum, sem starfar hjá land-
læknisembættinu. Þar segir
hann að mikið framboð sé af
hjálækningum á borð við salic-
inum. „Þú þarft í rauninni ekki
annað en að skoða þessi fylgi-
blöð sem eru með Frétta-
blaðinu. Það lítur út eins og
fréttir en eru auglýsingar eins
og þetta sem heitir „Fólk“. Þar
er ekkert nema svona rugl
meira eða minna þannig að
þetta veður uppi,“ segir Magn-
ús.
Svo virðist sem ekki sé auð-
velt að taka á skottulækningum
af þessu tagi. Björn Geir Leifs-
son hefur orð á því í viðtalinu
um tækið Zappkit að eftir að
læknalög hafi verið afnumin
árið 2005 og lög um græðara
voru sett hafi ekki verið til nein
lög sem nái yfir þykjustulækn-
ingar af þessu tagi. Um leið
hafi hugtakið skottulækningar
verið numið úr lögum. Hann
segir að landlæknir hafi í raun
enga lögsögu yfir fólki sem sel-
ur óhefðbundnar meðferðir á
borð við Zappkit þar sem lög
um heilbrigðisstarfsfólk nái
ekki yfir það.
„Í raun virðist enginn tilbú-
inn að reyna að taka á þessu al-
mennilega, meðal annars
vegna þess að lagagrundvöll-
urinn til að taka á þessum mál-
um er gallaður. Hver á að
vernda fólk gegn vitleysu? Í
raun er mjög mikið frelsi til at-
hafna af þessu tagi í dag og
mjög erfitt að taka á svona
fólki sem er að stunda einhvers
konar einkennilegar þykj-
ustulækningar,“ segir Björn
Geir.
Vörusvik eru alvarlegt mál.
Það á ekki að vera hægt að
komast upp með að selja vöru
undir fölskum formerkjum og
hafa fé af fólki með blekkingum
og innantómum loforðum um
lækningamátt. Vitleysa, rugl,
loddaraskapur og falslyf eru
þau orð, sem viðmælendur
mbl.is notuðu. Það hljóta að
vera til leiðir til að taka á þessu
og verja fólk fyrir snákaolíu
nútímans.
Falslyfjum og þykj-
ustulækningum er
haldið að fólki með
innistæðulausum
loforðum}
Skottulækningar
E
ða það mætti allavega halda af
rökstuðningi þeirra sem telja Ís-
lendinga kristna þjóð. „Megnið
af íbúum landsins eru jú
skjannahvítir, og byggja líf sitt á
hvítum gildum og menningu. Því er í raun alveg
eðlilegt að hampa hvítri menningu umfram
aðra menningu, og hvít gildi, sem fela í sér
mannvirðingu og náungakærleik, eru auðvitað
grunnstoðir samfélagsins.“ Svona dytti engum
sem gengur heill til skógar að skrifa í fullri al-
vöru.
Þegar hin svokölluðu kristnu gildi eru skoð-
uð nánar þá er satt að segja, fyrir algjörlega
guðlausan mann eins og sjálfan mig, erfitt að
átta sig á hvað í þeim felst. Í nútímanum virðast
kristin gildi nokkurn veginn vera dregin af
ýmsum mannréttindasáttmálum, sem flestir
litu dagsins ljós eftir síðari heimsstyrjöld. Fram að því, og
raunar enn þann dag í dag, frömdu kristnir menn óskilj-
anleg grimmdarverk í nafni hins eina rétta guðs, hvort
sem það voru krossferðir, nornaveiðar eða rannsókn-
arréttur. Kaþólska kirkjan hefur, með fordæmingu sinni á
getnaðarvörnum, stuðlað að útbreiðslu alnæmis í fjölda
Afríkuríkja, að ógleymdum þeim kristnu mönnum, kaþ-
ólsku prestunum, sem misnotuðu drengi í áraraðir. Þetta
geta ekki verið þessi kristnu gildi.
Þetta minnir óþægilega á orð Barack Obama um pynt-
ingar samlanda hans á undanförnum áratug eða svo.
„Bandaríkin pynta ekki. Bandaríkjamenn pynta ekki.“
Með þessu reynir hann að selja þjóð sinni, og
heiminum öllum, að það sé ekki í bandarískri
þjóðarsál að pynta saklausa borgara, sem voru
á röngum gatnamótum í Kabúl á röngum tíma.
Því miður fyrir forsetann góða, þá hafa Banda-
ríkin stundað pyntingar, skipulegar pyntingar,
og því ekki í boði að segja það ekki samræmast
bandarískri þjóðarsál. Til að kóróna það, þá
virðist bandarískri þjóð slétt sama um málið.
Rétt eins og þjóðir hafa ekki vilja, þá hafa
þær ekki trú. Eins og segir þá á ég mér ekki
guði, hvorki á himnum né á knattspyrnuvell-
inum. Samt sem áður tel ég mér skylt að koma
af kærleika fram við náungann, gera við aðra
eins og ég vænti af þeim til baka og þar fram
eftir götunum. Ég skal ekki útiloka að á mið-
öldum, þegar samfélagið var lausara í reip-
unum og neyðin stærri, hafi þurft einhvern
ósýnilegan mann á himnum, og fyrrverandi samstarfs-
félaga hans í neðra, til að sannfæra sauðsvartan almúgann
um þetta. Í dag eru þessi gildi svo samofin samfélaginu að
þau stæðu styrk eins og vel gróið bein, eftir að gipsið er
tekið af.
Ekki misskilja mig. Margt af því besta fólki sem ég
þekki eru prestar og kirkjunnar fólk, sem hefur að því er
virðist óendanlega ást og virðingu fyrir náunganum, sér-
staklega þeim sem minna mega sín. En það sama á við um
fjöldann allan af fólki sem á sér enga guði. Það er nefni-
lega ekki hverju við trúum sem skilgreinir okkur, heldur
hvað við gerum. gunnardofri@mbl.is
Gunnar Dofri
Ólafsson
Pistill
Við erum hvít þjóð
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
Fjandsamlegar myndlík-ingar til að lýsa krabba-meini geta reynst sjúk-lingum í meðferð óþægur
ljár í þúfu. Kemur þetta fram í nýrri
rannsókn sem birt verður í jan-
úarútgáfu sálfræðiritsins Persona-
lity and Social Psychology Bulletin.
Í niðurstöðum hennar kemur
meðal annars fram að sjúklingar eru
ólíklegri til að gera mikilvægar ráð-
stafanir, svo sem að minnka reyk-
ingar og neyslu á rauðu kjöti, þegar
talað er um krabbamein sem óvin
sem nauðsynlegt er að berjast gegn.
„Þegar þú stillir krabbameini
upp sem óvini þá vill fólk gjarnan
tileinka sér eins konar baráttuhug
og telur það skilvirka leið til að tak-
ast á við sjúkdóminn,“ segir David
Hauser, sem leiddi rannsóknina, í
viðtali við tímaritið Time. „Af því
leiðir að fólk vill síður gæta hófs og
spara kraftana í meðferðinni.“
„Misheppnast í baráttunni“
Önnur rannsókn hefur sýnt að
stríðslíkingar geta valdið sekt-
arkennd hjá dauðvona sjúklingum
og látið þeim líða eins og þeim hafi
misheppnast í hinni svokölluðu bar-
áttu við krabbameinið.
Höfundur þeirrar rannsóknar,
prófessor Elena Semino, segir
ákveðna sök látna liggja hjá sjúk-
lingnum í þeim tilvikum. „Ef sjúk-
lingurinn er dauðvona þá er tilfinn-
ingin næstum eins og hann hafi
gefist upp og ekki barist nógu hat-
rammlega gegn meininu,“ segir
hún.
Erfitt geti þó reynst að breyta
þessari tengingu krabbameins við
stríð. Í rannsókn Hauser kemur
fram að orðin orrusta og barátta eru
á meðal þeirra tíu orða sem fólk
tengir mest við krabbamein, en í
stað þeirra geti verið heppilegra að
notast við orð eins og vegferð.
Krabbamein er langhlaup
Sigrún Lillie Magnúsdóttir,
forstöðumaður ráðgjafarþjónustu
Krabbameinsfélagsins, segir að
reynslan hér á landi rími að miklu
leyti við þessar niðurstöður.
„Svo sannarlega. Að takast á
við sjúkdóminn er yfirleitt ekki
spretthlaup, heldur langhlaup. Af
þeim sökum er oft betra fyrir fólk
að berjast ekki gegn sjúkdómnum
heldur að læra að lifa með honum,
þrátt fyrir þær takmarkanir sem
bæði hann og meðferðin geta haft í
för með sér,“ segir Sigrún og bendir
á að þrátt fyrir miklar framfarir í
læknavísindum hefur viðhorf til
sjúkdómsins lítið breyst.
Fleiri en 12 þúsund á lífi
„Fleiri en 12 þúsund Íslend-
ingar sem greinst hafa með krabba-
mein eru á lífi í dag. Greining-
arferlið er mun skilvirkara sem
þýðir að fólk kemur almennt fyrr til
meðferðar og meðferðirnar sjálfar
eru mun betri en áður. Þrátt fyrir
þetta hefur viðhorf fólks ekki breyst
mikið síðustu ár og krabbamein er
enn mjög gildishlaðið orð.“
Hún bætir við að það sama gildi
auðvitað ekki um alla. „Fyrir ein-
hverja getur virkað vel að fara
þessa leið, að líta á sjúkdóminn
sem óvin sem þarf að sigra, en
það er mikilvægt að gleyma
ekki huglæga þættinum.
Margir koma til okkar ein-
hverjum árum eftir að með-
ferð er lokið en hafa þá enn
ekki fundið jafnvægi í sínu lífi
eftir sjúkdómsferlið. Mikilvæg-
ast er að læra að lifa með
breyttum aðstæðum, og
finna sitt eigið jafnvægi í
þeim.“
Vísindunum fleygir
fram, viðhorfinu ekki
Líf Fleiri en 12 þúsund Íslendingar sem greinst hafa með krabbamein eru
á lífi. Vísindunum fleygir fram og gera fólki kleift að lifa með meininu.
Sigrún bendir á hugleiðingu
sem skrifuð var í tilefni jóla
skömmu fyrir aldamót af Ingi-
leifu Ólafsdóttur, fræðslufull-
trúa Krabbameinsfélagsins,
sem lést árið 1999. Hér er
gripið á nokkrum stöðum nið-
ur í hugleiðingu Ingileifar:
„Maður hefur ekki tapað
fyrirfram fyrir sjúkdómnum
heldur lifir maður áfram með
sjúkdóminn. Maður heldur
áfram að lifa.“
„Einhvern veginn finnst mér
ég fara eins í gegnum aðvent-
una núna og alltaf áðu-
r...Ég hlakka til jólanna
og mér finnst nota-
legt að finna fyrir
sama gamla jóla-
stressinu og alltaf
áður. Notalegt að
finna að það breyt-
ist ekki allt þegar
maður greinist
með krabba-
mein.“
Jólastressið
notalegt
KRABBAMEIN Á JÓLUNUM
Sigrún Lillie
Magnúsdóttir