Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Page 116

RITDÓMAR
áhugi lesanda vaki. Tilviljunin sem veld-
ur því að Tinna sér að líklega hefur Dan-
íela horfið til fundar við fossinn er einum
of dramatísk en þó vekur fréttin enga
dramatík í huga Tinnu (bls. 92). Hún er
ósköp áhugalaus, og svo öldungis laus
við allar ástríður og tilfinningar. Kannski
höfum við hér hinn kaldlynda tauga-
lausa nútíma-Islending?
Því miður eru heildaráhrifin þau að
rasað hafi verið til verksins, og höfundi
virðist hafa verið kappsmál að fylla upp
í svo og svo mörg textabæti. Nokkuð
vantar á að lesningin sé grípandi eða
skilji mikið eftir sig.
Þótt ég sé allajafna ekki hrifin af að í
ritdómum séu bornar saman ólíkar bæk-
ur höfundar get ég ekki látið þess ógetið
að ísfrétt Gerðar Kristnýjar, tuttugu
ljóða bók frá 1994, er andköld og héluð
eins og mér finnst til stofnað, heildstæð
og meitluð með kraffmiklu myndmáli,
og sýnir mér hvers Gerður Kristný er
megnug.
Berglind Steinsdóttir
Það var mikið hlegið að þessu
Einar Kárason: Þœttir af einkennilegum
mönnum. Mál og menning 1996. 179 bls.
í
Annarleikinn á erfitt uppdráttar í ís-
lenskum bókmenntum, og hefur átt um
nokkurt skeið. „Einkennilegir menn“
vorra tíma ná aldrei út fyrir ramma
skemmtisögunnar; þeir hafa tilhneig-
ingu til að renna saman við gáska heims-
ins og „frásagnargleðinnar" enda er
óskynsemin í sinni tærustu mynd ekki til
lengur nema sem viðurnefni, niðrandi
orð eða móðgun; „ffásagnargleðin“ svo-
kallaða hefur tilhneigingu til að taka úr
henni broddinn, furðufuglarnir eru
upplagt efni í frásögn en lengra nær það
ekki. Þegar höfundar sem hætta sér út
fyrir ramma hins „venjubundna“ lífs í
sögum sínum án þess að takast á við
tragískan veruleika óskynseminnar, jafn-
vel þótt sú jarðarmæða kunni á stundum
að vera meiníyndin, stendur ekki annað
effir en blásnauð íronía sjónhverfing-
anna; reykur af gömlum réttum sem til-
reiddir voru þegar sérlundaðir fuglar
bjuggu yfir dýrðlegri merkingu sem ekki
var á allra færi að orða. Það er þó alls ekki
nýleg tilhneiging að svipta óskynsemina
dramatískri alvöru; strax á dögum
Cervantesar og Shakespeares var hún
orðin að hlálegri villu og nú er svo komið
að kynlegar söguhetjur opna okkur ekki
lengur leið inn í annan heim og heillandi;
hinn skringilegi birtist aldrei nema til
hliðar við hinn heilbrigða og stikkfría
sögumann sem „skemmtir" sér konung-
lega yfir herlegheitunum.
Þessi staða kemur berlega fram í nýj-
ustu bók Einars Kárasonar, Þáttum af
einkennilegum mönnum, og ef til vill í
höfundarverki hans öllu. Það geymir
myndarlega kórmynd af „undarlegum“
mönnum eða réttara sagt undirmáls-
mönnum; mönnum sem komast í kast
við lögin, drykkjumönnum, innbrots-
þjófum, skýjaglópum og alls kyns fígúr-
um, svo ekki sé minnst á túramennina
sem vinna í skorpum en glata affakstrin-
um jafnóðum í fylleríi og vitleysu sem
jafnan eru fylgifiskar ffásagnargleðinnar.
Sögumennirnir í verkum Einars hafa
gjarnan kynnst þessum mönnum „í ná-
vígi til að fá einhvern safa í verkið“, eins
og segir í sögunni Opus Magnum, úr
smásagnasafhinu Söngur villiandarinnar
ogfleiri sögur sem kom út fyrir tíu árum
(131). Margar þessar persónur eru eft ir-
minnilegar og óþarfi að nefna þær hér,
jafh mikið og látið hefur verið með þær,
nú síðast í ágætri kvikmynd. Umfram allt
eru þetta þó menn viðurnefnanna sem
hafast við í heimi sem þrátt fyrir að vera
kaldranalegur og snauður virðist einnig
nánast notalega smár og jafnvel lífrænn:
„Ég rakst í gær á strákana, Gumma kúk,
Nonna bíó og Dúdda fótalausa“, segir í
Opus Magnum (136). í þeirri sögu kem-
114
TMM 1997:3