Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Page 119

RITDÓMAR
eða Húsafells-Snorra á þeirri átjándu.
Kristur var að vissu leyti einkennilegast-
ur allra manna; hann kaus að umgangast
geðsjúklinga og djöfulóða menn til að
sýna ffam á að í manninum byggi engin
sú ómennska sem ekki væri við bjarg-
andi. í íslenskri frásagnarhefð eru furðu-
fuglarnir og ff ásögnin tengd órofa bönd-
um; oft á tíðum er um einhverskonar
kristshetjur að ræða; ffá skandalnum er
jú stutt yfir í opinberunina sem ljær slík-
um frásögnum í senn merkingu og kraft.
Slíkri merkingu er þó ekki fyrir að fara í
þáttum Einars Kárasonar þótt skandall-
inn og athlægið séu upphaf þeirra og
endir; persónurnar verða sér til skamm-
ar í hlálegu bríaríi en oft á tíðum er það
sögumaðurinn einn sem hlær; „þjóð-
sagnasafnarinn“ er í „þrusustuði" - svo
miklu raunar að honum hættir til að
gleyma lesandanum sem er einskonar
boðflenna á þessu „sagnaþingi" jafhvel
þótt hinn alltumlykjandi sögumaður
hvísli að honum „Og fjórir aðrir stutt-
ir .. .“ með glott á vör undir lok bókar.
Akkillesarhæll þessarar bókar er sá að
athlægið ristir aldrei djúpt; það hefur
ekki aðra merkingu en þá sem felst í
tilætluðum hlátrinum sem þó lætur á sér
standa af því hann er hlátur íslenskrar
fyndni sem hefur fyrir löngu gengið sér
til húðar. Þessi fyndni tilheyrir annarri
samfélagsgerð en þó umfram allt öðrum
merkingarheimi og einkennist af nost-
algíu - þrá eftir gósentímum ffásagnar-
innar. Hinir einkennilegu menn ís-
lenskrar bókmenntasögu glata hér
merkingu sinni á táknrænan hátt og nú
er ekkert eftir nema fimm ósakhæfir af-
brotamenn „í alltof stuttum buxum,
holdugir af lyfjaáti“ (47), líkt og í sögu
eftir Einar Má, og einfeldningar á fylliríi
með Færeyingum í útlöndum.
Eins og áður segir ristir óskynsemi
þessarra þátta ekki djúpt. Skandallinn
leiðir ekki annað af sér en mis-velheppn-
aðan vandræðagang, hvort sem um er að
ræða fulla kalla í útlöndum eða báts-
mann sem verður illilega fyrir barðinu á
moskítóflugum á Grænlandi. Þátturinn
Kvöldkaffi í flóanum snýst um veikburða
tilraunir ráðherra til að koma í veg fýrir
skandal þegar fimm ósakhæfir afbrota-
menn koma til landsins til vistunar á
nýrri stofnun sem reynist ómönnuð þeg-
ar til kastanna kemur. Og Hallur Guð-
mundsson í þættinum Glataður sonur
gerir sig að fífli eftir að hann fær hring-
ingu frá manni sem segist vera sonur
hans. Hámarki nær þessi skandalshugs-
un í þættinum Vér pamperar. Þar segir af
ferð tveggja verkalýðsfrömuða á
„pamperaþing“ í Kaupmannahöfh.
Sögumaðurinn er uppburðarlítill og
hégómlegur formaður sem upplifir eitt-
hvað sem frá hans sjónarhorni er hræði-
legur skandall þegar hann í lok sögunnar
rekst eftir þunga drykkju á tvo íslenska
kollega sína á transvestítaklúbbi. Sagan
fer ágætlega af stað; lýsingarnar á hall-
ærisgangi félaganna - terlýnbuxum, yrj-
óttum jökkum og olnbogabótum - eru
skemmtilegar, sömuleiðis sjúklegur ótti
sögumanns við að skandalísera, en eins
og fleiri sögur í þessu safni líður hún fýrir
slæma byggingu; hámarkið verður lítil-
fjörlegt og því endar sagan eiginlega í
lausu loff i. Það sama má segja um söguna
„Flýja land“ þar sem segir af einstæð-
ingnum Karli Hrollaugs sem ætlar að
flytja til Færeyja þar sem hann hefur
heillast af fjölskyldulífi færeysks póst-
meistara eftir að í ljós kemur að hann fær
ekki að fylgja skipi sínu í klössun í Ham-
borg með öllu því stuði sem slíkum ferð-
um fýlgir. Ferðin leysist hins vegar upp í
fýllerí - lengra nær einkennileikinn eig-
inlega ekki - og öll sú saga er ólíkindaleg
með eindæmum og verður að teljast ein-
hver alversta saga sem Einar hefur
nokkurn tíma sett á bók. Þótt bátsmað-
urinn í þættinum Moskítóflugur á
Grænlandi hafi eftir fýrri Grænlands-
ferðina orðið svo „hræðilega afskræmd-
ur“ að hann gat ekki einu sinni gengið
með tölvuúrið sitt, andlitið holdugt og
útblásið „einsog á japönskum glímu-
manni: [. . .] undirhökurnar einsog
TMM 1997:3
117