Tímarit Máls og menningar - 01.03.1998, Qupperneq 104

GUÐNl ELÍSSON
líkamsrækt, af því að þeir eru að eltast við þessa annarlegu fegurð“ (Platón
465). Þannig getur fleðufræðarinn, að mati Platóns (og Kristjáns geri ég ráð
fyrir), borið sigurorð af þjóni réttmætrar orðræðu ef áheyrendur eru börn,
eða fullorðið fólk á sama þroskastigi. Fleðufræðin eru því ekki aðeins gagn-
laus, þau vinna gegn þeim mönnum sem eru handhafar sannleikans.
Kristján tengir óheillasnös bókmenntafræðanna öðrum ,ógöfugum
fræðigreinum' s.s. fótboltaffæðum og auglýsingasálfræði, „grein sem sums
staðar virðist snúast um fátt annað en að finna góð ráð til að blekkja fólk“
(a 258). Þessu vill Kristján breyta enda ekkert því til fyrirstöðu að fleðufræð-
ingar láti af athæfi sínu, fylgi í fótspor hans og sinni samfélaginu af fullum
sóma. Týnda fræðasauðnum getur lærst að hann hafi skyldum að gegna
gagnvart almenningi. Með þessa hugsun að leiðarljósi vitnar Kristján í
greinasafn Þorvalds Gylfasonar Hagkvæmni og réttlæti og setur fram þá
kenningu að „vart hefðu jafnmargir hneigst að villukenningum kommúnista
um efnahagsmál, svo dæmi sé tekið, ef hagfræðingar hefðu lagt meiri rækt
við fýrirbyggjandi almannafræðslu“ (a 265-66). Gaman væri að sjá hversu
langt sagnfræðingur sem rannsakaði framgang kommúnisma í Evrópu
kæmist ef hann hefði slíkar forsendur að leiðarljósi. Þeir hagfræðingar sem
hvöttu til kommúnísks stjórnskipulags gerðu það flestir í góðri trú. Hver á
að vara ,lýðinn‘ við varhugaverðum ,lýðfræðurum‘ og hvernig greinum við
góðu hirðana frá úlfunum í fleðugærunum?
Kristján virðist ekki hafa áttað sig á því að: a) margir hagfræðingar voru
kommúnistar og hefðu því vart varað við .hættunni’; b) kommúnismi kom
upp í einræðisríkjum þannig að lítið fór fýrir frjálsum skoðanaskiptum; c)
hann var oft fjöldahreyfing ólæsra öreiga sem ekki höfðu kost á að kynna sér
ffæðilega úttekt á efnahagsmálum; d) kommúnísk bylting verður aðeins í
samfélagi mikillar ólgu og því ólíklegt að fræðimaðurinn finni nokkurn sem
sé reiðubúinn til að hlusta á hagfræðilegar vangaveltur um væntanlegt hrun
efnahags; e) erlendar þjóðir sendu hersveitir inn í Rússland eftir byltingu
kommúnista undir yfirskini þess sem Kristján myndi eflaust kalla fýrirbyggj-
andi almannafræðslu. Ekki var hlustað á þau vígbúnu rök fremur en önnur;
f) Kristján gefur villandi mynd af hugmyndum Þorvalds Gylfasonar. Eins og
Þorvaldur bendir á annars staðar í riti sínu Hagkvæmni og réttlæti voru
þjóðartekjur í Sovétríkjunum áætlaðar um helmingur af þjóðartekjum
Bandaríkjamanna og hagvöxtur talinn meiri: „Lærðir menn spáðu því árið
1975, að Sovétmenn færu fram úr Bandaríkjunum í þjóðarffamleiðslu
skömmu effir árið 2000 [.. .] Um þessa spádóma er hægt að lesa í ýmsum
hagfræðibókum allt fram á síðustu ár“ (Þorvaldur 170). Hagtölurnar voru
sóttar til leyniþjónustunnar CIA og á þeim bæ hefðu menn varla farið að
gera veg kommúnista meiri en nauðsynlegt var, nema þá til að ala á stríðsótta.
94
TMM 1998:1