Morgunblaðið - 26.03.2015, Blaðsíða 91

dauða. Maður getur varla sett sig í
þessi spor. En þó þetta hafi gerst í
gamla daga þá er þetta bara alvöru
fólk eins og við í dag með tilfinningar.
Það er ótrúlegt hvað manneskjan er
fær um að kljást við í erfiðum að-
stæðum,“ segir Nína Dögg og rifjar
upp að á Íslandi á 18. öld hafi ríkt
harðstjórn og réttlæti verið af skorn-
um skammti.
Leiðinlegt að leika súpermann
„Hreppstjórar og sýslumenn höfðu
gerræðisvald. Það má auðveldlega sjá
sterk líkindi milli Íslands á 18. öld og
villta vestursins, því fólk var að mis-
nota vald sitt. Það var líka nóg að
ljúga upp á annan mann einhverjum
glæp til þess að hann yrði ofsóttur,“
segir Stefán Hallur og rifjar upp að
Danakóngur hafi á sínum tíma þó
komið í veg fyrir að sýslumenn hér-
lendis fengju vald til að dæma menn
og hengja samstundis. „Það ríkti
ógnarstjórn hérlendis á þessum tíma.
Þar af leiðandi skilur maður mjög vel
af hverju þau flýja,“ segir Stefán Hall-
ur. „Það er eini kosturinn,“ bætir
Nína Dögg við. „Og þau flýja ekkert
endilega í verri aðstæður. Frelsið á
öræfum er betra en fangelsið í sið-
menningunni,“ segir Stefán Hallur.
„Og þá geta þau líka verið saman,“
segir Nína Dögg.
Að sögn Stefáns Halls er auðvelt að
sjá Fjalla-Eyvind sem nokkurs konar
Hróa hött síns tíma. „Eyvindur stal
aðeins af nauðsyn til að sjá fyrir sér og
fjölskyldu sinni. Við ræddum það
hvort hann hefði verið vændur um
þjófnað að ósekju, en í þessari upp-
færslu er hann réttilega sakaður um
sauðaþjófnað. Okkur fannst áhuga-
verðara að hann væri breyskur. Ey-
vindur er bara manneskja. Hann er
ekki súpermann. Það er ekkert
áhugavert að leika tvívíðar persónur.
Ég held það sé mjög erfitt að leika
súpermann,“ segir Stefán Hallur. „Ég
held það sé mjög leiðinlegt að leika
súpermann,“ segir Nína Dögg.
Leikritið spannar 15 ára samveru
Eyvindar og Höllu, en í raunveruleik-
anum eyddu þau 40 árum saman á
flótta. Einn af dramatískum hápunkt-
um verksins er þegar Halla velur á
flótta undan armi réttvísinnar að
drepa þriggja ára dóttur þeirra Ey-
vindar með því að kasta henni í foss.
Spurð hvernig maður setji sig í spor
konu sem velji að gera slíkt svarar
Nína Dögg: „Það er pínu flókið. En
það er einhver taug í mér sem skilur
hana. Hún gerir þetta ekki af illsku.
Hún er sannfærð um að það sé betra
fyrir barnið að fara inn í eilífðina en
lenda í höndum vondra manna. Að
fara þangað tilfinningalega er mjög
flókið og erfitt, en það er partur af
starfinu.“
„Maður finnur einhvern þráð eða
einhvern persónulegan missi sem
maður magnar og margfaldur með
þúsund. Leikarar fara ólíkar leiðir að
þessu og það getur verið mjög erfitt
að útskýra rökrænt hvernig maður
gerir þetta, því þetta ferli liggur hand-
an rökhugsunar. Þetta er frumhvöt –
líkt og ástin. Það er ekki rökhugsun
sem liggur að baki gjörðum Eyvindar
og Höllu. Þess vegna er þetta svona
flókið og vandasamt,“ segir Stefán
Hallur.
Ekki málað eftir númerum
„Maður má ekki hugsa of mikið í
ferlinu sjálfu. Halla tekur ákvörðun
sína á örskotsstundu. Sjokkið kemur
ekki fyrr en eftirá, þegar hún þarf að
horfast í augu við það sem hún hefur
gert og reyna að sætta sig við það.
Hún þarf að bera þessa ábyrgð alla
ævi og spyr sjálfa sig eðlilega hvort
þetta hafi verið rétt ákvörðun,“ segir
Nína Dögg.
Stefán Hallur minnir á að Eyvindur
sé á staðnum þegar þetta gerist og
hann verði því stöðug áminning fyrir
konu sína um hvað gerst hafi. „Það
sem gerir eftirköstin svo flókin og
áhugaverð er að þau eru stöðug
áminning fyrir þau bæði um það sem
áttu og hvað þau hafa misst. Maður
hefur lesið um hjón sem misst hafa
börn sín og geta í framhaldinu ekki
verið saman,“ segir Stefán Hallur og
bætir við að hægt sé að tala um tilfinn-
ingarnar sem fylgi því að missa barn,
hvort heldur það er reiði, gremja eða
sorg, en það sé samt varla hægt að
setja sig í þessi spor. „Það er ekki
hægt að mála eftir einhverjum núm-
erum í þessum efnum.“
Nína Dögg og Stefán Hallur hafa
þekkst lengi, en unnu sína fyrstu sýn-
ingu saman árið 2012 þegar Vestur-
port setti upp Bastarða. Spurð hvort
það hjálpi þeim að þekkjast fyrir þeg-
ar komi að því að vinna jafn átakamik-
ið verk og Fjalla-Eyvindur og Halla
sé svara þau bæði játandi. „Traustið
hefur verið til staðar frá byrjun og það
er ótrúlega góð tilfinning, því þá getur
maður bara hent sér út í vinnuna. Við
erum líka með frábæran leikstjóra
sem heldur vel utan um hópinn,“ segir
Nína Dögg. „Stefan Metz býr til
vinnuumhverfi sem er mjög gjöfult og
einkennist af miklu áreynsluleysi,“
segir Stefán Hallur og tekur fram að
það sé svo ánægjulegt að finna þegar
allir séu í sama bátnum og rói í sömu
átt. „Stefan Metz horfir á leikhópinn
sem heild og er ekki upptekinn af að-
al- og aukahlutverkum,“ segir Stefán
Hallur og rifjar upp að þessi nálgun
hafi líka einkennt Eldraunina. „Það er
enginn aðal og enginn auka. Við erum
öll sem hópur að segja þessa sögu.
Um það á leikhúsið einmitt að snúast,
þ.e. að hópurinn skapi heildina. Því
hópurinn er heildin.“
Að lokum er ekki úr vegi að spyrja
hvers vegna Fjalla-Eyvindur og Halla
tali enn jafnsterkt til nútímaáhorf-
enda og fyrir rúmum hundrað árum.
„Vegna þess að við erum ennþá að
kljást við þessar sömu tilfinningar,
þ.e. ást, gleði, missi, sorg og kúgun,“
segir Nína Dögg. „Og reynum að vera
hamingjusöm skuldum vafin. Þetta er
svo marglaga verk – eins og lífið
sjálft,“ segir Stefán Hallur og bætir
við að vangavelturnar sem í verkinu
birtast um frelsið séu einnig mjög
áhugaverðar. „Hvenær erum við
frjáls? Og hvað er að vera frjáls?“
spyr Nína Dögg. „Er maður frjáls ef
maður er ástfanginn? Getur ástin lifað
af öræfi Íslands? Getur ástin lifað af
þau áföll sem þau verða fyrir?“ spyr
Stefán Hallur. „Ást þeirra er svo
sterk að þó það fari fyrir þeim eins og
fer, þá efast ég ekki um ást þeirra í
lokin,“ segir Nína Dögg. „Ég er sam-
mála því,“ segir Stefán Hallur. „Það
eru bara aðstæðurnar sem ýta þeim á
þennan stað,“ segir Nína Dögg. „Þau
eru enn að berjast fyrir ástinni í
ómögulegum aðstæðum,“ segir Stefán
Hallur. „Og með svo ótrúlega mikið á
samviskunni eða eins og Halla orðar
það undir lok leikritsins: „Það er svo
sárt.““
MENNING 91
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MARS 2015
Tímarit Máls og menningar er kom-
ið út, fyrsta hefti ársins 2015. Meðal
efnis eru tvö áður óbirt ljóð sem Ein-
ar Bragi skáld skildi eftir sig fullfrá-
gengin; Kristín Ómarsdóttir tekur
ýtarlegt og skemmtilegt viðtal við
Álfrúnu Gunnlaugsdóttur rithöfund;
hinn serbneski þýðandi bókarinnar
Mánasteins eftir Sjón, Ana Stanice-
vic, skrifar um tengsl bókarinnar við
expressjónismann og þá einkum
myndir norska málarans Edvards
Munchs; Gísli Sigurðsson fjallar um
Landnámu og heimildagildi hennar
sem dregið hefur verið mjög í efa á
umliðnum árum og Þorsteinn Þor-
steinsson veltir vöngum yfir bók-
menntakenningum og ljóðalestri í
framhaldi af bók sinni um fjögur
ljóðskáld sem kom út nú fyrir jólin.
„Loks má nefna rækilega grein
eftir Kjartan Má Ómarsson, „Húsin
eru eins og opin bók“, sem fjallar um
Guðjón Samúelsson, húsameistara
ríkisins, verk hans og samband við
Jónas Jónsson frá Hriflu,“ segir m.a.
í tilkynningu. Ritstjóri er Guð-
mundur Andri Thorsson.
Fyrsta TMM-hefti ársins
Jóhann Sigur-
jónsson (1880-
1919) var fyrsta
íslenska skáldið á
eftir höfundum
fornbókmennt-
anna sem vakti
verulega athygli
utan landstein-
anna. Verkið
Fjalla-Eyvindur
var frumsýnt hjá Leikfélagi Reykja-
víkur 26. desember 1911 og hálfu
ári síðar í Dagmar-leikhúsinu í
Kaupmannahöfn. Sú sýning bar
hróður verksins víða og var það í
framhaldinu þýtt á mörg tungumál
og sýnt á Norðurlöndunum, í ýms-
um borgum Þýskalands, sem og í
Bretlandi, Hollandi, Eistlandi, Rúss-
landi og Bandaríkjunum, auk þess
sem gerð var þögul kvikmynd árið
1917 sem byggðist á leikritinu.
Fjalla-Eyvindur var ein af þremur
opnunarsýningum Þjóðleikhússins
árið 1950. Það var aftur tekið til
sýningar í Þjóðleikhúsinu árið 1988
og þá sýnt undir heitinu Fjalla-
Eyvindur og kona hans. Leikritið
hefur verið leikið hjá áhugaleik-
félögum út um allt land og sett upp
nokkrum sinnum hjá Leikfélagi
Reykjavíkur og Leikfélagi Akureyr-
ar, auk þess sem leikhópurinn Aldr-
ei óstelandi sýndi það árið 2011.
Þess má geta að boðið verður
upp á umræður í Þjóðleikhúsinu um
verkið og uppfærslu þess eftir 6.
sýningu laugardaginn 11. apríl auk
þess sem sýningin verður til um-
fjöllunar í Leikhúskaffi í Gerðubergi
miðvikudaginn 29. apríl kl. 20.
Vakti heimsathygli
FJALLA-EYVINDUR HEFUR RATAÐ Á SVIÐ Í FJÖLMÖRGUM LÖNDUM
Jóhann
Sigurjónsson
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Sterk „Ást þeirra er svo sterk að þó það fari fyrir þeim eins og fer, þá efast ég ekki um ást þeirra í lokin,“ segir
Nína Dögg Filippusdóttir sem leikur Höllu á móti Stefáni Halli Stefánssyni í hlutverki Fjalla-Eyvindar.
Billy Elliot (Stóra sviðið)
Fim 26/3 kl. 19:00 aukas. Fim 23/4 kl. 19:00 Sun 10/5 kl. 19:00
Fös 27/3 kl. 19:00 aukas. Fös 24/4 kl. 19:00 Mið 13/5 kl. 19:00
Sun 29/3 kl. 19:00 10.k Sun 26/4 kl. 19:00 Fim 14/5 kl. 19:00
Mið 8/4 kl. 19:00 11.k Mið 29/4 kl. 19:00 Fös 15/5 kl. 19:00
Fim 9/4 kl. 19:00 12.k Fim 30/4 kl. 19:00 Sun 17/5 kl. 19:00
Lau 11/4 kl. 19:00 aukas. Sun 3/5 kl. 19:00 Mið 20/5 kl. 19:00
Sun 12/4 kl. 19:00 13.k Þri 5/5 kl. 19:00 Fim 21/5 kl. 19:00
Fim 16/4 kl. 19:00 14.k Mið 6/5 kl. 19:00 Fös 22/5 kl. 19:00
Fös 17/4 kl. 19:00 15.k Fim 7/5 kl. 19:00 Mán 25/5 kl. 19:00
Sun 19/4 kl. 19:00 aukas. Fös 8/5 kl. 19:00 Mið 27/5 kl. 19:00
Mið 22/4 kl. 19:00 Lau 9/5 kl. 19:00
Fjölskyldusýning í hæsta gæðaflokki - ósóttar pantanir seldar daglega
Lína langsokkur (Stóra sviðið)
Lau 28/3 kl. 13:00 Sun 12/4 kl. 13:00 Lau 25/4 kl. 13:00
Sun 29/3 kl. 13:00 Lau 18/4 kl. 13:00 Sun 26/4 kl. 13:00
Lau 11/4 kl. 13:00 Sun 19/4 kl. 13:00
Sterkasta stelpa í heimi er mætt á Stóra sviðið
Er ekki nóg að elska? (Nýja sviðið)
Fim 26/3 kl. 20:00 3.k. Fös 17/4 kl. 20:00 11.k Fim 7/5 kl. 20:00 18.k
Fös 27/3 kl. 20:00 4.k. Sun 19/4 kl. 20:00 aukas. Fös 8/5 kl. 20:00 19.k
Sun 29/3 kl. 20:00 aukas. Mið 22/4 kl. 20:00 12.k Lau 9/5 kl. 20:00 20.k.
Mið 8/4 kl. 20:00 5.k. Fim 23/4 kl. 20:00 13.k Sun 10/5 kl. 20:00 21.k
Fim 9/4 kl. 20:00 6.k. Fös 24/4 kl. 20:00 aukas. Þri 12/5 kl. 20:00 aukas.
Lau 11/4 kl. 20:00 7.k. Sun 26/4 kl. 20:00 14.k Mið 13/5 kl. 20:00 22.k.
Sun 12/4 kl. 20:00 8.k. Mið 29/4 kl. 20:00 15.k Fim 14/5 kl. 20:00 23.k.
Þri 14/4 kl. 20:00 aukas. Fim 30/4 kl. 20:00 16.k Fös 15/5 kl. 20:00 aukas.
Mið 15/4 kl. 20:00 9.k Sun 3/5 kl. 20:00 17.k Sun 17/5 kl. 20:00
Fim 16/4 kl. 20:00 10.k Mið 6/5 kl. 20:00 aukas.
Nýtt verk eftir Birgi Sigurðsson höfund hins vinsæla leikrits Dagur vonar
Kenneth Máni (Litla sviðið)
Lau 28/3 kl. 20:00 Lau 18/4 kl. 20:00
Fös 10/4 kl. 20:00 Lau 25/4 kl. 20:00
Stærsti smáglæpamaður Íslands stelur senunni
Beint í æð (Stóra sviðið)
Lau 28/3 kl. 20:00 Lau 18/4 kl. 20:00
Fös 10/4 kl. 20:00 Lau 25/4 kl. 20:00
Sýningum fer fækkandi
Hystory (Litla sviðið)
Fim 26/3 kl. 20:00 Fors. Lau 11/4 kl. 20:00 3.k. Mið 29/4 kl. 20:00 6.k.
Fös 27/3 kl. 20:00 Frums. Sun 12/4 kl. 20:00 4.k.
Sun 29/3 kl. 20:00 2.k Fös 24/4 kl. 20:00 5.k.
Nýtt íslenskt verk eftir Kristínu Eiríksdóttur
Billy Elliot –★★★★★ , S.J. Fbl.
Tjarnargötu 12 | 101 Reykjavík | sími 527 2100 | tjarnarbio.is
Minnisvarði (Aðalsalur)
Fös 27/3 kl. 20:00 Sun 29/3 kl. 20:00
Vatnið (Aðalsalur)
Lau 28/3 kl. 20:00 Sun 29/3 kl. 14:00 Mið 1/4 kl. 20:00
Minningartónleikar Elísabetar Sóleyjar (Aðalsalur)
Fim 26/3 kl. 20:00
Carroll: Berserkur (Mörg rými Tjarnarbíós)
Fim 9/4 kl. 20:00 Sun 12/4 kl. 20:00 Fim 16/4 kl. 20:00
Fös 10/4 kl. 20:00 Þri 14/4 kl. 20:00 Fös 17/4 kl. 20:00
Lau 11/4 kl. 20:00 Mið 15/4 kl. 20:00
Aukablað
alla þriðjudaga