Morgunblaðið - 26.03.2015, Blaðsíða 92

92 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MARS 2015
BAKSVIÐ
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Handritasýningin Landnámssögur -
arfur í orðum, sem nú er í boði á
Landnámssýningunni í Aðalstræti,
hefur vakið mikla athygli. Þar geta
Reykvíkingar og aðrir landsmenn
barið augum nokkur handrit sem
tengjast Reykjavík, bæði á skinni og
pappír, sem annars eru hýst hjá
Árnastofnun. Um er að ræða handrit
að Landnámabók, Íslendingabók,
Kjalnesingasögu og Jónsbók en einn-
ig er til sýnis fornbréf þar sem greint
er frá sölu jarðarinnar Reykjavík.
Dani nokkur keypti hana árið 1615 í
skiptum fyrir aðrar jarðir. Þessi sér-
sýning er unnin í samstarfi Land-
námssýningarinnar við Stofnun Árna
Magnússonar í íslenskum fræðum,
Árnastofnun.
Guðrún Nordal er forstöðumaður
Árnastofnunar. „Öll handritin fimm
tengjast á mjög skemmtilegan hátt
við Landnámssýninguna um land-
nám Reykjavíkur sem er verið að
sýna með uppgreftrinum í Aðal-
stræti,“ segir Guðrún.
Hún segir að gerðar séu ýmiss
konar tilraunir með nýja tækni við
lestur handritanna. Nú sé verið að
nota ákveðna ljósmyndatækni til að
mynda það sem er orðið mjög erfitt
að lesa og hefur jafnvel verið skafið
burt. Þetta var oft gert forðum vegna
þess að skinnið var dýrt og menn
freistuðust til að endurnýta það þótt
þá þyrfti að fórna gamla textanum.
„Þetta verður þá eins og leyni-
lögreglurannsókn,“ segir Guðrún
hlæjandi. „Það hefur náðst árangur
með þessum aðferðum og mjög
spennandi að fylgjast með þeim.
Þær hafa verið notaðar til að rann-
saka gömul skjöl frá Grikklandi og
fleiri löndum þannig að við erum líka
að læra af reynslu annarra. En hand-
ritin okkar eru mjög dökk, hafa
gengið í gegnum ýmislegt á löngum
tíma og oft erfitt að lesa þau.
Árangurinn hefur verið góður, t.d.
við lestur á Arinbjarnarkviðu Egils
Skallagrímssonar í handriti Möðru-
vallarbókar. Í gömlu handriti af
Grettis sögu fannst einu sinni gamalt
ljóð, Grettisfærsla, sem hafði verið
skafið burt. Þannig skinn hétu upp-
skafningar.“
Ný tækni – og finnst kannski
Gauks saga?
Guðrún er spurð hvort menn gætu
kannski með nýrri tækni rekist á
Gauks sögu Trandilssonar á gömlum
uppskafningi. Hún svarar því til að
enginn viti hvað muni finnast, við
verðum bara að vera vongóð. Blaða-
maður tók eftir því að þegar hand-
ritin fimm voru flutt niður í Aðal-
stræti voru þau handfjötluð án þess
að menn notuðu hanska. Er það í
lagi?
„Nýjustu rannsóknir sýna að það
er ekki betra að nota hanska, það eru
líka kemísk efni í hönskum. Þeir eru
því ekki endilega öruggari en fing-
urnir en við skolum þá auðvitað úr
vatni þannig að þeir sé alveg hreinir.
Við erum reyndar ekki mikið að
handfjatla handritin, fletta þeim.
Þegar fólk er að vinna með þau tök-
um við stafrænar myndir af handrit-
unum.“
Mjög öflug öryggisvarsla er í
Árnastofnun en óttast Guðrún ekk-
ert um handritin fimm í Aðalstræti?
„Við gerðum mjög miklar kröfur á
borgina og þar hafa menn fylgt öllum
okkar öryggiskröfum. Við fengum
sérstaka úttekt á húsnæðinu og svo
voru gerðar þær umbætur sem þurfti
að gera. Við notum sérstaka sýning-
arhólka fyrir handritin, þeir voru
gerðir í samvinnu við okkur og fylgt
öllum öryggiskröfum okkar þegar ís-
lensk handrit voru sýnd í tilefni af
bókamessunni í Frankfurt árið 2011.
Þau voru þar sýnd í tengslum við inn-
setningu myndlistarkonunnar Gabrí-
elu Friðriksdóttur sem einmitt hann-
aði sýninguna í Aðalstræti. Og þarna
er auðvitað öryggisgæsla allan sólar-
hringinn.“
Guðrún segir að það hafi verið
fagnaðarefni að geta sýnt þessi hand-
rit í samstarfi við borgina. „Við höf-
um ekki getað haft handrit á sýningu
í Reykjavík í bráðum tvö ár. Við er-
um líka með mikið safnkennslustarf,
sýnum ungum nemendum okkar
handrit og nú getum við haldið því
áfram.“
Hola verður að húsi
Holan við hliðina á Þjóðarbókhlöð-
unni í Vesturbænum hefur staðið
óhreyfð í tvö ár, þar á að rísa mikið,
þriggja hæða Hús íslenskra fræða
sem á að hýsa alla starfsemi Árna-
stofnunar og hluta af starfi Háskóla
Íslands, íslensku- og menningar-
deildir. Fyrsta skóflustungan var
tekin skömmu fyrir þingkosningar
2013. En fjármagn hefur skort.
„Við vonumst til að framkvæmdir
fari af stað aftur, ríkisstjórnin ætlar
að halda áfram með húsið,“ segir
Guðrún. „Háskóli Íslands kemur að
framkvæmdum að einum þriðja, til
þess er notað happdrættisfé. Nú bíð-
um við bara eftir tímaáætluninni.
Með handritunum á Landnámssýn-
ingunni erum við að brúa ákveðið bil í
þessum sýningarvanda okkar.“
Árnasafn, Orðabókin, Málstöð; allt
eru þetta nöfn sem koma upp í hug-
ann þegar minnst er á Árnastofnun
sem nú er til húsa í Árnagarði. Og
málrækt, málfar, ritreglur, örnefna-
safn og margt fleira sem tengist ís-
lensku. Að jafnaði eru um 60 manns
að störfum í Árnastofnun, þar af
margir erlendir fræðimenn. Mjög vel
verður búið um handritin í nýja hús-
inu, segir Guðrún og þar verður sýn-
ing á handritunum, einnig hægt að
stunda safnkennslu og þar verður
pláss fyrir mikið bókasafn Árna-
stofnunar sem þjónar rannsóknum á
sviði íslenskra fræða. Einnig verða
þar ýmis svið sem snúa að íslenskri
tungu, máltækni og öðru.
Í nýja húsinu muni verða auðveld-
ara að tengja betur saman en áður
kennslu og rannsóknir. „Þetta verður
eins konar ný aflstöð fyrir íslensk
fræði og við náum góðri viðspyrnu
með því að tengja alla aðila sem nú
eru mjög dreifðir um bæinn,“ segir
Guðrún Nordal.
„Ný aflstöð fyrir íslensk fræði“
 Forstöðumaður Árnastofnunar sér fram á bjartari tíma þegar Hús íslenskra fræða rís
 Hægt verður að vera að staðaldri með sýningar á þessum fornu dýrgripum þjóðarinnar
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Dulúð Gabríela Friðriksdóttir og handritafræðingar virða fyrir sér gersemarnar á Landnámssýningunni.
Morgunblaðið/Ómar
Við stýrið Guðrún Nordal, for-
stöðumaður Árnastofnunar.
Lúin Íslensk
handrit hafa
marga fjöruna
sopið.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Öryggi Handritin flutt úr Árnagarði í Aðalstræti undir lögreglufylgd.
www.danco.is
Heildsöludreifing
Eingöngu selt til fyrirtækja
Ljúffengt...
Danco hefur allt til að auðvelda veitingarnar hvort sem er í veisluna,
mötuneytið, kokteilboðið, skólaeldhúsið, alls staðar.
Forréttir, pizzur, smáréttir, forskornar tertur og fleira.
...hagkvæmt og fljótlegt
Veisluþjónustur
Veitingahús - Mötuneyti
Fjölbreytt úrval af matvöru og veisluréttum