Morgunblaðið - 20.05.2015, Blaðsíða 42

42 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. MAÍ 2015
VANDAÐUR
vinnufatnaður
frá BULLDOG
á góðu verði
Hafðu samband og kynntu þér
vöruúrvalið og þjónustuna
Öryggisskór
Sýnileikafatnaður
Vinnufatnaður
Vinnuvetlingar
www.isfell.is
Ísfell ehf • Óseyrarbraut 28 • 220 Hafnarfjörður • Sími 5 200 500 • isfell@isfell.is
BAKSVIÐ
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Íslenskt þjóðfélag mun lamast ef
ekki nást samningar um kaup og kjör
áður en boðuð verkföll um 70 þúsund
félagsmanna launþegahreyfing-
arinnar skella á innan tíðar. Svo víð-
tæk verkföll hafa ekki orðið hér á
landi í áratugi og því líklegt að þeir
séu margir sem ekki átta sig því hve
áhrifin yrðu mikil á daglegt líf allra
landsmanna. Helst er til sam-
anburðar hið harða og langvinna
verkfall BSRB og Félags bókagerð-
armanna fyrir um þrjátíu árum,
haustið 1984, en það setti þjóðlífið úr
skorðum í margar vikur. Tólf þúsund
opinberir starfsmenn voru þá frá
vinnu í fjórar vikur frá 3. október. Lá
allt skólahald niðri, barnaheimilum
var lokað, strætisvagnar gengu ekki
og Ríkisútvarpið hætti útsendingum,
svo nokkuð sé nefnt.
Verkfall bókagerðarmanna hófst
fyrr, 11. september, og stóð í sex vik-
ur. Dagblöðin hættu að koma út og
þegar við bættist vinnustöðvun
starfsmanna útvarps og sjónvarps
lokaðist fyrir nær alla hefðbundna
upplýsingamiðlun í landinu. Á vegum
DV kom um skeið út fjölritað frétta-
blað, en útgáfu þess lauk þegar verk-
bann var sett á blaðamenn.
Vildu 35% kauphækkun
Það var í lok júlí 1984 að BSRB
kynnti stjórnvöldum kröfugerð sína.
Hljóðaði hún upp á 35% kauphækkun
sem yrði að fullu verðtryggð. Áttu
30% að koma til framkvæmda 1. sept-
ember og 5% 1. janúar á næsta ári.
Undirtektir Alberts Guðmundssonar
fjármálaráðherra voru ekki uppörv-
andir. Hann kvað fast að orði eftir að
kröfurnar voru kynntar: „Ég lít á
þessa kjarabaráttu hjá þeim, eins og
öðrum verkalýðsfélögum, sem póli-
tíska baráttu til að koma ríkisstjórn-
inni frá og svo hefur verið allt frá því
núverandi ríkisstjórn tók við. Það er
ekkert vit í þessu,“ sagði ráðherrann.
Samninganefnd ríkisins bauð 3%
launahækkun, en hafnaði algjörlega
verðtryggingu. Verðtrygging væri
aðeins ávísun á aukna verðbólgu.
Hafa ber í huga að á þessum tíma var
nokkur verðbólga helsta meinsemd
efnahagslífsins. Hafði ríkisstjórnin
náð talsverðum árangri í viðureign
við hana með róttækum en afar um-
deildum efnahagsaðgerðum.. Eftir
þras og þref við samningaborðið
ákvað BSRB að boða verkfall frá 4.
október.
Aðeins laun í þrjá daga
Mikið uppnám varð meðal verk-
fallsmanna í byrjun mánaðarins þeg-
ar í ljós kom að fjármálaráðuneytið
og Reykjavíkurborg höfðu ákveðið að
aðeins yrðu greidd þriggja daga laun
1. október. Fóru margir opinberir
starfsmenn sér hægt í vinnu fram að
verkfalli. Það fauk svo í starfsmenn
Ríkisútvarpsins að þeir ákváðu að
leggja niður vinnu þegar í stað.
Hættu þá útvarps- og sjónvarpssend-
ingar.
Andrúmsloftið í verkfallinu var
mjög þungt og átök við verkfalls-
vörslu tíð. Meðal annars reyndu
verkfallsverðir að stöðva kennslu í
Háskóla Íslands á þeim grundvelli að
húsverðir væru í verkfalli. Þá reyndu
þeir að stöðva millilandaflug Ice-
landair sem hélt áfram þótt tollverðir
væru í verkfalli. Ennfremur kom til
átaka við afgreiðslu skipa í Reykja-
víkurhöfn og víðar. Lokun skóla og
barnaheimila skapaði erfiðleika á
heimilum fólks. Verkfallsmenn urðu
fyrir miklu tekjutapi. Smám saman
byggðist upp mikill þrýstingur á að
semja og ljúka verkfallinu. Tókust
samningar eftir 27 daga vekfall. Var
samið um rúmlega 20% launahækk-
un.. Engin ákvæði voru um kaup-
máttartryggingu. Ekki leið á löngu
þar til kauphækkunin var horfin í hít
verðbólgunnar.
Allt þjóðfélagið fór úr skorðum
 Boðuð verkföll minna á atburðina 1984  Stór hluti opinberrar starfsemi lá niðri  Skólum og
barnaheimilum lokað  Strætisvagnar gengu ekki  Dagblöð komu ekki út  Ríkisútvarpið þagnaði
Morgunblaðið/RAX
Átök Árekstrar á Keflavíkurflugvelli þegar verkfallsverðir reyndu að
stöðva millilandaflugið við litla hrifningu farþega og flugstarfsmanna.
Útifundur Fjölmenni sótti baráttufund opinberra starfsmanna við Stjórnarráðið í miðju verkfallinu haustið 1984.
Sumarið 1985 samþykkti Alþingi
að afnema einkaleyfi Ríkisútvarps-
ins til útvarps- og sjónvarpsrekst-
urs. Eftir það var brautin rudd
fyrir frjálsa starfsemi á þessu
sviði. Þetta gerðist í kjölfar verk-
falls BSRB haustið 1984. Það að
starfsmenn Ríkisútvarpsins fóru í
verkfall og þögn ríkti á ljósvak-
anum þótti sýna að ekki væri
hægt að treysta á að ríkisrekstur
á þessu sviði tryggði upplýsinga-
miðlun í landinu. Einokunin var
sögð tefla öryggi í tvísýnu.
Tvær útvarpsstöðar voru starf-
ræktar í óleyfi meðan á verkfall-
inu stóð en lögreglan lokaði þeim
fljótlega. En starfsemin sýndi
hvað hægt var að gera án ríkisaf-
skipta.
Morgunblaðið/Björgvin Pálsson
Frjálst Tvær útvarpsstöðvar voru reknar í óleyfi meðan á BSRB-verkfallinu
stóð um haustið. Myndin er tekin hjá Frjálsu útvarpi í Valhöll.
Ráku útvarp án
leyfis í verkfallinu
 Lögreglan stöðvaði reksturinn
Blekið á samningum ríkisins við
opinbera starfsmenn 1984 var
varla þornað þegar Steingrímur
Hermannsson forsætisráðherra
lýsti því yfir að útilokað væri að
verja þann kaupmátt sem þeir
byggðust á. Samningarnir
mundu leiða til 20% verðbólgu.
Eftir væri að semja við Alþýðu-
sambandið sem ekki mundi
sætta sig við minni kauphækk-
anir. Þeir samningar voru gerðir
7. nóvember.
Nokkrum dögum seinna, 20.
nóvember, lét ríkisstjórnin fella
gengi krónunnar um 12%. Það
hafði áður sigið um 4%. Þetta
hafði þegar áhrif á kaupmátt
launafólks til verulegrar lækk-
unar.
Gengið var
fellt í kjölfarið
RÝR VAR UPPSKERAN