Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.2010, Blaðsíða 29

föstudagur 5. nóvember 2010 umræða 29
Stækkun friðlands
norðan Þjórs-
árvera er nú í
farvatninu og
hefur umhverfis-
ráðherra sagt það
„eitt mikilvægasta
náttúruverndar-
mál á Íslandi til
langs tíma“. Um-
rætt svæði er gríð-
arstórt og nær
stækkunin til
svæða sem veiði-
menn og ferðafólk
hefur stundað útivist á í áratugi, ef ekki
árhundruð. Ýmis rök hafa verið tínd til
rökstuðnings friðuninni en tilgangur-
inn er, eins og allir vita, að koma í veg
fyrir að landið fari undir miðlunarlón.
Eins og svo oft áður er kemur að
stefnumótun umhverfismála á Ís-
landi er markmiðið háleitt, en er und-
irbúningsvinnan í samræmi við það?
Því miður er það svo að ráðamenn
umhverfismála hafa á undanförnum
árum og áratugum tekið áhrifamiklar
ákvarðanir án þess að taka tillit til hags-
muna útivistarfólks og veiðimanna.
Upp hefur risið „umhverfiselíta“ sem
hefur tekið þann pól í hæðina að allt
sem ekki er hægt að gera á tveimur
jafnfljótum skuli helst bannað. Þessi
hópur virðist hafa mikil völd og ná til
stjórnvalda með sínum málflutningi.
Hægt og bítandi hafa stór svæði verið
friðlýst án samráðs við hagsmunaðila
og án málefnalegrar umræðu.
Almenningur ekki velkominn
Og tilgangurinn? Í upphafi virtist
hann vera sá að koma í veg fyrir fjölg-
un vatnsaflsvirkjana með tilheyrandi
miðlunarlónum. Svæði á stærð við
Reykjanesskagann var friðað norðan
Hofsjökuls væntanlega í þeim tilgangi
en undir yfirskini sérstakra jarðrústa
og gróðurfars. Í leiðinni var svo skellt
á algeru veiðibanni, banni við lausa-
göngu hunda og hjólreiðum. Skila-
boðin: „Almenningur ekki velkominn
– Bækurnar á bókasafninu eru ekki
ætlaðar almenningi til lestrar“. Það
hefur verið átakanlegt að hlusta á hóp
fólks sem telur sig til elítunnar standa
á stalli og fyrirskipa hvað má og hvað
ekki varðandi nýtingu og umgengni
við náttúruna. Á hvaða forsendum
telja þessir aðilar sig geta skilgreint sig
sem hina einu sönnu náttúrusinna?
Er skynsamleg og sjálfbær nýting þess
sem landið gefur allt í einu orðið eitt-
hvað sem ekki má? Hvers vegna?
Íslendingar byggja afkomu sína fyrst
og fremst á nýtingu náttúruauðlinda.
Í fyrsta lagi á fiskveiðum og tengd-
um greinum og hins vegar á orku sem
fallvötn og jarðhiti gefa af sér. Veiðar
hafa verið stundaðar hér frá landnámi
og kjöt af villibráð er eitt hollasta og
besta kjöt sem völ er á. Hvers vegna á
að banna veiðimönnum að nýta villi-
bráð sér til matar og koma í veg fyrir þá
útiveru og náttúruupplifun sem fylg-
ir veiðum? Hugmyndafræði einhvers-
konar „Disney-ævintýralíffræði“ virðist
hafa skotið hér rótum og menn virðast
sviptir þekkingu á hverju Íslending-
ar lifa og hafa gert. Það er vægast sagt
slæm þróun enda byggja slík sjónarmið
á fáfræði og meinsemd í garð annarra, í
þessu tilfelli veiðimanna og þeirra sem
hafa áhuga og tök á að nýta sér það sem
landið gefur af sér.
Áratuga skipulagsleysi
Annað stórmál á sviði umhverfismála
hefur verið áberandi síðastliðna mán-
uði en það er Stjórnunar- og verndar-
áætlun fyrir Vatnajökulsþjóðgarð. Nú
hefur stjórn þjóðgarðsins sent um-
hverfisráðherra tillögur sínar, sem ráð-
herra á eftir að staðfesta. Geri hún það
munu Íslendingar upplifa mikla skerð-
ingu á því ferðafrelsi sem þeir hafa haft.
Hinn almenni veiðimaður, sem ekki á
sérútbúin jeppa eða hefur fulla vasa
fjár til að leigja sér gæsa- eða rjúpna-
veiðiland, mun missa góðar veiðilend-
ur og þarf að horfast í augu við að mega
ekki hefja veiðar innan norðan Vatna-
jökuls fyrr en eftir að stór hluti heiðar-
gæsa er farinn af svæðinu. Þrátt fyrir
að stofninn sé firnasterkur og stækki
enn. Rjúpnaskyttum verður meinað
aðgengi að hlíðum Snæfells í þeim til-
gangi að vernda gróður. Gönguhóp-
ar munu hins vegar fá að fara þar um
allan ársins hring hvort sem frost er í
jörðu eða ekki. Dæmi svo hver fyrir sig
um tilganginn: gróðurvernd í verki!
Nei, nú er nóg komið! Hingað og ekki
lengra. Það eru hvorki eigendur jeppa
eða veiðimenn sem ógna hálendi og
umhverfi Íslands. Válynd veður, eld-
gos og næringarsnauður jarðvegur úr
gosösku hefur mest áhrif á gróðurfar
hálendisins. Áhrif manna skipa líkan
stóran þátt en uppistöðulón og ofbeit á
hálendi Íslands er ekki veiðimönnum
og ferðafólki að kenna! Vandinn ligg-
ur í áratuga skipulagsleysi á hálendi
Íslands (í boði stjórnvalda), áhuga-
leysi þegar kemur að merkingum veg-
slóða og skilningsleysi á eðli veiðanna
sem þar fara fram. Í stað þess að heyja
stríð við einhverja mestu unnendur ís-
lenskrar náttúru, fólk sem þekkir land-
ið sitt eftir ótal ferðalög og veiðiferðir á
slóðir sem aðrir hafa sjaldan eða aldrei
erindi á, væri nær að stjórnvöld réttu
fram sáttarhönd og fengju þennan
hóp í lið með sér til að að skipuleggja
sjálfbæra nýtingu og vernda hálendi
Íslands.
Umhverfisráðherra er tíðrætt um
jafnrétti kynslóðanna. Sviptum ekki
komandi kynslóðir möguleikanum til
að stunda veiðar og ferðast um land-
ið líkt og okkar kynslóð hefur verið svo
gæfusöm að njóta. Ferðafrelsi og veið-
ar einkennir okkur sem þjóð og tak-
markanir á því á ekki að samþykkja
þegjandi og hljóðalaust.
Höfundur er sjávarútvegsfræðingur og
verkefnastjóri - MPM - að mennt
Ferðafrelsið í hættu!
Elvar
Árni lund
varaformaður Skotveiði-
félags Íslands skrifar
Sviptum ekki komandi kyn-
slóðir möguleikanum
til að stunda veiðar og
ferðast um landið líkt og
okkar kynslóð hefur ver-
ið svo gæfusöm að njóta.
aðsent
Stofninn sterkur Elvar Árni segir að
veiðimenn muni ekki geta veitt heiðagæs
norðan Vatnajökuls ef fer sem horfir.
mynd flickr / Andy hAwkinS
Jóhanna einangruð
n Örlög Jóhönnu Sigurðardóttur
í íslenskri pólitík virðast ætla að
verða þau að vera sá einstaklingur
sem rústaði
áratugagömlum
draum vinstri
manna um að
stjórna Íslandi
með jöfnuð og
velferð þegnanna
að leiðarljósi.
Ríkisstjórn
Jóhönnu lét fyrsta
hluta draumsins rætast en nú er
martröðin að myndgerast. Jóhanna
hefur komið fylgi Samfylkingar
niður fyrir 20 prósent og stjórnin
nýtur fádæma lítils stuðnings. Innan
úr Samfylkingu heyrist að Jóhanna
einangrist stöðugt meir. Nánasti og
nær eini ráðgjafinn sé hrannar B.
Arnarson, áhugamaður um máva og
mótmælendur.
horft til Össurar
n Gegnheilir samfylkingarmenn
eru þegar teknir að svipast um eftir
arftaka Jóhönnu Sigurðardóttur.
Þykir mönnum
nokkurn veginn
óhætt að afskrifa
varaformanninn
dag B. Eggerts-
son sem liggur
lágt eftir að hafa
komið Besta
flokknum form-
lega til valda.
Árni Páll Árnason ráðherra var lengi
vel vonarpeningur en ýmis óþægileg
mál á borð við skipan umboðsmanns
skuldara hafa skákað honum út af
borðinu. Beinast þá augu manna að
gamla leiðtoganum, Össuri Skarp-
héðinssyni, sem á sínum tíma skilaði
Samfylkingunni með 32 prósenta
fylgi. Vandi hans er sá helstur að hafa
fleytt Árna mathiesen, fyrrverandi
fjármálaráðherra, í hæstu stöðu í
Róm.
eiður velkominn
vestur
n Þau örlög Eiðs Smára Gud-
johnsens, einnar stærstu knatt-
spyrnuhetju Íslendinga, að húka á
varamannabekk
Stoke eru mein-
leg. Íslendingar
fylgjast með því
frá degi til dags
hvernig hann
koðnar niður
á útleiðinni frá
glæstum ferli.
Eiður virðist ekki
ráða við að komast í það form að
verða gjaldgengur í Stoke. Einhverjir
eru að spá því að hann muni snúa
heim til Íslands í vor og spila þar í
sumar. Vitað er að Guðjón Þórð-
arson og félagar hans í BÍ á Ísafirði
hafa einlægan áhuga á að fá Eið í
sínar raðir. Hann mun ekki verma
bekkinn þar.
heilÖg síða seld
n Jafnvel hörðustu lesendur
Morgunblaðsins voru gáttaðir þegar
þeir flettu föstudagsblaði davíðs
Oddssonar í
síðustu viku.
Veittu margir því
athygli að fyrsta
opna blaðsins
var undirlögð
feikistórri
auglýsingu frá
olíufélaginu N1.
Í Hádegismóum
hefur síða tvö löngum verið álitin
heilög fréttasíða og laus við auglýs-
ingar. En Engeyjarveldið átti auðvelt
með að kaupa sig inn í það allra
heilagasta hjá fyrrverandi formanni
Sjálfstæðisflokksins sem stendur
frammi fyrir gríðarlegum taprekstri
á blaðinu.
sandkorn
Hver hefði búist
við því að tveim-
ur árum eftir hrun
yrði þjóðkirkj-
an orðinn þjóð-
aróvinur númer
eitt, að minnsta
kosti í sumum
kreðsum? Tákn-
rænt dæmi um
þetta var þegar
útrásarvíkingarn-
ir voru fjarlægðir
úr pissurennum
skemmtistaðarins Sódómu (nafnið á
hér vel við) og mönnum boðið upp á
að míga á andlit látins biskups í stað-
inn.
Nú er það ekki ætlun mín að verja
glæpi biskupsins heitins, sem eru
óverjandi. Eigi að síður er það undar-
legt að biskupinn látni skuli hafa tekið
við af mönnunum sem settu þjóðina
á hausinn sem sá sem okkur stendur
mest ógn af. Þær raddir sem krefjast
aðskilnaðar ríkis og kirkju gerast æ
háværari og þó að þessi tvö mál séu
ekki óskyld er þó ekki endilega svo
að eitt leiði af öðru. Uppljóstranirn-
ar um afbrot biskupsins eru líklega
sá logi sem kveikti í púðurtunnunni.
Það má þó leiða líkur að því að púðrið
hafi verið þarna til að byrja með. En
hversu hættuleg er þjóðkirkjan sam-
félaginu?
Besta leiðin til að trúa ekki
Vissulega hafa ótal illvirki verið fram-
in í nafni trúarbragða svo lengi sem
sagan hefur verið skráð og því mið-
ur virðist því langt í frá lokið. En þó
að ýmislegt misjafnt geti leynst inn-
an veggja hennar er hæpið að nokkur
fari að fremja óhæfuverk í nafni þjóð-
kirkjunnar í dag. Vissulega var afstaða
hennar gegn hjúskap samkynhneigðra
neyðarleg og varð til þess að margir
misstu trú á henni. En einmitt þetta
sýnir kosti þjóðkirkju. Sem ríkisstofn-
un er henni óheimilt að mismuna fólki
og því neyddist hún á endanum til að
láta undan. Það er erfiðara að koma
böndum yfir aðra og óháðari kristna
söfnuði, þar sem andúð á samkyn-
hneigðum er oft og tíðum landlæg.
Þau ríki sem hafa haft þjóðkirkjur
eru fyrst og fremst lúterstrúarlöndin í
Norður-Evrópu, ekki síst Norðurlönd-
in. Líklega er það ekki tilviljun að ein-
mitt í þessum löndum er kirkjusókn
hvað minnst og fólk upp til hópa lítt
trúað. Þegar kirkjan var færð undir
ríkisvaldið á 16. öld tók ríkið líka yfir
skyldur hennar, svo sem að hjálpa fá-
tækum. Líklega er það því heldur ekki
tilviljun að það var einmitt í þessum
ríkjum sem hugmyndin um velferðar-
kerfið kom fram. Um leið og Guð var
tekinn út úr myndinni varð ábyrgðin
mannanna.
Í Bandaríkjunum er engin þjóð-
kirkja. Þar er velferð einnig af skorn-
um skammti. Á hinn bóginn eru þar
ótal söfnuðir sem keppa um sálirnar
á opnum markaði. Og við Íslending-
ar ættum að vita það manna best að
einkavæðing getur haft hættur í för
með sér. Skortur á ríkisaðstoð gerir það
að verkum að fólk þarf stundum að
leita á náðir ýmissa safnaða, sem gerir
það aftur að verkum að Guð og krafta-
verk hans verða almenningi sýnilegri.
Ef til vill er þetta ástæðan fyrir því að
Bandaríkjamenn eru mun trúaðri en
aðrar iðnvæddar þjóðir. Besta leiðin
til að takmarka trúarofstæki virðist því
vera að halda drottni innan vébanda
ríkisins.
Þjóðkirkjan styður trúleysingja
Ef til vill eru þó aðrar ástæður en sögu-
legar fyrir því að reiði fólks brýst nú út
gegn kirkjunni í þessum mæli. Mörg-
um finnst réttilega að ríkisstofnanir
jafnt sem bankar hafi brugðist þeim,
afhelgun gagnvart yfirvaldinu hefur átt
sér stað í hugum fólks, og því kannski
ekki að undra að sú reiði nái að lok-
um til þeirrar stofnunar þar sem heil-
agleikinn er helst í hávegum hafður,
kirkjunnar.
Vafalaust er það heilbrigt að taka
stofnanir samfélagsins til endurskoð-
unar við og við. Þó er ekki laust við
að mann gruni að hér séu einnig aðr-
ar kenndir að verkum. Íslenska þjóðin
hefur gengið í gegnum miklar hamfar-
ir undanfarið, verið beitt miklu mis-
rétti og séð fá dæmi um réttlæti í sam-
félaginu. Því má vera að reiðin gegn
kirkjunni sé að einhverju leyti birting-
armynd máttlausrar reiði þjóðar sem
hefur þurft að þola margt gegn almátt-
ugu afli sem hún hvorki sér né skilur.
En vandamál okkar eru ekki Guði að
kenna. Þau eru mannanna verk. Þetta
vita allir góðir guðleysingjar.
til hvers að hata kirkjuna?
valur
Gunnarsson
rithöfundur skrifar
Um leið og Guð var tekinn út úr
myndinni varð ábyrgðin
mannanna.
kjallari