Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.2010, Blaðsíða 38

38 bækur 5. nóvember 2010 föstudagur
Jónína S. Lárusdóttir ráðu-neytisstjóri hafði sagt mér um sumarið að áratugahefð væri fyrir því að viðskipta-
ráðherra og Seðlabankastjór-
ar ættu fund um stöðu mála ár
hvert og um haustið hringdi Ingi-
mundur Friðriksson í Jón Þór
[Sturluson, aðstoðarmann Björg-
vins G., innskot blaðamanns] til
að koma fundinum á. Þessi hefð
hafði haldist þrátt fyrir að málefni
Seðlabankans hefðu verið flutt frá
viðskiptaráðuneytinu áratug áður
til forsætisráðuneytisins. Hún
lagði eðlilega til að við héldum
þessum sið.
Ég tók því með opnum huga og
taldi þarft að við færum yfir stöð-
una með bankastjórunum þrem-
ur. Samráðið innan stjórnsýslunn-
ar var ekki svo mikið að það litla
sem fast væri í hendi mætti missa
sín.
Einn þáttur í því ósamræmi,
sem kom fram í stjórnsýslunni í
aðdraganda bankafallsins, var sú
illa grundaða ráðstöfun að skipta
málefnum fjármálamarkaða upp
á milli margra ráðuneyta og stofn-
ana í stað þess að hafa þennan
viðkvæma og mikilvæga málaflokk
undir einni stjórn. Undir einum
ráðherra og einni stjórn með góða
yfirsýn og nægar valdheimildir til
þess að bregðast við.
Í staðinn hafði málefnum
banka og eftirlitsstofnana verið
skipt á milli forsætis-, fjármála-, og
viðskiptaráðuneyta. Forysta fyrir
stjórn efnahagsmála var á hendi
forsætisráðherra. Það gilti um
verkstjórnarvald yfir málaflokkn-
um í heild, en jafnframt heyrði
Seðlabankinn undir hann. Þegar
á hólminn kom reyndist þetta fyr-
irkomulag ekki vel. Við þær afleitu
aðstæður sem sköpuðust í stjórn-
sýslunni árin fyrir hrun skapaði
það samráðsleysi og þokukennda
sýn yfir stöðu mála og þróun. En
mér var þetta ekki ljóst þegar ég
tók við embætti árið 2007.
Ég bar engan kala til Davíðs
Oddssonar þegar ég kom í við-
skiptaráðuneytið. Ég gerði mér
grein fyrir því að hann var and-
snúinn samstarfi síns gamla flokks
við Samfylkinguna, og vissi auð-
vitað eins og þjóðin öll um and-
stöðu hans við Evrópusambandið.
Ég bar samt virðingu fyrir honum
sem gömlum pólitískum foringja.
Þegar ég kom í ráðuneytið taldi ég
engin vandkvæði á því að koma á
góðu samstarfi milli þess og bank-
ans. Ég var því meira en jákvæður
fyrir því að fara til fundarins við
Davíð í nóvember.
Að ýmsu leyti var ekki jafnlangt
á milli skoðana okkar á mikilvæg-
um atriðum. Davíð var til dæm-
is einn fárra sem gerði sér grein
fyrir hlutfallsvandanum, sem ég
eygði líka sem skugga yfir fjár-
málakerfinu og gerði oft að um-
talsefni. Davíð vildi hins vegar
leysa hlutfallsvandann öðruvísi.
Það kom best fram ári síðar, þegar
hann vildi koma bönkunum burt,
a.m.k. þeim stærsta, Kaupþingi.
Það var í sjálfu sér sjónarmið. Mér
fannst það þó ekki ríma við and-
stöðu hans við ýmislegt sem bank-
arnir vildu gera til að auðvelda sér
stöðuna, s.s. að meina Kaupþingi
að gera upp í evrum, sem bankinn
sótti fast.
Fundur okkar var vægast sagt
skrautlegur. Að sama skapi var
hann erfiður fyrir þá sem voru
viðstaddir. Millum okkar Dav-
íðs spannst harkalegt rifrildi, eins
og glöggt má sjá af lýsingu Eiríks
Guðnasonar seðlabankastjóra á
fundinum í skýrslu rannsóknar-
nefndar Alþingis. Þar segir: „Hann
var erfiður, hann var stormasam-
ur. Þeir fóru í pólitíska umræðu,
viðskiptaráðherra og formaður
bankastjórnar, um upptöku evru
eða inngöngu í Evrópusamband-
ið, þannig að það var erfitt að sitja
þann fund.“
Davíð tók hressilega á móti
okkur þremur, mér, Jónínu ráðu-
neytisstjóra og Jóni Þór Sturlu-
syni. Brosið fór þó fljótlega af hon-
um. Hann dembdi því yfir mig, að
væri hann í sporum Geirs Haarde
sem forsætisráðherra myndi hann
aldrei líða hve opið og frjálst við
töluðum um ágreiningsmál á milli
flokkanna. Taldi hann Evrópumál-
in þar sérstaklega til og hvorki gat
né reyndi að leyna hneykslan sinni
á málflutningi mínum um mikil-
vægi þess að taka upp sterkan og
stöðugan gjaldmiðil í stað krón-
unnar.
Síðan upphóf hann reiðilest-
ur um þá fráleitu og afspyrnu-
vondu hugmynd að Ísland gæti
með nokkru móti átt heima í Evr-
ópusambandinu. Hann messaði
látlaust yfir okkur um hríð. Ég sat
svipbrigðalítill undir lestrinum,
en í gegnum huga mér fór: Ef hann
lendir þessu rugli ekki fljótlega
með einhverju viti þá geng ég héð-
an orðalaust út.
Undir lok þessa lesturs var ég
búinn að ákveða að ganga út af
fundinum. Ég þurfti ekki annað
en að líta á svipbrigði sessunauta
Davíðs, Ingimundar Friðrikssonar
og Eiríks Guðnasonar, til þess að
sannfærast um það.
Þegar ég komst loks að til að
svara var orðið býsna þungt í mér.
Ég svaraði honum fullum hálsi.
Við þessi viðbrögð kom á hann
og ég sá að honum varð nokk-
uð um. Enda líklega ekki vanur
að þeir sem sætu undir aðfinnsl-
um hans svöruðu í sömu mynt.
Hvernig í ósköpunum á Ísland að
komast af í framtíðinni með litla
fljótandi mynt sem hvaða ábyrgð-
arlaus vogunarsjóður sem er getur
kolfellt hvenær sem er og þar með
risastórt alþjóðlegt bankakerfi?
Hvernig ætlum við að verja kerfið
ef það lendir í krísu?
Þannig vatt „samtalinu“ fram
með töluverðum eldglæringum og
hækkandi raddstyrk okkar beggja.
Aðrir lögðu ekki orð í belg á með-
an þessari liðlega hálftíma löngu
sennu stóð.
Eftir á sögðu starfsmenn mín-
ir að við hefðum nánast hróp-
að hvor á annan. Svo var eins og
bráði af Davíð og hann fann leið
til að lenda hávaðanum og binda
endi á rifrildið. Eftir það tók við
hefðbundin yfirferð bankastjór-
anna þriggja um stöðu bankans og
bankakerfisins. Síðan lauk fundin-
um í þokkalegum friði.
„Ég svaraði honum
fullum hálsi“ Bók Björgvins G. Sigurðsson-ar, þingmanns samfylkingar-innar og fyrrverandi viðskipta-
ráðherra, um ráðherratíð sína
og hrunið 2008
kemur út í næstu
viku. dV birtir hér
brot úr bókinni
þar sem Björgvin
g. lýsir fundi sem
hann átti með
Davíð Oddssyni
og hinum seðla-
bankastjórunum
tveimur haustið
2007. Kaflinn sýnir
hversu stirð sam-
skipti Björgvins g.
og davíðs voru og
þann mikla mun
sem var á skoð-
unum þeirra um
efnahagsmál.
Ef hann lendir þessu rugli ekki
fljótlega með einhverju
viti þá geng ég héðan
orðalaust út.
Þungt í Björgvin Þungt var í Björgvin undir lestri Davíðs sem „messaði yfir“ ráðherr-
anum. Björgvin segist þó hafa svarað Davíð fullum hálsi og bent á að Ísland gæti ekki
notast við litla fljótandi mynt sem hvaða vogunarsjóður sem er gæti kolfellt.
Dramatískur fundur Björgvin lýsir því í
bókinni hvernig hann sat svipbrigðalítill undir
reiðilestri Davíðs Oddssonar seðlabankastjóra
um Evrópusambandið og íslensku krónuna.