Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.2011, Blaðsíða 22

22 | Fréttir 22.–24. júlí 2011 Helgarblað
Albert Klahn Skaftason hlaut í undirrétti 18 mán-
aða dóm fyrir aðild sína að Guðmundar- og Geir-
finnsmálinu. Hæstiréttur mildaði dóm hans niður í
12 mánuði. Í dómi Hæstaréttar segir að Albert hafi
viðurkennt að hafa flutt lík Guðmundar Einarssonar
í bifreið frá Hamarsbraut í Hafnarfirði og út í Hafn-
arfjarðarhraun í janúar og aftur síðla sumars árið
1974. Hvert líkið á að hafa verð flutt þá kom ekki
fram, segir í dómnum. Þá segir um ákvörðun refs-
ingar: „Ákærði Albert Klahn er sakfelldur fyrir að
tálma rannsókn á því, er ákærðu sviptu Guðmund
Einarsson lífi, og fyrir sölu, neyslu og dreifingu á
fíkniefnum.“
Albert hefur ekkert tjáð sig opinberlega um mál-
ið eftir að hann afplánaði dóminn. Þegar DV hafði
samband við hann vegna umfjöllunar um málið nú
vildi hann heldur ekki tjá sig.
Kristján Viðar Viðarsson var í undirrétti dæmdur til ævilangrar fangelsisvistar fyrir
aðild sína að Guðmundar- og Geirfinnsmálinu. Hæstiréttur mildaði dóminn niður í
16 ár og fékk hann því næstþyngsta dóminn í málinu.
Um ákvörðun refsingar segir í dómnum að Kristján hafi ásamt Sævari svipt tvo
menn lífi. Í bæði skiptin með þriðja manni. Þá hafi Kristján, líkt og fleiri sakborning-
ar, borið rangar sakir á fjóra menn, sem voru til þess fallnar að hafa velferðarmissi
í för með sér, og leiddu til þess að þeim var haldið í gæsluvarðhaldi svo mánuðum
skipti.
Kristján þekkti Guðmund lítillega en þeir höfðu verið skólabræður. Aðra tengingu
hafði hann ekki við mennina tvo sem hurfu.
Lítið hefur spurst til Kristjáns eftir að hann lauk afplánun sinni. Hann hefur, líkt og
Albert, ekkert tjáð sig um málið opinberlega. Samkvæmt heimildum mun hafa sést
til hans þegar baráttufundur fyrir endurupptöku Geirfinnsmálsins fór fram á sínum
tíma, en hann tók þó ekki þátt í fundinum heldur gekk framhjá. Kristján finnst ekki í
þjóðskrá en heimildamenn telja hann þó á lífi. Hugsanlegt er að hann hafi skipt um
nafn eða flust úr landi fyrir einhverju síðan.
Kristján Viðar Viðarsson
„Ég hef lítið annað að segja en það
að ég hef ekkert traust á íslensku
réttarkerfi. Það hefur heldur betur
reynt á það og ég hef enga ástæðu til
að ætla að eitthvað annað gerist nú
en áður. Bara alls ekki,“ segir Hlynur
Þór Magnússon sem var fangavörð-
ur í Síðumúlafangelsinu á þeim tíma
sem sakborningarnir í Geirfinnsmál-
inu sátu þar í gæsluvarðhaldi og ein-
angrun.
Hlynur telur það þó geta orð-
ið áhugavert ef innanríkisráðherra
skipar rannsóknarnefnd til að rann-
saka rannsókn málsins á sínum
tíma. Það gæti orðið til góðs, hreins-
að andrúmsloftið og varpað glætu
inn í myrkviði þessara mála.
„Ekki er óhugsandi að slík rann-
sókn myndi leiða eitthvað í ljós í
málsgögnum sem gefa þætti tilefni
til endurupptöku,“ segir Hlynur í
samtali við DV.
Þegar Hlynur hóf störf í Síðu-
múlafangelsinu í febrúar 1976
voru nýlega komnir þangað í varð-
hald fjórir karlmenn sem tengdust
skemmtistaðnum Klúbbnum. Þetta
voru þeir Magnús Leópoldsson, Ein-
ar Bollason, Sigurbjörn Eiríksson og
Valdimar Olsen. Fyrir sátu í haldi
Sævar Ciesielski, Kristján Viðar Við-
arsson, Tryggvi Rúnar Leifsson og
Erla Bolladóttir.
Bar vitni og var hótað
Hlynur vill síður rifja upp fyrir
blaðamanni það sem gekk á innan
veggja Síðumúlafangelsisins á þess-
um tíma. Hann hafi gert það áður
og það hafi tekið mikið á, sérstak-
lega þegar hann þurfti að bera vitni
gegn vinnufélögum sínum. Þá hafi
hann þurft að sitja undir hótunum
frá rannsóknarlögreglumönnum og
fangavörðum.
Þegar óskað var eftir endurupp-
töku Guðmundar- og Geirfinns-
málanna sendi Hlynur frá sér yfir-
lýsingu í tengslum við málið. Hann
var eitt af lykilvitnum sem þá komu
fram. Það var í ágúst árið 1996.
Sviptur svefni
Í yfirlýsingunni greindi Hlynur með-
al annars frá því að framkvæmd ein-
angrunar hefði verið strangari en
venja var til.
„Sævar Marinó var sviptur öllu
því sem venja er að gæsluvarðhalds-
fangi njóti í einangrun, svo sem bók-
um, tóbaki, pappír og skriffærum.
Allt virtist þetta vera gert í því skyni
að fá fram játningar sakborninganna
sem allra fyrst, en í fangelsinu ríkti sú
fyrirvaralausa skoðun að sakborn-
ingarnir væru sekir.
Þá var þeirri aðferð beitt í tilviki
Sævars að svipta hann svefni. Ég
hafði af því spurnir hjá samstarfs-
mönnum mínum, að áður en ég kom
til starfa í febrúar 1976 hefði þeirri
aðferð meðal annars verið beitt
að taka rofa á rafmagnsljósi í klefa
Sævars úr sambandi þannig að raf-
magnsljós logaði allan sólarhring-
inn. Þá var og þeirri aðferð beitt að
halda Sævari vakandi með því að
berja útvegg klefa hans með grjóti.
Minnist ég þess að fangavörður á
minni vakt hafi farið út gagngert í því
skyni að „skemmta“ sér við að hræða
Sævar með þessum hætti og halda
honum vakandi.“
Hlynur greindi einnig frá því að
rætt hefði verið meðal fangavarða að
þeirri aðferð hefði verið beitt að færa
höfuð Sævars á kaf í vatn. Þannig
hefði verið spilað inn á vatnshræðslu
hans. Þá munu fangaverðir og rann-
sóknarlögreglumenn hafa setið á
rökstólum á kaffistofu fangelsisins
og rætt hugsanlegar árangursríkar
aðferðir til að fá sakborninga til að
játa, að því er Hlynur greindi frá.
Brotnir skipulega niður
Áður en Hlynur sendi yfirlýsinguna
frá sér hafði hann komið fram í við-
tölum og greint frá því sem gekk
á í Síðumúlafangelsinu. Í viðtali í
blaðinu Eintaki þann 20. janúar árið
1994 sagði hann meðal annars að
menn hefðu hefðu trúað því að þetta
væru illvígir glæpamenn og því hefði
tilgangurinn helgað meðalið.
„Rannsóknarmennirnir og fanga-
verðirnir trúðu því að það væri öllum
fyrir bestu að klára rannsóknina og
hugsuðu sem svo að nauðsyn bryti
lög, eins og stundum er sagt. Skipu-
lega var reynt að brjóta sakborn-
ingana niður og nánast allt var talið
réttlætanlegt til að leysa málið sem
fyrst og þá var sama hvaða aðferðum
var beitt til þess. Ég vil taka það fram
að fangaverðir beittu ekki harðræði
að eigin frumkvæði heldur kom það
frá rannsóknarmönnunum. Fanga-
verðirnir voru hundarnir sem þeir
siguðu,“ sagði Hlynur í viðtali við
Eintak árið 1994.
Beitti ekki harðræði sjálfur
Í viðtalinu kemur fram að í minning-
unni sjái Hlynur fyrir sér hernaðar-
ástand í Síðumúlafangelsinu. Mikil
spenna hafi verið í loftinu og rann-
sóknarmennirnir verið í veiðihug. Sú
spenna hafi skilað sér til fangavarð-
anna.
„Það sem ég upplifði sýndi mér
fram á að aðstæður geta umbreytt
mönnum. Í Síðumúlafangelsinu
unnu venjulegir ágætismenn sem
umbreyttust við múgsefjunina sem
skapaðist.“
Hann sagði aðstæður hafa verið
þannig að erfitt hafi verið fyrir einn
mann að rísa upp og segja frá. Sjálf-
ur hafi hann hins vegar aldrei beitt
sakborningana harðræði. Hann hafi
ávallt sýnt þeim bæði kurteisi og
nærgætni.
Fyrir utan það að fá fyrirmæli um
harðneskjulega framkomu gagnvart
sakborningum sagði Hlynur fanga-
verðina einnig hafa átt að skipta
þeim á milli sín og vinna traust þeirra
til að veiða upp úr þeim upplýsingar.
Það kom í hlut Hlyns að vingast við
Erlu Bolladóttur. Kemur þetta fram í
yfirlýsingu Hlyns árið 1996.
„Betra að hengja einhvern“
Eftir að hafa orðið vitni að þessari
meðferð á sakborningunum, bæði á
meðan þeir voru í gæsluvarðhaldi og
við yfirheyrslur, hvernig varð Hlyni
við þegar dómur loksins féll í mál-
inu?
„Ég held að það sé óhætt að segja
að mér hafi orðið frekar illa við þótt
það kæmi mér ekki á óvart í sjálfu
sér. Þarna var einfaldlega verið að
leysa erfitt, leiðinlegt og mikið vand-
ræðamál á billegan hátt. Losna við
það út úr heiminum,“ segir Hlynur.
„Það var skoðun mín eins og
margra annarra, bætir hann við.
Betra að hengja einhvern og ein-
hverja frekar en engan. Það var eins
gott að hengja mann eins og Sævar
Ciesielski til þess að geta hengt ein-
hvern og segja að réttvísin hafi unnið
sitt verk.“
Heilaspuni og bulljátningar
Hlynur segir líkurnar á sekt þeirra
sem dómana hlutu vera sáralitlar.
Það er hans skoðun og hefur alltaf
verið. Hann er þess fullviss að játn-
ingar hafi verið þvingaðar fram.
„Ég kynntist rannsókninni vel og
tók sjálfur þátt í yfirheyrslum. Sak-
fellingin fannst mér byggð á sandi og
raunar að ýmsu leyti á hreinu bulli.
Ekki vantaði játningarnar hverja um
aðra þvera hjá sakborningum, þessu
gersamlega ráðvillta fólki. Ekki vant-
aði heilaspuna og bulljátningar sem
ég átti sjálfur þátt í að veita viðtöku.
Enda tæplega við öðru að búast en
að fangarnir biluðust og brotnuðu
við þær aðstæður sem þeim voru
búnar, bæði líkamlega en þó fyrst og
fremst andlega.
Meira að segja sterkur karakter
eins og Einar Bollason hann var far-
inn að efast um sakleysi sitt. Hann
var bara að ruglast út af einangrun
og meðferð. Hann lýsti því sjálfur að
hann hefði verið farinn að efast um
það. Hann var farinn að halda það
jafnvel að hann væri morðingi.“
Í viðtalinu við Eintak árið 1994
sagði Hlynur einnig frá því að Krist-
ján Viðar hefði í yfirheyrslum játað á
sig morð á Færeyingi á Grettisgötu,
alveg ótengt Geirfinnsmálinu. Þegar
málið var rannsakað fannst hvorki
tangur né tetur af þessum Færeyingi,
eða neitt sem benti til að hann hefði
yfir höfuð verið til. Gefa þessar lýs-
ingar glögglega til kynna að sakborn-
ingarnir hafi verið orðnir það rugl-
aðir að þeir greindu ekki mun á réttu
og röngu.
Hlyni sýndist sem vinsað hefði
verið úr bullinu það sem henta þótti
til sakfellingar en horft hefði verið
fram hjá hinu sem ekki hentaði. „Ein
af meginreglum góðs réttarfars, að
mér skilst, er að sakfella ekki nema
sekt sé hafin yfir skynsamlegan vafa.
Mér fannst sú meginregla vera brotin
gróflega í þessu tilviki.“
Yfirfangavörður ávíttur
Frásögn Hlyns styður frásagnir Sæv-
ars af harðræði því sem hann hélt
ávallt fram að hann hefði verið beitt-
ur í Síðumúlafangelsinu. Málið var
rannsakað á sínum tíma en þeirri
rannsókn lauk í október árið 1979
án þess að nokkur væri sakfelldur.
Gunnar Guðmundsson yfirfanga-
vörður var þó ávíttur fyrir að hafa
gefið Sævari kinnhest.
Þá var þessi einnig getið í dómi
Hæstaréttar að ekki hafi alltaf ver-
ið beitt réttum rannsóknaraðferð-
um og tilgreint að stundum hafi yfir-
heyrslur staðið yfir lengur en í þá sex
tíma að hámarki sem leyfilegt var. Þá
hafi verjendur ekki verið viðstaddir í
öllum tilfellum. Aldrei var haft sam-
band við Hlyn í tengslum við harð-
ræðisrannsóknina og hann bar ekki
vitni í málinu á þeim tíma.
„Fangarnir biluðust
og brotnuðu“
n Hlynur Þór Magnússon var fangavörður í Síðumúlafangelsinu n Fangaverðir fengu fyrirmæli
um að beita fangana harðræði n Ekki óhugsandi að rannsókn leiði í ljós tilefni til endurupptöku
„Minnist ég þess að fangavörð-
ur á minni vakt hafi farið út
gagngert í því skyni að „skemmta“
sér við að hræða Sævar með þessum
hætti og halda honum vakandi.
Varð vitni að harðræði Hlynur Þór Magnússon var fangavörður í Síðumúlafangelsinu
þegar sakborningar í Guðmundar- og Geirfinnsmálinu sátu þar inni. Hann segir hernaðarást-
and hafa ríkt í fangelsinu.
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
blaðamaður skrifar solrun@dv.is
16 ára dómur Kristján Viðar fékk næstþyngsta dóminn í
Guðmundar- og Geirfinnsmálinu á eftir Sævari.
Albert Klahn Skaftason