Dagblaðið Vísir - DV - 11.04.2014, Blaðsíða 14

Helgarblað 11.–14. apríl 201414 Fréttir
Misnotkun sparisjóðanna
n Skýrslan um sparsióðina gefin út n Lýsingar á grófri misnotkun á sparisjóðunum n Varfærnar ályktanir dregnar í skýrslunni og nafnaleynd viðhöfð
Í
skýrslunni er fjallað um frægan
starfslokasamning sem gerð-
ur var við Geirmund Kristins-
son, sparisjóðsstjóra í Keflavík.
Niðurstaðan úr þeim kafla er sú
að sparisjóðurinn hefði ekki þurft að
gera svo langan starfslokasamning
við Geirmund en hann fékk greidd
laun í sex mánuði eftir að hann hætti
störfum. Starfslokin voru að hans
eigin ósk en ekki stjórnar sjóðsins
og átti hann því ekki rétt á launum í
tvö ár líkt og hann hefði átt ef hann
hefði verið rekinn. Ekkert í umfjöll-
un nefndarinnar bendir til að Spari-
sjóðurinn í Keflavík hafi þurft að
gera svo langan starfslokasamning
við Geirmund.
Orðrétt segir um starfslokasamn-
inginn í skýrslunni: „Í fundargerð
stjórnar sparisjóðsins 21. apríl 2009
var bókað að „Geirmundur Kristins-
son sagði frá því að hann myndi
láta af störfum 1. júní n.k og ætli
að tilkynna það á aðalfundinum á
morgun. Formaður og varaformaður
hafa gengið frá starfslokasamningi
við Geirmund, hann hefur starfs-
skyldu til áramóta og fær svo launa-
greiðslur í 6 mánuði eftir það. Lög-
manni falið að ganga frá skriflegum
samningi milli sparisjóðsins og Geir-
mundar“. Stuttu síðar var ákveðið
að Geirmundur myndi sitja áfram
í stjórnum þeirra félaga sem hann
hafði setið í fyrir hönd sparisjóðsins
til loka ársins. „Formanni síðan falið
að ganga frá málum GK. Formaður
gat þess að GK hefði ekki gert kröfu
um 24 mánaða uppsagnarfrest eins
og túlka megi af ráðningarsamn-
ingi hans.“ Draga má í efa túlkun for-
mannsins á ráðningarsamningnum
því 24 mánaða eingreiðsla við starfs-
lok átti einungis við ef sparisjóðs-
stjóra væri sagt upp í tengslum við
grundvallarbreytingu á eignarhaldi
eða stjórnun sparisjóðsins.
„Starfslokasamningurinn varð
tilefni til mikillar umfjöllunar í fjöl-
miðlum. Samningurinn var til í
tveimur mismunandi útgáfum sem
báðar voru undirritaðar af stjórnar-
formanni og sparisjóðsstjóra og dag-
settar 2. júní 2009. Í báðum gerðum
samningsins stóð til að sparisjóðs-
stjórinn léti af störfum 1. júní en yrði
nýjum sparisjóðsstjóra til aðstoðar
til 31. desember 2009 og sæti einnig
fram að því í þeim stjórnum sem
sparisjóðurinn hafði falið honum að
sitja í. Ráðningarsamningur hans
skyldi gilda til 31. desember en 1. jan-
úar 2010 skyldu honum greidd sex
mánaðarlaun í eingreiðslu. Það sem
var frábrugðið milli útgáfa samn-
ingsins var að í öðrum var kveðið á
um endurútreikning láns til einstak-
lings sem tengdist sparisjóðsstjóran-
um og lánið flutt í einkahlutafélag,
auk þess sem honum voru heimil-
uð afnot af orlofsíbúð sparisjóðsins
í tilefni af fjölskylduhátíð. Þáverandi
stjórnarformaður sagði í skýrslu fyrir
rannsóknarnefndinni að hann hefði
kvittað undir rangan samning. Tvær
útgáfur samningsins hefðu verið til
umræðu vegna þess að sparisjóðs-
stjóri hefði viljað fá ákveðin kjör, það
hefði hins vegar ekki verið samþykkt
en formaður stjórnar hefði fyrir mis-
tök undirritað rangan samning.
Hann sagði aldrei hafa reynt á inni-
hald þess samnings því innihaldið
úr réttum samningi hefði verið lesið
upp á fundi stjórnar þegar hann var
undirritaður. Réttur samningur hefði
komið til framkvæmda.
Þessu ber ekki saman við það sem
fyrrverandi aðalbókari sparisjóðsins
tjáði rannsóknarnefndinni í skýrslu
sinni. Stjórnin hefði beðið hann að
yfirfara starfslokasamning við spari-
sjóðsstjóra og hefðu nokkur atriði
komið upp við þá skoðun sem leiddu
til þess að samningurinn var dreg-
inn til baka. Í honum hafi verið at-
riði sem ekki vörðuðu starfslok spari-
sjóðsstjóra og var samkomulagið því
leiðrétt og ákveðin atriði látin ganga
til baka. Aðalbókari yfirfór notkun
sparisjóðsstjóra á greiðslukortum og
tékkareikningum sparisjóðsins við
sömu skoðun og var samið um það
að sparisjóðsstjórinn endurgreiddi
2 milljónir króna vegna notkunar
greiðslukortsins en þær voru dregnar
af starfslokagreiðslu til hans. Ekki er
að finna frekari umfjöllun í fundar-
gerðum stjórnar sparisjóðsins um
starfslokasamninginn en þá sem
framar er greint frá, þ.e. frá 21. apríl
og 26. maí 2009.“ n
Óþarfur sex mánaða
starfslokasamningur
Í
skýrslunni kemur fram með skýr-
um hætti að fræg tólf milljarða
arðgreiðsla Byrs til hluthafa sinna
árið 2008 hafi verið lögbrot. Hún
var um helmingi hærri en hagn-
aður félagsins árið á undan og því
klárt lögbrot. Hann nam hins vegar
einungis rúmlega átta milljörðum.
Arðgreiðslan var því um átta millj-
örðum hærri en hún hefði mátt vera.
Þrátt fyrir það dregur nefndin
ekki þá augljósu ályktun af þess-
um staðreyndum að arðgreiðslan
hafi verið skýrt lögbrot. Orðrétt segir
nefndin um arðgreiðsluna:
„Byr sparisjóður greiddi stofnfjár-
höfum tvisvar sinnum arð af stofn-
fénu, þ.e. árin 2007 og 2008 vegna
áranna 2006 og 2007, samtals rúma
12,3 milljarða króna. Fyrri arð-
greiðslan var í samræmi við reglur
Tryggingasjóðs sparisjóða, en hins
vegar var hún lítillega breytt frá til-
lögu stjórnar og samþykkt aðalfund-
ar sem tiltók að greiddur skyldi 16%
arður, að fjárhæð 37 milljónir króna.
Í reynd voru greiddar 38,9 milljón-
ir króna, eða 16,8% af stofnfé, í lok
árs 2006. Síðari arðgreiðslan var 185
milljónum króna hærri en samþykkt
aðalfundar hljóðaði upp á, það er
að segja 44,7% í stað 44% af stofnfé.
Raunávöxtun eigin fjár sparisjóðsins
árið 2007 var 41,7%, þannig að til-
laga stjórnar sem aðalfundur sam-
þykkti var nokkuð hærri. Þessi arð-
greiðsla var því umfram það heimilt
var. Samkvæmt ársreikningi Byrs
sparisjóðs 2008 var greiddur arður
upp á 12.191 milljón króna vegna
ársins 2007. Það var 4.260 milljónum
króna umfram hagnað ársins 2007.
Þá er búið að taka tillit til ónýttrar
heimildar til arðgreiðslu vegna upp-
töku IFRS hjá Sparisjóði vélstjóra
árið 2006 upp á tæpar 2 milljónir
króna sem hefði mátt greiða út árið
2007. Byr sparisjóður greiddi ekki
arð eftir þetta. Reglur Tryggingasjóðs
giltu til ársins 2009 þegar lögum var
breytt og eftir það mátti greiða út arð
sem næmi að hámarki 50% af hagn-
aði. Arðgreiðslur og forsendur þeirra
eru tíundaðar í töflu 52.
Í lögum um fjármálafyrirtæki
var heimild til að endurmeta stofnfé
sparisjóðs og greiða inn á stofnfjár-
reikninga stofnfjáreigenda og skyldi
höfð hliðsjón af verðlagsbreytingum
við endurmatið Árin 2006 og 2007
var stofnfé Byrs sparisjóðs hækk-
að með endurmati vegna verðlags-
breytinga um tæpar 298 milljón-
ir króna. Endurmat vegna ársins
2007 var rúmum 188 milljónum
króna hærra en lögin heimiluðu. Þar
sagði að nýtt stofnfé nyti hlutfallslegs
endurmats miðað við inngreiðslu
þess innan ársins. Tvær miklar stofn-
fjáraukningar í sparisjóðnum á ár-
inu 2007, upp á tæpa 2,6 milljarða
króna seint í september og rúma 23,7
milljarða króna seint í desember, áttu
því ekki að vega mikið við útreikn-
ing á endurmatinu. Heimilt var að
endurmeta stofnféð um 95,6 millj-
ónir króna en í ársreikn- ingi 2007
voru 284 milljón- ir
króna færðar
úr varasjóði
til hækkunar
stofnfjár und-
ir þessum
lið. Stofnfé
var svo ekki
verðbætt eftir
2007.“ n
Arðgreiðsla Byrs
skýrt lögbrot
F
jallað um valdataflið um Spari-
sjóð Hólahrepps í Skaga-
firði árið 2004. Þar segir með-
al annars að tveir af helstu
stjórnendum Kaupfélags Skag-
firðinga, Sigurjón Rúnar Rafnsson og
Jón Eðvald Friðriksson, hafi beitt sér
fyrir því að reka sparisjóðsstjórann
Kristján Hjelm.
Í skýrslunni um Íbúðalánasjóð
sem búið er að gefa út er fjallað nokk-
uð ítarlega um Sparisjóð Hólahrepps
og hvernig KS vildi ná sjóðnum á sitt
vald. Þar er fjallað um deilur sem
upp komu á milli milli Kristjáns
Hjelm og Sigurjóns Rúnars vegna
viðskipta sjóðsins en sparisjóðsstjór-
inn vildi þá ekki fara að vilja KS og
deila hluta af vaxtamun, sem sjóður-
inn fékk í tilteknum viðskiptum, með
Kaupfélaginu á Sauðárkróki. Athygli
vekur að er ekki vísað til skýrslunn-
ar um Íbúðalánasjóð varðandi átök-
in um Sparisjóð Hólahrepps sem þar
er lýst. Í vissum skilningi má segja að
skýrslan um Íbúðalánasjóð sé meira
afhjúpandi um þetta efni en skýrslan
um sparisjóðina. Þó segir að tve-
ir stjórnarmenn hafi talið að kaup-
félagið beitti „óvægnum bolabrögð-
um“ til að ná undirtökum í sjóðnum.
„Á stjórnarfundi sparisjóðsins
sem haldinn var með fulltrúum frá
Fjármálaeftirlitinu 28. apríl 2004 var
samþykkt að aðalfundur yrði 26. maí
sama ár. Aðalfundurinn var haldinn
eins og áætlað var og á fundinum
voru aðalmenn og varamenn stjórn-
ar frá síðasta aðalfundi endurkjörnir.
Á fyrsta stjórnarfundi nýrrar stjórnar
var rætt um starfslok sparisjóðsstjóra
en tveir stjórnarmenn, Sigurjón R.
Rafnsson og Jón E. Friðriksson höfðu
farið fram á að hann léti af störfum.
Valgeir Bjarnason og Sverrir Magn-
ússon létu þá bóka eftirfarandi:
Við undirritaðir stjórnarmenn
í Sparisjóði Hólahrepps mótmæl-
um harðlega brotthvarfi Kristjáns
Hjelm úr starfi sparisjóðsstjóra og
getum ekki fallist á uppsögn hans.
Það er ljóst að brotthvarf hans úr
starfi sparisjóðsstjóra er þvingað
fram með óvægnum bolabrögðum
af hálfu Kaupfélags Skagfirðinga og
fulltrúum þess í sparisjóðsstjórninni,
sem engin rök eru færð fyrir. Kristján
Hjelm sparisjóðsstjóri hefur reynst
trúr og góður starfsmaður sem hef-
ur unnið samkvæmt hugsjónum og
starfsreglum sparisjóðanna og laðað
að viðskiptavini. Framtíð Sparisjóðs
Hólahrepps er nú stefnt í mikla óvissu
og vísum við allri ábyrgð á hend-
ur öðrum stjórnarmönnum vegna
þeirra vinnubragða sem þeir nú beita
í stjórnun sjóðsins. Engar tillögur eru
lagðar fram um framtíðarlausnir fyr-
ir sjálfstæða starfsemi sjóðsins, að-
eins virðist ætlunin að hann verði
rekinn sem deild í rekstri Kaupfélags
Skagfirðinga. Með þessum hætti er
gengið þvert á hugsjónir og forsend-
ur sparisjóðanna og því mótmæl-
um við þessari aðför fulltrúa Kaup-
félags Skagfirðinga að Sparisjóði
Hólahrepps og áskiljum okkur rétt til
að verja hagsmuni hans og sjálfstæði
með öllum tiltækum ráðum.
Sigurjón R. Rafnsson lét þá bóka
að hann sæti sem einstaklingur í
stjórn sparisjóðsins, einungis með
hagsmuni Sparisjóðs Hólahrepps í
huga. Hann teldi það lykilforsendu
fyrir vexti og framgangi sjóðsins að
skipta um sparisjóðsstjóra þar sem
núverandi sparisjóðsstjóri hefði tekið
afstöðu í ágreiningi stofnfjáreigenda.
Jón E. Friðriksson tók fram á fundin-
um að hann sæti í stjórn sparisjóðs-
ins fyrir sitt eigið stofnfé. Ekki var bók-
að hver afstaða stjórnarformannsins,
Magnúsar D. Brandssonar, var í þessu
máli. Fyrir rannsóknarnefnd Alþing-
is sagði fyrrum sparisjóðsstjóri að
honum hefði verið tjáð að til þess að
ná sátt um sparisjóðinn þyrfti hann
að fara og hann hefði viljað að sáttir
næðust.“ n
„Óvægin bolabrögð“ Kaupfélags Skagfirðinga
Þórólfur Gíslason og Sigurjón Rúnar
Rafnsson Reyndu að ná yfirráðum í Spari-
sjóði Hólahrepps.
Óþarfi Sparisjóðurinn í Keflavík hefði ekki
þurft að greiða Geirmundi Kristinssyni laun í
sex mánuði eftir að hann lét af störfum.