Dagblaðið Vísir - DV - 11.04.2014, Side 40

Helgarblað 11.–14. apríl 201440 Skrýtið
Jörðin
gleypti hús
Ung móðir átti sér einskis ills
von þegar hún sat í makindum
sínum heima hjá sér í Kasakstan
og horfði á sjónvarpið. Skyndi-
lega byrjaði húsið að hristast og
móðirin rétt náði að koma sér út
úr því, með nýfæddan son sinn
í fanginu, þegar það hvarf ofan í
jörðina. 30 metra djúp hola, sem
var 70 metrar að breidd, hafði
myndast og má ástæðu þess rekja
til námuvinnslu í grenndinni.
„Ég á erfitt með að jafna mig eft-
ir þetta atvik,“ sagði konan sem
missti allt.
Svarthöfði ekki
forseti Úkraínu
Darth Vader hefur verið tjáð að
hann geti ekki orðið næsti for-
seti Úkraínu. Vader breytti nafni
sínu í mars í höfuðið á sam-
nefndri persónu úr Star Wars en
hann hét áður Viktor Shevchen-
ko. Það tók heila viku að kom-
ast að því hver maðurinn er í
raun og veru en hann framvís-
aði löglegu vegabréfi og mætti
klæddur eins og persónan úr
myndunum þegar hann skráði
framboð sitt. Ósk Vaders var að
breyta Úkraínu í „heimsveldi
himingeimsins“. Vader hefur
ekki lagt árar í bát þrátt fyrir
synjunina og hyggst bjóða sig
fram í forsetakosningum í Rúss-
landi árið 2018.
Ósýnilegur
maður á götum
London
Kínverski listmálarinn Liu Bol-
in hefur á undanförnum vikum
vakið mikla athygli í London.
Liu, sem er kallaður Ósýnilegi
maðurinn, fór heldur óhefð-
bundna leið til þess að slá í
gegn. List hans gengur nefni-
lega út á að mála sig upp til
þess að falla inn í umhverfið
hverju sinni. Það heppnast svo
vel að gangandi vegfarend-
ur í höfuðborg Englands eiga í
stökustu vandræðum með að
sjá Liu og ganga jafnvel beint í
fangið á honum.
Týndi hundi og Tók
við 200 leTidýrum
M
onique Pool, súrínömsk
kona, féll fyrir letidýrum
þegar hún tók við mun-
aðarlausu dýri sem hafði
verið vistað í athvarfi árið
2005. Þangað leitaði hún í þeirri
von að þar væri að finna blendings-
hund hennar, Sciolo að nafni. Í stað
þess að senda hana tómhenta heim
kynnti starfsfólkið letidýrshúninn
Lúsí fyrir Monique. Starfsfólkið vissi
ekki hvernig það ætti að annast dýrið
og fór þess á leit við Monique að hún
tæki það að sér.
Monique óraði líklega ekki fyrir
því, þegar hún vaknaði að morgni
þessa dags, hvað framtíðin bæri í
skauti sér. Hún tók að sér dýrið og
segist í samtali við BBC hafa fallið
fyrir því þá þegar. „Þessi dýr líta mjög
sérkennilega út,“ segir hún. „En þau
eru alltaf brosandi og virðast alltaf
vera friðsældin uppmáluð.“
Geitamjólk og laufblöð
Þó fyrirferðin sé ekki mikil hjá letidýr-
um eru þau sannarlega ekki auðveld
gæludýr. Mataræðið er með þeim
hætti að dýragarðurinn í landinu
treysti sér ekki til að annast dýrið.
Monique hafði samband við Judy
Arroyo, dýragarðsstarfsmann í Kosta-
ríku, sem sérhæfir sig í umönnun leti-
dýra. Judy Arroyo sagði Monique að
hún yrði að gefa Lúsí geitarmjólk – því
kúamjólk myndi reynast henni ban-
væn. Geitarmjólk fæst ekki í Súrínam
svo Monique þurfti að sérpanta
mjólkina frá Bandaríkjunum. Laufin
sem letidýr nærast á er einnig erfitt að
finna og þau verða að vera glæný.
Lúsí, sem reyndist síðar vera karl-
kyns, drapst tveimur árum eftir að
Monique tók dýrið í fóstur. Monique
komst aldrei að því hvað bjátaði að
og segir aðdraganda þessa hafa verið
erfiðan. „Ég vildi að ég hefði geta
spurt hann,“ segir hún sorgmædd.
„Ég vissi ekki hvað var að.“
Monique, sem hafði aflað sér
nokkurrar þekkingar í umönnun
dýranna, varð fljótt þekkt í landinu
fyrir að kunna að annast letidýr, sem
hafa átt undir högg að sækja vegna
skógarhöggs. Á skömmum tíma varð
hún konan sem allir leituðu til sem
björguðu letidýrum. Lögreglan, dýra-
garðurinn og dýraathvörf hringdu í
Monique þegar þau heyrðu af letidýr-
um í vanda. Í hverri viku fékk hún eitt
eða tvö dýr til sín, sem hún kom síðan
nokkrum dögum síðar í öruggt skjól í
skógum landsins.
Hundruðum dýra bjargað
Í október 2012 stóð til að ryðja burt
skógi í úthverfi Paramaribo, höfuð-
borgar landsins. Hún var beðin um
að fjarlægja fjórtán letidýr á einu
bretti. „Ég hafði aldrei séð fleiri en
sex saman, svo ég vissi að verkefnið
væri ærið.“ Trén voru felld hægt og
rólega og dýrunum bjargað úr þeim
af jörðu niðri. Letidýr eru bjargar-
laus á jörðinni og geta illa hreyft sig
um, nema í trjám. Monique átti bágt
með að taka við svo mörgum dýrum
svo vinir hennar hjálpuðu henni við
að reisa nokkurs konar athvarf í bak-
garðinum heima hjá henni. Dýrin
þrífast illa í hópum og oft kom til
slagsmála á milli karldýra.
Sífellt fleiri dýrum þurfti að bjarga
úr skóginum og fjórum dögum eftir
að björgunin hófst varð Monique ljóst
að dýrin voru svolítið fleiri en fjórtán.
„Eftir mánuð vorum við komin með
hundrað dýr og þau voru orðin tvö
hundruð þegar mest lét,“ segir hún.
„Suma dagana var ég með 50 dýr inni
í húsinu sjálfu og á einum tímapunkti
vorum við með 17 húna – sem hverj-
um og einum þurfti að gefa geitar-
mjólk með dropateljara. Fullorðnu
dýrunum þurfti stundum að gefa ólík
afbrigði af laufi – eftir því frá hvaða
svæðum þau komu.“
Tvær tegundir
Það sem gerði málið enn snúnara
er sú staðreynd að um var að ræða
tvær tegundir letidýra; tveggja táa
og þriggja. Önnur tegundin vakti á
daginn en hin á næturnar. Monique
varð þrátt fyrir álagið mjög náin dýr-
unum og lýsir í samtali við BBC mis-
munandi persónueinkennum þeirra;
hvernig sum vildu hanga í eldhúsinu
á meðan önnur héngu utan í sjón-
varpinu eða í gardínum í stofunni.
Í tvo mánuði gekk þetta svona. Á
daginn var hún í björgunaraðgerðum
í skógum sem verið var að höggva en
þess á milli skipulagði hún og hélt
utan um teymi sjálfboðaliða sem sáu
um dýrin heima fyrir.
Læra að nota klósett
Á þeim tíma sem liðinn er hefur Mon-
ique öðlast mikla þekkingu á þessum
vinalegu dýrum. Hún hefur safnað
blóðsýnum og öðrum upplýsingum
um dýrin fyrir Nadia De Moraes-Bar-
ros, sem er hluti af Anteater, Sloth
and Armadillo Specialist Group,
hópi sérfræðinga sem rannsakar leti-
dýr og beltadýr. Monique segir mið-
ur að fólk sé almennt á því að dýrin
séu heimsk, löt og jafnvel hættuleg.
Rannsóknir hafi leitt í ljós að þau séu
afar gáfuð. Mýtan um letina er tek-
in fyrir hér til hliðar. Monique segir
að nokkur dýranna hafi lært að opna
dyr auk þess sem eitt dýri hafi van-
ist því að nota klósett. Það hafi tekið
dýrið fjögur skipti að læra. Hún seg-
ir að dýrin séu ákaflega vingjarnleg og
umhyggjusöm og telur að þau finni
fyrir snertingu með klónum. „Ég fór
einu sinni með veikt kvendýr til dýra-
læknis, vegna fósturmissis. Hún hélt
í höndina á mér allan tímann, líkt og
hún vissi að hún myndi ekki lifa af.
Hún dó.“
Monique segir það afar gefandi að
sleppa dýrunum í öruggt skjól í skóg-
um landsins. Þau beinlínis þjóti upp
í trén.
Í sumar mun letidýraathvarf taka
til starfa skammt frá höfuðborginni.
Það er vissulega jákvætt, að sögn
Monique, enda léttir það af henni
þessu mikla álagi. En slæmar frétt-
ir berast líka. Hún hefur frétt af öðr-
um skógi sem á að ryðja burt, þar
sem hún áætlar að 300 letidýr hafist
við. „Ég sef ekki fyrir áhyggjum. Það
er erfitt,“ segir hún að lokum en
ekki fylgir sögunni hvort hundurinn
hennar hafi komið í leitirnar. n
Smávaxin
Af Vísindavefnum
Letidýr tilheyra tveimur ættum spendýra,
Bradypodidae (þrítæða letidýr) og Mega-
lonychidae (tvítæða letidýr). Þessi dýr
finnast einungis í Suður- og Mið-Ameríku.
Núlifandi letidýr eru smá vexti, tvítæðu
letidýrin eru stærri og geta fullorðin dýr
orðið allt að 8 kílóum að þyngd, en með-
al þrítæðu letidýranna er algeng þyngd
um 4–5 kíló. Mörg útdauð letidýr voru
miklu stærri og nokkur voru sannkallaðir
risar, eins og risaletidýrið (Megatherium
americanum) sem var á stærð við fíl.
Talið er að það hafi horfið af sjónar-
sviðinu þegar seinasta ísaldarskeiði lauk
fyrir um tíu þúsund árum.
Líf Monique Pool tók óvænta stefnu eftir að hún týndi hundinum sínum
Baldur Guðmundsson
baldur@dv.is
Ekki löt
Letidýr er kannski ekki réttnefni
Letidýr eru ekki jafn löt og nafngiftin
gefur til kynna. Nýlegar rannsóknir benda
til þess að þau sofi ekki nema 10 stundir á
sólarhring. Þau hreyfa sig mjög hægt en
það á sér eðlilegar skýringar. Efnaskiptin
í dýrunum eru mjög hæg og laufin sem
þau borða eru tormelt. Meltingin tekur því
langan tíma og dýrin hægja sér aðeins um
einu sinni í viku. Það gera þau á jörðu niðri.
Letidýr Monique Pool var um tíma með um 200 dýr í sinni vörslu. Þar af 17 litla húna. Mynd ReuTeRs
Hjálpar dýrunum
Monique gefur
letidýri að drekka.
Mynd ReuTeRs
Letidýraathvarf Í sumar verður opnað
athvarf fyrir letidýr í úthverfi höfuðborgar-
innar. Þar með minnkar álagið á Monique.
„Þau eru alltaf
brosandi og
virðast alltaf vera frið-
sældin uppmáluð.