Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.2014, Blaðsíða 15

Helgarblað 30. maí –2. júní 2014 Fréttir 15
n Staða þeirra sem hafa búið við fátækt í lengri tími fer versnandi n Síhækkandi leiguverð að sliga marga
Vilborg segir marga skjól-
stæðinga Hjálparstarfs kirkjunnar
eiga það sameiginlegt að hátt leigu-
verð sé að sliga þá. „Húsnæðiskostn-
aður er orðinn svo gífurlegur. Ein-
stætt foreldri er kannski að leigja á
200 þúsund krónur og fær rétt rúm-
lega 200 þúsund krónur útborgað-
ar. Það sér það hver maður að þetta
gengur ekki upp.“ Þá segir hún marga
þeirra sem leita á náðir samtakanna
vera búna að missa sitt félagslega
net. „Þessi hópur sem kemur hingað
er einhvern veginn svo einn. Það er
enginn til þess að hjálpa. Að koma
til Hjálparstarfs kirkjunnar er síð-
asta úrræðið. Fólk er búið að reyna
allt áður.“
Margir þyrftu meiri aðstoð
Ásgerður Jóna Flosadóttir segir
ákveðna þöggun hafa ríkt þegar
kemur að fátækt á Íslandi. „Það er
mikil fátækt á Íslandi en það er fyrst
Erfið staða margra
núna sem þetta er eitthvað aðeins að
komast upp á yfirborðið.“ Að hennar
mati eru þeir sem voru fátækir fyrir
hrun ennþá fátækari í dag. „Það er
mjög döpur staða hjá fátæku fólki í
dag. Margir sem leita til okkar þyrftu
að koma oftar en við getum leyft
þeim,“ segir Ásgerður Jóna en þeir
sem sækja matargjafir hjá samtök-
unum geta einungis sótt slíka aðstoð
einu sinni í mánuði.
Í nýútkominni skýrslu Rauða
krossins á Íslandi sem ber heitið
Hvar þrengir að? kemur fram að al-
menningur telji öryrkja, einstæða
foreldra og aldraða standa verst
fjárhagslega. Þá telja þátttakendur
í könnun Rauða krossins að það
sé hafið yfir allan vafa að í landinu
séu að verða til nýir hópar fá-
tækra og bágstaddra einstaklinga.
Sérfræðingar voru allir sammála
um að fátækt fyrirfinnist á Íslandi.
„Ég tel ekki að það sé til fátækt á Ís-
landi, ég veit það,“ svaraði einn sér-
fræðinganna. „Það eru um 9 prósent
landsmanna undir fátækramörkum
og um 13 prósent eiga á hættu að
verða fátækir. Ég mæti þessu fólki
daglega í mínu starfi og fer yfir fjár-
hag þess.“
Festast í fátæktargildru
Í skýrslu Rauða krossins er jafnframt
vitnað í félagsfræðingana Stefán
Ólafsson og Hörpu Njálsdóttur en
þau hafa komist að þeirri niður-
stöðu að lágar bætur velferðarkerfis-
ins færi íslenskum bótaþegum, sem
engar aðrar tekjur hafa, lífskjör und-
ir fátæktarmörkum: „Reglur tekju-
tengingarinnar festa bótaþegana síð-
an í fátæktargildru, þar eð þeir eiga
litla möguleika á að rífa sig upp úr að-
stæðunum nema þeim takist að stór-
bæta hag sinn,“ segir Stefán Ólafsson.
Þá segir hann enn fremur: „Auka-
tekjurnar sem bótaþegi gæti aflað
sér skerða lífeyri almannatrygginga
svo fljótt að raunbati kjara hans
verður lengi vel afar lítill. Til að geta
rifið sig lausan úr kviksyndi tekju-
tengingarinnar þurfa aukatekjur
hans að vera umtalsverðar. Þetta er
fyrirkomulag sem gerir fátæklingum
erfiðara fyrir í lífsbaráttunni þegar
markmiðið ætti að vera að hjálpa
þeim til sjálfshjálpar út úr fátækt-
inni. Öryrkjar sem hafa litla eða
enga vinnugetu til umfangsmikillar
tekjuöflunar eiga oft litla möguleika
á að sleppa úr kviksyndi fátæktar-
innar í slíku kerfi.“ n
Félagsleg vandamál
Í skýrslu sem gerð var fyrir Hafnar-
fjarðarbæ um virkni og endur-
skipulagningu félagsþjónustu er
meðal annars vitnað til þess hvern-
ig Erla B. Sigurðardóttir félagsráð-
gjafi dregur afleiðingar atvinnu-
leysis saman: „Einstaklingar sem
hafa verið atvinnulausir og/eða án
virkni um langt skeið eiga oft við
fjölþætt félagsleg, heilsufarsleg
og annars konar vandamál að etja
og þurfa því þverfaglega þjónustu
við endurhæfingu og virkni.
Rannsóknir hafa sýnt að þegar fólk hefur verið óvinnufært lengur en tvo mánuði
dregur fljótt úr sjálfsöryggi, sjálfsbjargarviðleitni og fótfestu á vinnumarkaði sem
getur orðið að vítahring. Því er afar brýnt að geta gripið fljótt inn í þennan vítahring til
að fyrirbyggja að viðkomandi verði öryrki fyrir lífstíð. Félagsleg og sálræn vandamál
samfara atvinnuleysi eru vel þekkt og að vandi fólks eykst því lengur sem það er án
atvinnu. Þessari stöðu fylgir oft líðan sem einkennist af skömm, sektarkennd, kvíða
og þunglyndi. Félagsleg tengsl minnka og hefur neikvæð áhrif á fjölskyldulíf.“
Dregur úr sjálfsöryggi, sjálfsbjargarviðleitni og fótfestu
Fjögur raunveruleg dæmi um fólk sem býr við fátækt
U
m sex til sjö þúsund manns
leita til Hjálparstarfs kirkj-
unnar árlega eða um tvö pró-
sent landsmanna. Fólkið er í
misalvarlegri stöðu en allir eiga eiga
þessir einstaklingar það sameigin-
legt að laun þeirra eða bætur nægja
ekki fyrir mánaðarlegum útgjöld-
um. Hér á eftir má sjá raunveruleg
dæmi um stöðu nokkurra einstak-
linga sem leitað hafa til Hjálpar-
starfs kirkjunnar á síðustu misser-
um. Nöfnum hefur verið bætt við.
Danek og Iwona eiga tvö börn.
Þau eru í fullri vinnu en launin
duga ekki fyrir nauðþurftum.
Samanlagðar tekjur þeirra eftir
skatt eru 451 þúsund krón-
ur, að viðbættum barna- og
húsaleigubótum. Samanlögð
mánaðar leg útgjöld þeirra, svo
sem húsaleiga, hiti/rafmagn,
bíll, tryggingar og leikskóla-
gjöld, eru 318 þúsund krónur.
Þetta þýðir að þau eiga einungis
133 þúsund krónur
eftir þegar þau hafa
greitt mánaðar-
lega reikninga.
Sú upphæð þarf
að duga fyrir mat,
lyfjum og öðrum ófyrirséðum
kostnaði. Samkvæmt viðmiðum
Hjálparstarfs kirkjunnar eru þau
53 þúsundum króna undir
mörkum, og þyrftu þau
að hafa 186 þúsund
krónur hið minnsta
á milli handanna um
hver mánaðamót.
Pálína er öryrki með tvö börn.
Hún fær 273 þúsund krónur frá
Tryggingastofnun og 55 þúsund
krónur í barnabætur, eða saman-
lagt 328 þúsund. Sonur Pálínu
varð átján ára í mars og við
það lækkuðu bætur henn-
ar frá Tryggingastofnun
um rúmar 50 þúsund krónur. Þá
munu barna- og húsaleigubætur
hennar lækka á næstu misser-
um vegna þessa þrátt fyrir að
sonur hennar sé í skóla
og ekki að vinna. Hún
á 175 þúsund krónur
eftir um hver mánaða-
mót sem þurfa að duga fyrir mat,
lyfjum og ófyrirséðum kostnaði.
Samkvæmt viðmiðum Hjálpar-
starfs kirkjunnar er hún 38 þús-
und krónum yfir mörkum og á
því ekki rétt á aðstoð frá samtök-
unum.
Guðrún er einstæð móðir með
þriggja ára barn. Hún fær 155
þúsund krónur frá Vinnumála-
stofnun mánaðarlega. Þá fær hún
25 þúsund krónur í meðlag og
30 þúsund krónur í barnabætur.
Samanlagt gera þetta 210 þús-
und krónur. Hún leigir íbúð á 120
þúsund krónur, greiðir 24 þúsund
krónur í leikskólagjöld, 20 þús-
und krónur í afborganir af
láni, 15 þúsund krónur
í tryggingar og 44 þús-
und krónur fara í rekstur
á bíl. Samanlagt gera þetta 223
þúsund krónur sem er 13 þúsund
krónum meira en tekjur hennar.
Þannig á hún ekki krónu fyrir
mat, lyfjum eða ófyrirséðum
kostnaði og skuldirnar hækka.
Sólveig er einstæð, tveggja barna
móðir í láglaunastarfi. Hún fær
150 þúsund krónur í laun eft-
ir skatt. Að viðbættum
meðlögum, barna- og
húsaleigubótum eru
tekjur hennar alls 305
þúsund krónur. Mánaðarlegu út-
gjöldin eru hins vegar 219 þús-
und krónur og því einungis 86
þúsund krónur eftir um hver
mánaðamót sem þurfa að
duga fyrir mat, lyfjum og
ófyrirséðum kostnaði. Þá
er ólíklegt að eitthvað sé eftir til
þess að gera sér glaðan dag. Sól-
veig á rétt á aðstoð hjá Hjálpar-
starfi kirkjunnar sem getur með-
al annars falist í inneignarkorti
fyrir mat.
Erlend hjón með tvö börn
Einstæð móðir á örorkubótum
Atvinnulaus einstæð móðir
Einstæð móðir í láglaunastarfi
Fjöldi á heimili: 4 Tekjur eftir skatt: 451.000 Mánaðarleg útgjöld: 318.000
Það sem eftir er fyrir mat, lyfjum og ófyrirséðum kostnaði: 133.000
Fjöldi á heimili: 3 Tekjur eftir skatt: 328.000 Mánaðarleg útgjöld: 153.000
Það sem eftir er fyrir mat, lyfjum og ófyrirséðum kostnaði: 175.000
Fjöldi á heimili: 2 Tekjur eftir skatt: 210.000 Mánaðarleg útgjöld: 223.000
Það sem eftir er fyrir mat, lyfjum og ófyrirséðum kostnaði: –13.000
Fjöldi á heimili: 3 Tekjur eftir skatt: 305.000 Mánaðarleg útgjöld: 218.000
Það sem eftir er fyrir mat, lyfjum og ófyrirséðum kostnaði: 86.000