Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.2014, Blaðsíða 32

Helgarblað 30. maí –2. júní 201432 Fólk Viðtal
„Enginn veit hvort
hann fær annan dag“
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands,
segir frá ævintýrum sínum um heimsbyggðina, um
málefni norðurslóða, framtíðina sem við eigum í
vændum og lærdóminn sem hann sjálfur hefur dregið
af uppgötvunum sínum um heiminn og hófst í hans
eigin sál þegar eiginkona hans, Guðrún Katrín, lést úr
hvítblæði eftir harða en skammvinna baráttu. „Enginn
veit hvort hann fær annan dag,“ segir hann um þann
lærdóm.
H
eimsmyndin breytist hratt
með óafturkræfum áhrifum
loftslagsbreytinga. Áhrifin
munu breyta lífi manna á
jörðinni svo mikið að sumum
reynist erfitt að meðtaka staðreynd­
ir málsins, vilja afneita gangi verald­
ar, hugga sig við gamla heimsmynd.
Aðrir vilja vera forsjálir og leggja sitt af
mörkum til þess að líf okkar verði eftir
sem áður gott.
Forseti Íslands er einn þeirra.
Hvernig svo sem fólk kann við Ólaf
Ragnar Grímsson og umdeild afskipti
hans af málefnum þjóðar, þá hefur
brennandi áhugi hans á málefnum
norðurslóða leitt hann í fleiri ævintýri
en Íslendinga grunar.
Hann hefur heimsótt ættbálka
frumbyggja víða um norðurslóðir
til þess að fræðast um tilveru þeirra,
fundið vin í óvanalegum róttæklingi
og fyrrverandi innanríkisráðherra í
ríkisstjórn Nixons, átt merkilega fundi
með Hillary Clinton og John Kerry. Og
síðast en ekki síst; rökrætt við Pútín
sem taldi fyrir mörgum árum norður­
slóðir vera fyrst og fremst jaðarmál.
Allt annað er uppi á teningnum nú.
„Leiðtogar heimsins vilja nú eiga
gott samstarf við Íslendinga í málefn­
um norðurslóða og fyrir því eru veiga­
miklar ástæður,“ segir Ólafur Ragnar
og greinir frá þessu starfi.
Erfitt að meðtaka nýja heims-
mynd
Sú heimsmynd sem Ólafur Ragnar ólst
upp við á Vestfjörðum á fimmta áratug
síðustu aldar var að við Íslendingar
byggjum á jaðri hins byggilega heims.
„Gömul landakort þess tíma sýna
glögg merki þessa viðhorfs. Ísland
var tiltölulega lítið á landakortinu og
norðurslóðir og Suðurskautslandið
mjóar rendur efst og neðst. Óbyggileg
og nánast óþekkt svæði. Þessi gömlu
landakort eru enn kirfilega greypt í
huga margra og því erfitt að meðtaka
nýja heimsmynd,“ segir Ólafur Ragn­
ar og segist oft leiða hugann að því
hver sé raunveruleg ástæða þess að
það tekst ekki að setja þá ógn sem
loftslagsbreytingar eru efst á dagskrá
þótt allar vísindastofnanir heims séu
sammála um hana.
Tunglið og Mars en ekki jörðin
„Ég hef stundum nefnt á undanförn­
um árum að það er þversögn í því
að þegar Geimferðastofnun Banda­
ríkjanna flytur okkur tíðindi af tungl­
inu eða Mars þá trúum við þeim. En
þegar sama stofnun flytur okkur fréttir
af þeim hættum sem eru framundan
vegna bráðnunar jökla og íss á Græn­
landi og Suðurskautslandinu þá er
fjöldi fólks sem vill ekki taka mark á
þeim. Við trúum rannsóknum á tungl­
inu og Mars en ekki á okkar eigin jörð.
Djúpstæðar ástæður
fyrir afneitun
Þetta hefur leitað á mig í vaxandi mæli.
Ég held að ástæðurnar séu djúpstæð­
ar og eigi sér rætur í kennsluaðferð­
um, uppeldi og menningu. Í gömlu
heimsmyndinni, sem við vorum alin
upp við, voru jöklar og ís jaðarfyrir­
bæri sem snertu íbúa jarðarinnar ekki
mjög mikið. Kannski var það eðlilegt,
því það er ekki langt síðan Evrópu­
menn fóru að halda á norðurslóðir.
Þegar faðir minn var ungur dreng­
ur voru landkönnuðir eins og Frid­
tjof Nansen og Vilhjálmur Stefánsson
að fara í sínar frægu ferðir. Svo lokuð­
ust norðurslóðir aftur í kalda stríðinu.
Þetta hefur breyst á síðustu tuttugu
árum. Nú er kominn tími til að horfa
á heiminn eins og hann er í raun.“
Óhefðbundinn og framsýnn
Ólafur Ragnar gerði sér fljótlega grein
fyrir því þegar hann hóf að kenna
við Háskóla Íslands upp úr 1970 að
Kristjana Guðbrandsdóttir
kristjana@dv.is
„Við trúum rann-
sóknum á tunglinu
og Mars en ekki á okkar
eigin jörð.
Lærdómur af frumbyggjum
Ólafur Ragnar segist hafa lært
mikið síðustu ár á vegferð sinni
vegna norðurslóða, ekki síst af
frumbyggjum svæðisins. Hér held-
ur hann um náhvalstönn, gjöf frá
Grænlendingum í tilefni af þúsund
ára afmæli landafundanna.
MynD siGTryGGur ari