Dagblaðið Vísir - DV - 05.09.2014, Page 30

Helgarblað 5.–8. september 201430 Umræða
Skotar kjósa um sjálfstæði
B
retland er lýðræðisríki,
elzta lýðræðisríki heims-
ins, segja Bretar sjálfir. Þeir
virða ævinlega niðurstöð-
ur þjóðaratkvæðagreiðslna,
einnig ef þær eru haldnar til dæmis
í Skotlandi eða Wales. Því má ganga
út frá því sem gefnum hlut, að
niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar í Skotlandi 18. september
næstkomandi verður virt. Skotar
velja þá milli tveggja kosta. Ann-
ar er að lýsa yfir stofnun sjálfstæðs
ríkis eins og Íslendingar gerðu
endanlega 1944. Hinn er að halda
óbreyttri skipan frá 1707, þar sem
Skotland er hluti Bretlands með
takmarkaða sjálfstjórn.
Um hvað snýst málið?
Skotar gengu inn í Bretland 1707
einkum til að öðlast aðgang að stór-
um markaði fyrir skozkar vörur
og til að stilla til friðar, enda höfðu
Skotar og Englendingar marga
hildi háð á fyrri tíð. Nú segja skozk-
ir þjóðernissinnar og aðrir, sem að-
hyllast sjálfstætt Skotland: Við höf-
um nú með aðild okkar að ESB
aðgang að risavöxnum markaði.
Við þurfum því ekki lengur á því að
halda að tilheyra Bretlandi, a.m.k.
ekki af viðskiptaástæðum, allra sízt
ef Bretar gera alvöru úr því að segja
sig úr ESB, því að þá komumst við
ekki hjá því að taka okkur sjálfstæði
til að geta haldið áfram að vera í
ESB.
Skozkir sjálfstæðissinnar segja:
Skotland var og er öðruvísi en Eng-
land. Við höfum aðrar hugmyndir,
önnur viðmið. Við líkjumst Norð-
urlandaþjóðum frekar en Banda-
ríkjamönnum. Það er engin tilvilj-
un, segja þeir, að Íhaldsflokkurinn
hefur nær ekkert fylgi í Skotlandi
sem stendur, hann hefur aðeins
einn þingmann í brezka þinginu
á móti sex frá Skozka þjóðernis-
flokknum og 41 fyrir Verkamanna-
flokkinn. Englendingar ættu að
fagna því að losna við Skotland úr
stórríkinu, bæta þeir við, því að þá
getur íhaldið stjórnað Englandi óá-
reitt, verði þeim að góðu, og við
fáum frið. Við getum þá komið
okkur upp norrænu velferðarríki í
Skotlandi.
Skotar gætu þá sagt eins og Ís-
lendingar: Við, sem byggjum
Skotland, viljum skapa réttlátt sam-
félag, þar sem allir sitja við sama
borð, svo vitnað sé til upphafsorða
nýju stjórnarskárinnar, sem Al-
þingi heldur í gíslingu. Skotar eru
að hugsa um að setja sér skrifaða
stjórnarskrá í tengslum við sjálf-
stæðisyfirlýsingu til að marka sér-
stöðu sína. Bretland á sér enga
skrifaða stjórnarskrá.
Hvað segja andstæðingarnir?
Þeir, sem kjósa óbreytt ástand, vara
Skota við sjálfstæðisbröltinu með
ýmsum rökum. Sum rökin eru bein-
línis bjálfaleg eins og til dæmis þau,
að Skotland með fimm milljónir
íbúa sé of lítið land til að geta stað-
ið á eigin fótum. Það þættu Dönum,
Finnum og Norðmönnum a.m.k.
vera tíðindi. Aðrir segja (þetta var
aðalröksemd Alistairs Darling, fv.
fjármálaráðherra Bretlands, í líf-
legum sjónvarpskappræðum um
daginn við Alex Salmond, for-
sætisráðherra Skotlands og helzta
talsmann sjálfstæðissinna): Sjálf-
stætt Skotland, segir Darling, þarf
að koma sér upp eigin gjaldmiðli –
eins og það sé frágangssök.
Alex Salmond á auðvelt svar við
þessu. Í fyrsta lagi eru næstum 200
lönd í heiminum, segir hann, og
þau hafa ýmsan hátt á gjaldmiðl-
um sínum. Skotar ættu til að mynda
hægt með að gera skozka pundið að
sjálfstæðum gjaldmiðli, hvort sem
gengi skozka pundsins væri haldið
föstu eða leyft að fljóta. Í annan stað
geta Skotar haldið brezka pund-
inu hvort sem Englendingum líkar
það vel eða illa; Alistair Darling er
hættur að bera á móti því. Í þriðja
lagi væri Skotum í lófa lagið að taka
upp evruna. Darling heldur því
fram, að Skotar geti ekki með góðu
móti haldið áfram að nota brezka
pundið, taki þeir sér sjálfstæði, því
að sameiginleg mynt hljóti að kalla
á eitt ríki. Þessi röksemd jafngild-
ir yfirlýsingu um, að evruþjóðirnar
vaði allar sem ein í villu og svíma,
þar eð þær nota sömu mynt án þess
að tilheyra einu allsherjarríki.
Skotland og ESB
Skozkir sjálfstæðissinnar vilja sjálfs-
stjórn og engar refjar, þar eð þeir
telja Skotland bera skarðan hlut
frá borði sem hluti Bretlands. Fyrir
þeim vakir alls engin einangrunar-
þrá eða innilokunarhyggja, öðru
nær. Þeir líta á aðild að ESB sem
forsendu sjálfstæðs Skotlands. n
„Fyrir þeim
vakir alls engin
einangrunarþrá eða inni-
lokunarhyggja, öðru nær.
Þeir líta á aðild að ESB
sem forsendu sjálfstæðs
Skotlands.
Kappræður
Alistair Darling og
Alex Salmond, sem
fórnar höndum.
Slysagildra á Hellisheiði
U
m miðjan september hefj-
ast framkvæmdir á Hell-
isheiði á vegum fyrirtækis
sem heitir Orka náttúrunn-
ar. Orka náttúrunnar er
dótturfyrirtæki Orkuveitu Reykja-
víkur og tók til starfa um síðustu
áramót. Framkvæmdin sem um
ræðir felst í því að leggja tvær sam-
hliða leiðslur, 11 kílómetra leið, frá
borholum við Hverahlíð, norður
eftir Hellisheiði og tengja þær síðan
við leiðsluvirki Hellisheiðarvirkjun-
ar í Hellisskarði. Önnur leiðslan er
60 cm í þvermál en hin 100 cm. Þær
eru lagðar ofan jarðar og að jafnaði
hafðir 40 sentimetrar frá jörðu upp
í leiðslu. Framkvæmdinni verður
lokið eftir um það bil ár og áætlaður
kostnaður er á bilinu 2.400 til 2.700
milljónir.
Þessar leiðslur eru nákvæm-
lega eins og þær sem liggja að Hell-
isheiðarvirkjun frá borholum við
Skarðsmýrarfjall og Þrengslahnúk
en þær síðarnefndu blasa við veg-
farendum í áberandi hlykkjum
þegar ekið er um þjóðveg eitt áleið-
is á Hellisheiði.
Upphaflega var ætlun manna að
reisa sérstaka virkjun við Hverahlíð
og búið að panta hverfla sem þar
áttu að snúast. Umrædd virkjun
er enn á skipulagi en með þessari
rörlagningu er í framkvæmd viður-
kennt að framleiðsla Hellisheiðar-
virkjunar er ekki í samræmi við
væntingar og því gripið til þessa
ráðs til að leiða til hennar aukna
gufu.
Það hefur sýnt sig undanfarin ár
að leiðslur eins og þessar eru úti-
vistarfólki mikill farartálmi. Það er
erfitt eða ómögulegt að komast yfir
þær eða undir. Þegar snjóar á vetr-
um myndar snjór holrúm umhverf-
is leiðslurnar og þá verður til skurð-
ur sem er ófær allri umferð. Þegar
snjóar nógu mikið til þess að snjór
setji leiðsluna á kaf bráðnar hol-
rúm utan um hana undir snjónum
sem getur orðið verulega hættulegt
bæði akandi og gangandi umferð.
Eigendur leiðslanna hafa til þessa
lítið hirt um að leggja stiga yfir þær
og merkja þá eða leiðina að þeim á
kortum.
Umrædd leiðsla mun liggja eins
og múr þvert yfir svæði sem fram að
þessu hefur verið vinsælt útivistar-
svæði skíðamanna, göngumanna,
jeppamanna og vélsleðamanna á
vetrum. Á góðviðrisdögum hefur
oft mátt sjá alla þessa ólíku hópa
útivistarmanna að leik á heiðinni.
Sunnan við Hverahlíð er Skálafell
á Hellisheiði sem er talið eitt besta
útsýnisfjall á suðvesturhorninu
og göngur á það hafa verið tíðar
undanfarin ár.
Á meðfylgjandi korti sést
nokkurn veginn hvernig umrædd
leiðsla mun liggja. Þar sem merkt
eru X á kortinu verður hægt að
komast yfir hana en eftir samtal við
verkefnisstjóra Orku náttúrunnar
veit ég að lítið sem ekkert hefur að
öðru leyti verið hugað að aðgengi
útivistarfólks eða merkingum sem
gætu auðveldað því áframhaldandi
umferð um heiðina.
Það svæði sem þarna hefur ver-
ið klofið í sundur hefur notið mun
meiri vinsælda til útivistar en þau
svæði sem fyrri leiðslur liggja um og
því ekki ósanngjarnt að taka meira
tillit til þeirra þarfa en gert hefur
verið.
Að sjálfsögðu var þessi fram-
kvæmd kynnt vegna breytinga á
skipulagi og sett í athugasemdaferli
en það var gert í Ölfusi sem fer með
skipulagsvald á svæðinu. Hundruð
þúsunda manna sem búa í mesta
þéttbýli landsins vestan heiðarinn-
ar hafa enga aðkomu að þessari
framkvæmd þótt útivistarsvæðið á
Hellisheiði sé í raun sameign allra
sem við Faxaflóann búa.
Enn hefur þessi framkvæmd
ekki verið kynnt sérstaklega fyr-
ir samtökum útivistarfólks á borð
við Ferðafélag Íslands, Útivist, 4x4,
Landssamband vélsleðamanna,
Landvernd eða aðra sem ætla
mætti að vildu gera athugasemd-
ir við hana. Eins og kaupin gerast
á eyrinni Íslandi verður það sjálf-
sagt gert í formi kaffifundar og
glærusýningar þegar of seint er að
gera neinar breytingar.
Mér finnst að Orka náttúrunn-
ar hefði átt að leggja þetta rör í
jörð. Það hefði sýnt raunverulegan
áhuga á að draga úr áhrifum verks-
ins á náttúruna og koma til móts við
stóra hópa fólks sem nota heiðina
sem leikvöll. Eins og er lítur út fyrir
að þetta verði forljót slysagildra og
hindrun fyrir allt útivistarfólk. n
Páll Ásgeir Ásgeirsson
Af blogginu
Þorvaldur Gylfason
skrifar
Kjallari