Gripla - 20.12.2012, Qupperneq 384

GRIPLA382
í kaupmannahöfn leitaði jón samsonarson uppi þulur í handritum
og safnaði til útgáfu hjá Árnastofnun í kaupmannahöfn, en henni varð
því miður aldrei lokið. Árið 1964 gaf hann út í tveimur bindum Kvæði og
dansleiki. Þar eru fyrst raktar vandlega heimildir um íslenska dansleiki og
víða leitað fanga. eins og nafnið bendir til er í ritinu gefinn út margs konar
kveðskapur: mest eru þar fornkvæði, sem oft eru kölluð folkeviser, og
vikivakakvæði. einnig eru þar stökur og kveðlingar, gömul afmorskvæði,
stórt og fjölbreytt safn viðlaga. Loks eru leikkvæði sem eðlilegt er miðað
við heiti ritsins. næstum alltaf var leitað til handrita, þótt sumt væri til
prentað áður. Mikið var áður óútgefið og sumt frá því um siðaskipti. Með
þessum handritarannsóknum braut jón ótæpilega akurlendisjaðarinn. ein
stærsta eyða í útgáfum elstu íslenskra texta er veraldlegur kveðskapur frá
því í lok katólsku og til um 1600. varðveisla kveðskapar á því tímabili
er sérlega flókin og torvelt að fá yfirlit um efnið. Það er einnig slæmt
fyrir sögu íslensks máls hvað þessi kveðskapur er illa aðgengilegur. í
kaupmannahöfn athugaði jón rit frá 16. og 17. öld um íslensk efni og ræddi
fram á síðustu ár um nauðsyn útgáfu á næstum ókunnri íslandslýsingu á
dönsku frá 16. öld, sem varðveitt er í handritinu ny kgl. sml. 578 fol., en
handritsins er ekki getið í handritaskrá kålunds.
Árið 1968 fluttist jón til íslands ásamt fjölskyldu sinni og varð starfs-
maður við Handritastofnun íslands, sem síðar nefndist stofnun Árna
Magnússonar á íslandi. Þar starfaði jón uns hann lét af störfum fyrir ald-
urs sakir 2001. um jón sagði ólafur Halldórsson samstarfsmaður hans á
Árnastofnun og þótti öllum sannmæli (Grettisfærsla, 451): „jón samsonarson
tekur ekki mark á prentuðum bókum.“ Hér kemur glögglega fram, sem
áður sagði, sú stefna að leita eins langt aftur og kostur var, en handrit eru
eldri en prent og ýmislegt ruglast hjá milliliðum. Þegar ég fór að fást við
fræði frá 17. öld sagði steingrímur j. Þorsteinsson prófessor við mig að ég
skyldi leita ráða hjá jóni samsonarsyni: „Hann vissi meira um þetta tímabil
en nokkur annar hefði nokkru sinni vitað.“ tók jón mér ljúfmannlega og
varð mér drjúgt gagn af samræðum við hann, ekki síst í vinnubrögðum og
gætni í ályktunum. jón kenndi nokkuð við Háskólann og nutu nemendur
góðs af mikilli þekkingu hans og þar notaði hann þá aðferð að láta nem-
endur snemma á sínum námsferli skrifa upp texta eftir handritum og opn-
aði þar með fyrir þeim heim sem of mörgum er lítt kunnur. Mættu margir
fræðimenn í ýmsum greinum taka hann þar til fyrirmyndar.