Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Síða 25

23
Þáttabygging kennslukönnunar í
grunnnámi við Háskóla Íslands1
Einar Guðmundsson
Háskóla Íslands
Notuð var meginásaþáttagreining (principal axes factor analysis) til að athuga þáttabyggingu
kennslukönnunar í grunnnámi við Háskóla Íslands (H.Í.). Samtals voru 9075 svör við 21 stað-
hæfingu um nám og kennslu þáttagreind í 518 námskeiðum þar sem 518 kennarar kenndu.
Gagnasafnið var þáttagreint á tvo vegu. Annars vegar út frá einstökum svörum stúdenta en hins
vegar út frá meðaltali staðhæfinga í hverju námskeiði. Samhliðagreining (parallel analysis) var
notuð til að ákvarða fjölda þátta í gagnasafninu. Til að athuga stöðugleika þátta voru fyrst dregin
tvö handahófsúrtök úr gagnasafninu og staðhæfingarnar 21 þáttagreindar í hvoru úrtaki fyrir
sig. Fram komu þrír þættir með sama inntaki í báðum úrtökum sem skýrðu 59% (úrtak A) og
60% (úrtak B) af heildardreifingu staðhæfinganna. Þegar meðaltal staðhæfinga var þáttagreint
í gagnasafninu í heild komu einnig fram þrír þættir með sama inntaki og áður sem skýrðu 71%
af heildardreifingu staðhæfinganna. Þegar einstök svör stúdenta við staðhæfingunum 21 voru
þáttagreind í átta háskóladeildum komu fram sömu þrír þættir í öllum deildum og skýrðu á
bilinu 59,21% (Lagadeild) til 66,97% (Hjúkrunarfræðideild) af heildardreifingu 21 staðhæfingar.
Áreiðanleiki þátta er viðunandi og eru alfastuðlar á bilinu 0,81 til 0,97. Meginniðurstaða
rannsóknarinnar er að kennslukönnun við H.Í. samanstendur af þremur stöðugum þáttum. Einn
þessara þátta, kennsla, inniheldur 14 staðhæfingar sem lúta að kennslu, skipulagi námskeiðs,
samskiptum kennara og stúdenta, námsmati og afrakstri námskeiðs. Annar þáttur, kennsluaðstaða,
inniheldur fimm staðhæfingar sem flestar lúta að aðstöðu til verklegrar kennslu og sá þriðji,
vinnuálag, samanstendur af tveimur staðhæfingum um vinnuálag í námskeiði og þyngd námskeiðs.
Almennt undirstrika niðurstöðurnar mikilvægi þess að kennslukönnun við H.Í. í grunnnámi sé
túlkuð út frá þremur þáttum í stað einstakra staðhæfinga eins og nú er gert.
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007, 23–37
Í flestum vestrænum háskólum fer fram
reglubundið mat á kennslu. Algengast er að
matið felist í því að stúdentar svari safni
spurninga eða meti staðhæfingar um nám
og kennslu. Erlendis, einkum í bandarískum
háskólum, er margra áratuga hefð fyrir
notkun spurningalista sem stúdentar svara
til að meta nám og kennslu (Centra, 1993;
Wachtel, 1998). Dæmi um útbreidd matstæki
af þessu tagi eru SIR-II (Centra, 1998) og
SEEQ (Marsh 1982a, 1982b, 1983, 1984).
Hérlendis hefur stúdentamat á kennslu verið
þróað við Háskóla Íslands frá árinu 1988
(Eru kennslukannanir nytsamlegar?, 1998).
Aðrar aðferðir við mat á háskólakennslu
(jafningjamat, myndbandsupptökur af kennslu,
sjálfsmat kennara, mat útskrifaðra stúdenta,
verkefna- og ferilmöppur, viðtöl við stúdenta,
mat sérfræðinga í kennslu) eru ekki jafn
algengar og stúdentamat. Ástæðan er fyrst
og fremst kostnaður og tími sem fer í matið
fremur en að þær aðferðir þyki síðri. Það hefur
Hagnýtt gildi: Greinin gagnast þeim sem nota kennslukannanir í skólum til að meta ágæti kennslu
en þó sérstaklega háskólakennurum og stjórnendum í háskólum. Niðurstöður rannsóknarinnar
undirstrika mikilvægi þekkingar á þáttabyggingu kennslukannana og stöðugleika þeirra þegar
teknar eru mikilvægar ákvarðanir um kennara og kennslu út frá niðurstöðu þeirra.
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
1 Rannsóknin var fjármögnuð af kennslumálanefnd Háskóla Íslands.