Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Síða 43

41
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
Að kenna í ljósi fræða og rannsókna
1. Nemendur koma í skólastofuna með ákveðnar
hugmyndir um það hvernig heimurinn
virkar. Ef þessi skilningur þeirra er látinn
óhreyfður er hætta á að þeir nái ekki tökum
á nýjum hugtökum og upplýsingum, eða
að þeir læri eingöngu til að nota á prófum í
skólum, en að gamli skilningurinn ráði utan
kennslustofunnar.
2. Til að þróa með sér færni á einhverju sviði
verður nemandi að: (a) búa yfir góðri
undirstöðuþekkingu (staðreyndum), (b) skilja
staðreyndir og hugmyndir í samhengi, og (c)
skipuleggja þekkinguna með þeim hætti að
hún sé tiltæk og nothæf.
3. Stefna þarf að því í kennslu að gera nemendur
meðvitaða um eigið nám og námshætti
(„metacognitive“ approach to instruction).
Þetta hjálpar nemendum við að ná stjórn á
eigin námi, þeir setja sér sjálfir markmið og
fylgjast með því hvernig gengur að ná þeim.
Vilji kennarar taka þessar niðurstöður alvarlega,
segir í riti Bandaríska vísindaráðsins, verða
þeir að kenna með öðrum hætti en tíðkast.
Hefðin kennir okkur að líta á þekkingu sem
eitthvað þarna úti, einhvers konar fróðleik,
og að hlutverk kennara sé umfram allt að
koma fróðleiknum til skila. Hin nýju viðhorf,
byggð á rannsóknum, beina athygli okkar að
nemendum, segja okkur að þeir séu ekki (og
hafi aldrei verið) ílát fyrir þekkingu heldur séu
þeir sjálfir þekkingarsmiðir. Strax á unga aldri
byrjar barnið að hanna sinn þekkingarheim og
um það leyti sem það byrjar í skóla hefur það
gert sér margvíslegar hugmyndir um heiminn
og mannlífið (Gardner, 1991). Því miður er
fátt sem bendir til þess að kennarar almennt
taki mið af slíkum hugmyndum enda kennir
hefðin okkur að mestu máli skipti að „koma
námsefninu til skila“ eða „komast yfir efnið“
eins og sagt er. Hættan sem fylgir því að taka
ekki forhugmyndir nemenda með í reikninginn
er hins vegar sú að nemendur læri í raun harla
lítið, að hin nýja þekking verði nokkurs konar
hliðarefni í huga nemenda og gleymist um leið
og prófið er yfirstaðið meðan forhugmyndirnar
sem nemendur skópu sér sjálfir (og eru oft
á skjön við vísindin) lifa áfram góðu lífi
(Cobern, 1996; Kristján Kristjánsson, 2002).
Niðurstöður rannsókna á hugsun og námi
barna leggja að skólum og kennurum að
þróa nýja starfshætti, segir Linda Darling-
Hammond (1999) og leggur áherslu á að ef
kennari ætlar sér að tryggja að nemendur hans
læri vel verði hann að læra á þá. Hann verði að
kynnast hugmyndum þeirra, hvað sé bitastætt
í þeim og hvað ekki, og hjálpa þeim að þróa
þessar hugmyndir enn frekar og efla um leið
hugsun sína. Og þetta gera kennarar ekki af
brjóstvitinu einu saman eða með því að feta í
fótspor feðranna:
Til að þróa með sér þá þekkingu sem ég hef
lýst verða kennarar að fara út fyrir þá reynslu
sem þeir fengu sjálfir í skóla og læra með
öflugri aðferðum en áður, ekki láta sér nægja
að lesa og tala um nýjar kennsluhugmyndir.
Eigi verðandi kennurum að lánast að þróa með
sér slíka þekkingu nægir þeim hvorki reynslan
ein og sér né fræðin ein og sér. Þeir verða að
tvinna þetta saman, láta hvort um sig styðja við
hitt. Þessi samþætting fræða og starfs í ljósi
dýpri þekkingar á námi, þroska og kennslu er
líklega lykilatriði í kennaramenntun í upphafi
nýrrar aldar. ( Darling-Hammond, 1999, bls.
227)
Ég tek undir þessi orð Darling-Hammond. En
hvernig gerum við þetta? Hvernig troðum við
nýjar slóðir í kennaramenntun? Rannsóknir
gefa til kynna að það sé ekki auðvelt; að
nýútskrifaðir kennarar leiti gjarnan í fótspor
feðranna þegar þeir fara að kenna. Skoðum
þetta aðeins nánar.
Að hrökkva í gamla gírinn
Margt bendir til að ný þekking og ný viðhorf
sem mótast gegnum rannsóknir og fræðastörf
eigi ekki greiðan aðgang að skólastarfi. Dan
Lortie (1975) vakti athygli á þessu fyrir
margt löngu í hinni þekktu bók sinni, The
Schoolteacher, og komst að þeirri niðurstöðu
að þegar nýútskrifaðir kennarar færu að kenna
hrykkju þeir yfirleitt í „gamla gírinn“, þ.e. tækju
upp starfshætti af þeirri gerð sem þeir hefðu
sjálfir upplifað í skóla. Það er félagsmótunin
sem er hér að verki, segir Lortie. Áður en fólk
byrjar formlegt kennaranám hefur það verið
þúsundir klukkustunda í návígi við kennara og