Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Side 46

44
Tímarit um menntarannsóknir, 4. árgangur 2007
með það í huga að þróa hugmyndir sínar
væntanlegum nemendum til hagsbóta. Að baki
slíkri sýn á kennaranám leynist gjarnan sú
hugsun að breytingar á grunnviðhorfum leiði
til breytinga á starfsháttum. Eins og Wideen
og félagar (1998) benda á ættu menn að stilla
slíkum væntingum í hóf. Vettvangurinn er
ekki bara eitthvert leiksvið þar sem kennarinn
dansar eftir nótum sem hann fékk eða bjó sér
til í kennaranáminu. Þar eru aðrir kennarar og
þar eru raunverulegir nemendur og þar eru
ákveðin lífsform og viðhorf og hefðir í gangi
og allt þetta hefur sín áhrif á hinn nýútskrifaða
kennara, sem áttar sig nú á því að þó hann
sé útskrifaður á hann býsna margt ólært: Nú
er komið að því að læra í starfi, byggja upp
haldgóða starfsþekkingu.
Sérfræðiþekking og starfs-
þekking
Árið 1997 lokaði Háskólinn í Chicago
kennslufræðideild sinni. Í kjölfarið birtist í
Education Week grein eftir kennara nokkurn,
Basset að nafni, þar sem hann segist ekki
gráta lokun deildarinnar. Hann hafi verið
kennaranemi þar í eina tíð og lítið lært af
náminu enda hafi það verið fræðilegt og úr
tengslum við raunverulegt skólastarf. Menn
mega ekki gleyma því, sagði Basset, að kennsla
er iðn en ekki vísindi (craft, not a science).
Mary M. Kennedy (1999) segir þessa sögu í
upphafi greinar sem hún kallar „Ed Schools
and the Problem of Knowledge“. Hún grípur
staðhæfingu Bassets á lofti og skrifar:
Þetta er áhugaverð kenning. Ef kennsla er iðn
frekar en vísindi, og ef hún lærist heldur á
vettvangi en í sölum háskólanna þá er eðlilegt
að spyrja hvort kennaramenntun eigi sér
tilverurétt og þá um leið hvort það sé nokkurt
vit í því að vera að stunda rannsóknir á þessu
sviði… Fullyrðing [Bassetts] um að kennsla
sé iðn sem byggist ekki á rannsóknum snertir
kjarnann í umræðunni um hvort kennslu- og
menntunarfræði hafi eða geti haft þýðingu fyrir
kennslu eða aðrar athafnir tengdar skólastarfi,
t.d. ráðgjöf, stjórnun, námskrárþróun og
stefnumótun. Ber að skoða allar þessar athafnir
sem iðnir (crafts)? Gagnast þeim í reynd
nokkuð sú formlega þekking sem sprettur af
rannsóknum og birtist í bókum? (Kennedy,
1999, bls. 30)
Sumir myndu kannski vísa orðum Bassetts til
föðurhúsanna og segja þær innantómt blaður
og enduróm af gömlum og úreltum viðhorfum
til kennaramenntunar. Það gerir Kennedy ekki.
Hún tekur þau alvarlega, telur að Bassett og
hans líkar hafi nokkuð til síns máls, að hér
sé við raunverulegan vanda að glíma sem
kennaraskólar verði að taka alvarlega. Hún
minnir á að kennaraskólar hafa löngum verið
gagnrýndir fyrir að veita ekki nógu góða
starfsmenntun og að þessi gagnrýni komi
ekki aðeins utan frá (t.d. frá kennurum og
stjórnmálamönnum) heldur líka innan frá, úr
röðum fræðimanna um kennaramenntun, en
margir þeirra halda því fram að sú fræðilega
þekking sem kennaraskólar leggja jafnan
áherslu á komi kennurum að litlu haldi og
jafnvel að raunverulegt kennaranám eigi sér
stað eftir að formlegu kennaranámi lýkur, að
kennarar læri fyrst og fremst að kenna út frá
þeirri reynslu sem þeir verða fyrir í starfi.
Er þetta veruleikinn? – spyr Kennedy.
Er hugsanlegt, bætir hún við, að sú
sérfræðiþekking sem kennaraskólar byggja
starfsemi sína á eigi í raun ekkert erindi við
kennara, að hún sé, þegar grannt er skoðað,
ósamrýmanleg starfsþekkingu kennara? Til að
svara spurningunni fer hún þá leið að greina
þær gerðir þekkingar sem hér um ræðir.
Starfsþekking (craft knowledge) kennara,
segir Kennedy, er reynslubundin þekking,
sprottin af reynslu í starfi og í lífinu yfirleitt.
Hún er alla jafnan óyrt (tacit) en birtist sem
lifandi afl í háttum kennarans, hreyfingum
hans, látbragði, talsháttum og framkomu.
Sérfræðiþekking (expert knowledge) er hins
vegar afurð rannsókna. Megineinkenni hennar,
segir Kennedy, er að hún er yrt, sett fram í
orðum og setningum (propositional) og það er
einmitt þetta sem gerir hana meðfærilega og
aðgengilega: það sem sett hefur verið fram í
orðum finnur sér leið inn í tímarit, bækur og
tölvur; verður að textum sem þú og ég getum
Að kenna í ljósi fræða og rannsókna