Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2007, Blaðsíða 91

nemenda (sbr. skyggðu fletina í sjö-ramma-
líkaninu) þegar þeir skipuleggja nám og
kennslu. Í öðru lagi er fjallað um þá sérþekkingu
og færni sem nýtist náttúruvísindakennurum,
sbr. skrif Shulman og fleiri um nauðsynlega
þekkingu og sýn faggreinakennara og um leið
hvers eðlis fagvitund viðmælenda reynist vera.
Notuð eru dulnefni þegar vísað er til ummæla
og athafna viðmælenda.
Skipulag náms og kennslu (sbr. sjö-ramma-
líkanið)
Saga kenndi eðlisfræði í 6. – 10. bekk þegar
rannsóknin fór fram, en hafði áður kennt
íslensku og stærðfræði á unglingastigi í
fjölmörg ár. Fyrir u.þ.b. tíu árum tók hún
viðbótarnám í eðlis- og efnafræði. Hún
segist telja að nemendur læri best með því að
framkvæma tilraunir sjálfir, en „því miður þá
gera samræmdu prófin það að það er ekki hægt
að láta þau gera tilraunirnar, sérstaklega af því
við fórum í verkfall ... Við verðum að komast
yfir textann, það er númer eitt.“ Þegar hún er
spurð hvort hún hlusti eftir eigin hugmyndum
nemenda og spyrji þá til að grennslast fyrir
um hugmyndir og reynslu svarar hún því
neitandi og segist ekki hafa lag á slíkum
kennsluaðferðum.
Aðalsteinn kenndi eðlisfræði og stærðfræði
á unglingastigi þegar rannsóknin fór fram.
Hann skipuleggur kennslu sína vandlega fram í
tímann og lætur nemendur hafa sundurgreinda
áætlun fyrir alla önnina. Allir nemendur fara
yfir það sama í eðlisfræði, á sama tíma og
á sama hraða, hvort sem þeir hafa hug á að
þreyta samræmda prófið eða ekki. Dæmigerð
kennslustund er þannig að Aðalsteinn byrjar
á að merkja við hjá sér hverjir hafa unnið
heimavinnuna sína, síðan ræðir hann um efni
dagsins og „leggur inn“ eins og hann orðar það,
framkvæmir e.t.v. sýnitilraun eða bregður upp
stuttri verklegri æfingu, sem hann framkvæmir
sjálfur; hann segist ekki hafa nemendatilraunir
því þær séu gagnslitlar. Í kennslustundinni
sem fylgst var með fjallaði Aðalsteinn um
varmaflutning í 9. bekk. Nemendur virtust
töluvert áhugasamir og athyglisverð umræða
fór fram. En það kom fram bæði í viðtali
við hann og einnig í vettvangsrannsókn að
það eru kennsluathafnir hans sem skipta
máli (óskyggðu fletirnir í líkaninu), síður
námsathafnir nemenda (skyggðu fletirnir).
Ólína sagðist ekki líta á sig sem fræðara eða
boðara, það ýtti undir páfagaukalærdóm, heldur
sem eins konar verkstjóra sem útvegaði tæki og
tól og réttar aðstæður. Þegar vettvangsathugun
fór fram unnu nemendur Ólínu (7. bekkur)
verkefni á veggspjöld um fugla. Verkefnið
fólst í að teikna, klippa og líma myndir af
fuglunum, útbúa kort yfir ferðir þeirra eða
skrifa texta með hjálp útprentaðrar heimildar
af vef Náttúrufræðistofnunar. Þótt nemendur
hefðu fengið talsvert svigrúm og sjálfstæði í
þessari kennslustund virtist áhugahvöt ekki
sterk. Útgefið námsefni og próf úr því vega
töluvert hjá Ólínu. Á einum stað segir hún:
„Það er voðalega þægilegt ef þú ert með bók
og kennarahandbók og það er búið að ákveða
allt fyrir þig hvað þú átt að gera.“ Á öðrum
stað talar hún um þörf á beinni kennslu til
að „koma fram nýjum hugtökum…þá þurfa
að vera líka skilgreiningar og annað sem
flokkast bara undir beina kennslu.“ Af svörum
Ólínu má ráða að hin nemendamiðaða námskrá
er henni hugleikin (skyggðu fletirnir). En
athafnir hennar og skipulag benda til að hin
námsgreina- eða kennaramiðaða námskrá sé að
minnsta kosti ekki langt undan.
Jakob, sem kenndi eðlisfræði og líffræði á
unglingastigi þegar rannsóknin fór fram, kemst
greinilega nokkru nær því að framkvæma
og skipuleggja nám og kennslu í samræmi
við hugmyndir um margbreytileika nemenda,
stöðu þeirra og reynslu. Hann virtist t.d. mjög
laginn við að fanga huga nemenda sinna
með áhugaverðri samræðu, meðal annars með
tengingu við efni tímaritsins Lifandi vísindi.
Aðspurður um spjall sem færi út fyrir efnið
sagðist hann hiklaust nýta slíka umræðu til
frekara náms ef mögulegt væri og „…leyfa
því að rúlla…Slíkar kennslustundir eru
gulls ígildi, þá eru allir áhugasamir af því
þetta er frá þeirra eigin brjósti. Ég myndi
aldrei stoppa það því það er hægt að byggja
Sýn fimm grunnskólakennara á nám og kennslu í náttúruvísindum 89