Gerðir kirkjuþings - 2007, Qupperneq 15

Gerðir Kirkjuþings 2007
Hugmyndimar, sem þama er lýst, em enn í fullu gildi, þótt þær hafi ekki
dugað til þess fyrir hundrað ámm, að tillagan um kirkjuþing yrði að landslögum. Það
gerðist ekki fyrr en 50 ámm síðar eða 21. maí 1957, að alþingi samþykkti fmmvarp til
laga um kirkjuþing og kom það fyrst saman á árinu 1958, eins og kunnugt er.
í janúar 1997 var efnt til aukakirkjuþings til að ræða fmmvarp til laga um
stöðu, stjóm og starfshætti þjóðkirkjunnar en það hafði verið nokkur ár í smíðum og
byggðist meðal annars á samkomulagi um kirkjujarðir og launagreiðslur presta og
starfsmanna þjóðkirkjunnar, sem kirkjueignanefndir ríkis og kirkju náðu á fundi 10.
janúar 1997.
Þetta lagafmmvarp samþykkti alþingi 26. maí 1997 en höfuðforsendur þess
vom að koma til móts við vemlega aukningu í innra starfi kirkjunnar og styrkja
stjómsýslu á kirkjulegum vettvangi, auka sveigjanleika í starfi kirkjunnar og að
bregðast við umræðum á pólitískum vettvangi um að endurskoða þurfi samband ríkis
og kirkju.
I þessu skyni var sjálfstæði þjóðkirkjunnar á starfs- og stjómunarsviði hennar
aukið. í greinargerð með fmmvarpinu er lögð rík áhersla á, að þjóðkirkjan sé sj£fstæð
stofnun, sjálfstæður réttaraðili, sem gemr borið, og ber, réttindi og skyldur að lögum.
Nefndin, sem samdi fmmvarpið frá 1997, sagði í áliti sínu:
„Það er ætlan og vissa nefndarinnar að aukin sjálfsstjórn íslensku þjóðkirkjunnar og
ábyrgð, sem þar af leiðir, muni auðvelda kirkjunni störf hennar og efla kirkjunnar
menn til samræmdra átaka í starfi. Hafi kirkjan og sýnt, með nærfellt eitt þúsund ára
starfi sínu í landinu, að henni sé treystandi til sjálfsstjómar. Þá skal eigi undan dregið
að aukinni sjálfsstjóm kunni að fylgja ný vandamál innan kirkjunnar (a. m. k. í augum
sumra) þar sem í „návígi“ verður tekist á um mál er embættismenn ríkisins önnuðust
áður, þar með talið ýmsa ráðstöfun fjármuna. Þessi vandamál á þó kirkjan að geta
leyst innan sinna vébanda.“
Góðir áheyrendur!
Tillaga liggur fyrir því kirkjuþingi, sem nú er að hefjast, um að skipuð verði nefnd til
að endurskoða löggjöf um þjóðkirkjuna. Er talið mikilvægt að leggja mat á reynslu
síðusm 10 ára og í ljósi þess að huga að nýjum lagaramma þjóðkirkjunnar. Ég fagna
þessari tillögu og tel til dæmis eðlilegt að hugað verði að því að fella úr gildi lögin frá
1931 um að kirkjumálaráðherra skuli setja gjaldskrá til 10 ára í senn um aukaverk
presta. Er eðlilegt, að kirkjan setji sjálf slíka gjaldskrá.
I einhveiju skjali, sem ég las, þegar ég tók saman þessi orð, segir, að
kirkjumálaráðherra hafi í reynd mikil völd varðandi ytri mál kirkjunnar, en hefð sé
fýrir því, að hann beiti þeim af hófsemi. Þessi setning lýsir fortíð en ekki nútíð og því
síður framtíð, því að þessi völd ráðherrans eru í raun úr sögunni fyrir utan setningu
þessarar gjaldskrár.
A vettvangi ríkisstjórnar og við biskup hefur verið rætt, hvort við hinar nýju
aðstæður í samskiptum ríkis og kirkju, sé ástæða til að huga að stöðu þjóðkirkjunnar
innan stjómarráðsins - leggja niður verkefnalausan kirkjumálaráðherra og færa
þjóðkirkjuna til forsætisráðherra, þar sem hún skipaði sess með alþingi og embætti
forseta Islands. Niðurstaða í þessu máli liggur ekki fyrir. Innan kirkjumála-
ráðuneytisins er sinnt stjómsýslulegum verkefnum, sem ekki snerta þjóðkirkjuna en
þarf að sinna engu að síður og huga þarf að vistun þeirra, má þar nefna skráningu
trúfélaga og málefni kirkjugarða.
Tíminn leiðir í ljós, hvemig þessum málum verður skipað. A hinn bóginn má
segja, að það sé rökrétt þróun samskipta ríkis og kirkju síðusm hundrað ár, að nú sé
13