Peningamál - 01.06.2005, Blaðsíða 9

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
2
9
Viðskiptajöfnuður Bandaríkjanna 1970-2004
Mynd 1
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2004
0
1
2
-1
-2
-3
-4
-5
-6
% af VLF
Heimild: EcoWin.
Gengi Bandaríkjadals 1980-2005
Mynd 2
1980 1985 1990 1995 2000 2004
80
90
100
110
120
130
2000=100
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
Bandaríkjadalur/evra
Meðalgengi Bandaríkjadals (vinstri ás)
Gengi evru gagnvart Bandaríkjadal (hægri ás)
Heimildir: EcoWin, OECD.
leyti fjármagnaður með kaupum erlendra aðila, meðal annars seðla-
banka, á bandarískum skuldabréfum. Erlendir fjárfestar hafa aukið
til muna stöðu sína í bandarískum eignum og eiga nú um 45% af
útistandandi bandarískum ríkisskuldabréfum og yfir 10% af hlutafé
bandarískra fyrirtækja. Það er rúmlega tvöfalt meira en fyrir áratug.
Hingað til hefur gengið greiðlega að fjármagna viðskiptahallann.
Seðlabankar í Asíu hafa verið stórir kaupendur bandarískra ríkis-
skuldabréfa. Að vissu leyti má segja að sparnaður Asíuríkja endur-
spegli vilja þeirra til að byggja upp varasjóði eftir þann skell sem þau
urðu fyrir árin 1996 til 1998. En einnig hafa seðlabankar Asíuríkja
gripið inn í gjaldeyrismarkaði til þess að halda gengi gjaldmiðla
sinna föstu gagnvart Bandaríkjadal. Ljóst er að þessi fjármögnun
getur ekki haldið áfram endalaust en erfitt er að segja hvenær um-
skipti verða, hve hratt eða með hvaða hætti aðlögun á sér stað.
Hugsanlegt er að hún verði meðal annars með frekari lækkun
Bandaríkjadals en orðin er en aukinn hagvöxtur í Evrópu og hægari
vöxtur í Bandaríkjunum gætu einnig stuðlað að betri jöfnuði.
Lækkun Bandaríkjadals hefur haft lítil áhrif á viðskiptahallann
til þessa
Lækkun Bandaríkjadals hefur til þessa haft lítil sem engin áhrif á við-
skiptahallann. Þar með er ekki sagt að hún muni ekki draga úr hon-
um til lengri tíma litið. Þekkt er að milliríkjaviðskipti bregðast við
breytingum á gengi gjaldmiðla með töluverðri töf.1 Með tímanum
ætti þó að draga úr innflutningi og útflutningur að aukast af völd-
um lækkunar sem nú þegar hefur orðið á gengi Bandaríkjadals.
Vegna þess að útflutningur er ekki nema 2/3 hlutar innflutnings
mun það taka viðskiptahallann langan tíma að minnka verulega.
OECD gerir ráð fyrir að viðskiptahalli Bandaríkjanna muni ná há-
marki árið 2006.
Verði hagvöxtur í Bandaríkjunum áfram meiri en í flestum
helstu viðskiptalöndum þeirra aukast líkur á að gengi Bandaríkjadals
þurfi að lækka enn frekar til þess að knýja fram sjálfbæran ytri jöfn-
uð. Ekki eru horfur á að aukinn hagvöxtur á meginlandi Evrópu
muni leiða til minni viðskiptahalla í Bandaríkjunum í bráð því hag-
vaxtarspár fyrir evrusvæðið sýna minni hagvöxt en áður var búist
við. Hins vegar kunna að vera meiri líkur á að dalurinn lækki gagn-
vart gjaldmiðlum í Asíu en Evrópu enda eru það seðlabankar í Asíu
sem fjármagna hallann að miklu leyti og til þessa hefur gengi dalsins
einkum lækkað gagnvart evru. Á móti kemur að vaxtamunur á milli
Bandaríkjadals og evru hefur aukist, sem styrkir dalinn.
1. Samkvæmt útreikningum OECD er hlutfallsleg verðteygni bandarísks útflutnings 0,1 milli
ársfjórðunga, 0,4 á einu ári og 0,6 til lengri tíma litið. Samkvæmt J-kúrfu-kenningunni
gæti viðskiptahallinn jafnvel aukist í upphafi. Samkvæmt kenningunni veldur verðlækkun
tafarlausri lækkun útflutningsverðlags og hækkun innflutningsverðlags en vegna þess að
það tekur tíma að ganga frá nýjum pöntunum og gera viðskiptasamninga kemur aukið
magn útflutnings og samdráttur innflutnings fram með töluverðri töf. Því getur vöru-
skiptahallinn versnað áður en hann tekur að batna. Í Bandaríkjunum hefur þó verið mikil
tregða í aðlögun innflutningsverðlags þar sem framleiðendur hafa haft tilhneigingu til að
halda verði stöðugu í Bandaríkjadölum til þess að verja markaðshlutdeild sína.