Peningamál - 01.06.2005, Blaðsíða 36

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
2
36
um. Þegar tekið er tillit til þess að afar líklegt er að gengið lækki til
lengri tíma litið eru rökin fyrir ströngu aðhaldi í peningamálum ljós.
Breytt aðferð við mat á vaxtakostnaði hefur engin áhrif á
peningastefnuna
Breytt aðferð við mat á vaxtakostnaði í húsnæðislið vísitölu neyslu-
verðs leiddi til þess að verðbólga í maí mældist u.þ.b. ½ prósentu
minni en ella (sjá rammagrein 3). Sumir hafa dregið þá ályktun af
þessari minnkun mældrar verðbólgu að hún kunni að verða Seðla-
bankanum tilefni til að draga úr aðhaldi peningastefnunnar. Þetta er
misskilningur. Í fyrsta lagi var vitað að vaxtakostnaður í vísitölunni
væri nokkuð ofmetinn að því gefnu að lækkun vaxta á fasteignaveð-
lánum frá því sl. sumar væri varanleg. Aðgerðir í peningamálum hafa
verið teknar með þá vitneskju í farteskinu. Í því sambandi er rétt að
minna á að þótt tólf mánaða hækkun vísitölu neysluverðs sé hinn
formlegi mælikvarði á framgang verðbólgumarkmiðsins er hún ekki
vélrænt markmið Seðlabankans, heldur ber honum einnig að horfa til
annarra mælikvarða á undirliggjandi verðbólgu þegar ákvarðanir í
peningamálum eru teknar. Í öðru lagi er mikilvægt að peningastefnan
sé framsýn eftir því sem frekast er kostur. Þess vegna gegna verð-
bólguspár til tveggja ára mikilvægu hlutverki við ákvarðanir í peninga-
málum. Nýleg breyting á aðferð Hagstofunnar við mat á vaxtakostn-
aði hefur fyrst og fremst áhrif á mat á liðinni verðbólgu mældri sem
tólf mánaða breyting á vísitölu neysluverðs. Eftir rúmlega eitt ár verða
áhrif breytingarinnar að mestu gengin um garð. Breytt aðferð hefur
því engin áhrif á verðbólguhorfur til tveggja ára. Jafnvel er ekki loku
fyrir það skotið að breytingin verði til þess að verðbólgan mælist meiri
en ella eftir tvö ár, þ.e.a.s. ef raunvextir á fasteignaveðlánum hækka.
Ef horft er til langs tíma á þessi kerfisbreyting ekki að hafa nein áhrif
á mælda verðbólgu.
Styttra viðmiðunartímabil gæti skapað vanda við framkvæmd
peningastefnunnar
Það leiðir hugann að því hvort hin nýja aðferð Hagstofunnar, þ.e.a.s.
að miða við tólf mánaða meðaltal raunvaxta við mat á vaxtakostnaði
vegna eigin húsnæðis í stað fimm ára meðaltals, sé að öllu leyti heppi-
leg frá sjónarhóli peningastefnunnar. Styttra viðmiðunartímabil gæti
leitt til þess að breyting á stýrivöxtum hefði áhrif á vísitöluna í gegn-
um vaxtakostnað eigin húsnæðis, t.d. þannig að hækkun stýrivaxta
leiði til þess að mæld verðbólga aukist. Þetta er óheppilegt að því leyti
að aukið aðhald getur þannig orðið tilefni enn meira aðhalds og svo
koll af kolli, eða hið gagnstæða. Þessi vandi leiddi t.d. til þess að þegar
Bretar tóku upp verðbólgumarkmið snemma á tíunda áratugnum var
ákveðið að nota sérstaka vísitölu án vaxtakostnaðar sem viðmið. Að-
stæður hér eru þó ekki að öllu leyti sambærilegar og í Bretlandi. Í
fyrsta lagi eru vextir húsnæðislána hér á landi almennt fastir en ekki
breytilegir eins og í Bretlandi. Miðlun breytinga á stýrivöxtum til vaxta
á húsnæðislánum er því með mun óbeinni hætti hér en þar og áhrifin
reyndar stundum minni en engin, eins og nýleg dæmi sanna. Að auki
eru lánin almennt verðtryggð. Undir eðlilegum kringumstæðum má
þó ætla að stýrivaxtabreytingar hafi einhver tímabundin áhrif á vexti
Mynd IX-3
Hækkun húsnæðisliðar og markaðsverðs
húsnæðis mars 2001 - maí 2005
MM J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N J MM J S N
2001 2002 2003 2004 2005
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
-5
12 mánaða breyting (%)
Húsnæðisliður
Fjölbýli á höfuðborgarsvæði
Einbýli á höfuðborgarsvæði
Húsnæði á landsbyggðinni
Húsnæði á landinu öllu

Heimild: Hagstofa Íslands.