Peningamál - 01.06.2005, Blaðsíða 31

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
2
31
Rammagrein 3
Breyting á útreikningi
meðalvaxta í
húsnæðislið vísitölu
neysluverðs
Hækkun húsnæðisliðar vísitölu neysluverðs er meginrót verðbólg-
unnar undanfarið ár. Að honum frátöldum var vísitala neysluverðs í
byrjun maí óbreytt frá maí í fyrra. Aðferðirnar sem beitt er við
útreikning húsnæðisliðar vísitölu neysluverðs hafa því verið nokkuð
til umræðu. Meðal annars hefur verið fjallað um þær í Peninga-
málum auk þess sem formaður bankastjórnar Seðlabankans vék að
þeim í ræðu sinni á ársfundi bankans 30. mars sl. (sjá bls. 45-53).
Við útreikning vísitölunnar í byrjun maí var beitt nýrri aðferð við
áætlun meðalvaxta í húsnæðislið hennar sem leiddi til þess að
vísitalan var 0,45% lægri en ella, en vísitalan í heild lækkaði um
0,54% á milli apríl og maí. Um þýðingu breytinganna fyrir peninga-
stefnuna er fjallað á bls. 36. Hér fylgir greinargerð Hagstofu Íslands
um breytinguna. Hún var birt í Hagtíðindum 3. maí sl. (millifyrir-
sögnum er sleppt):
„Í júlí 2004 var kerfi langtímalána Íbúðalánasjóðs breytt þegar
tekin voru upp peningalán, ÍLS-veðbréf, með lægri raunvöxtum en
áður. Fljótlega eftir þetta hófu bankar að bjóða hagstæð lán til hús-
næðiskaupa og jókst þá framboð langtímalána til einstaklinga mjög.
Í kjölfarið fylgdu aukin viðskipti með húsnæði og hækkaði hús-
næðisverð verulega.
Hagstofan tók tillit til þeirrar vaxtalækkunar, sem varð við kerfis-
breytinguna í júlí 2004, enda leiddi hún til lægra raunvaxtastigs en
verið hafði. Í nýja lánakerfinu eru vextirnir ákvarðaðir mánaðarlega.
Í upphafi var talið líklegt að þeir myndu breytast mun tíðar en verið
hafði sem gæti valdið verulegum skammtímasveiflum á vísitölunni.
Af þessum sökum var í ágúst 2004 ákveðið að miða raunvexti í vísi-
tölunni við meðaltal þeirra undanfarin fimm ár og þeim breytt
mánaðarlega þannig að í hvert sinn væri felldur brott einn mánuður
og nýjum mánuði bætt við. Með þessu væri tryggt að áhrifin af
vaxtalækkuninni kæmu fram í útreikningnum án þess að vaxta-
breytingar yllu skammtímasveiflum í vísitölunni. Vextir til húsnæðis-
kaupa lækkuðu úr 5,1% í 4,8% í júlí 2004 og voru í lok ársins
komnir í 4,15%. Þeir hafa verið óbreyttir síðan og telja verður lík-
legt að komin sé fram langtímalækkun á raunvöxtum.
Að fenginni þessari reynslu og í ljósi framkominna sjónarmiða í
þessum efnum telur Hagstofan rétt að stytta viðmiðunartímabil
vaxtanna í tólf mánuði og taka þannig áhrif af breytingum vaxta
hraðar inn í útreikninginn en áður. Miðað er við að aðferðinni sé
haldið óbreyttri til næstu grunnskipta í mars 2006 og verði hún
endurmetin þá. Verði vextir stöðugir á því tímabili munu áhrifin af
breytingu vaxtanna á verðmælinguna fjara út.
Samsetning raunvaxtanna sem notuð er við útreikninginn, hefur
einnig verið endurmetin eins og gert er árlega í tengslum við grunn-
skipti vísitölunnar í mars. Vöxtum af eigin fjármögnun húsnæðis, er
haldið föstum en þeir eru ríflega helmingur af vog vaxta í húsnæðis-
lið vísitölunnar. Aðrir vextir eru breytilegir en þar er um að ræða
vexti af ÍLS-lánum, húsnæðislánum frá bönkum og lífeyrissjóðum
ásamt lánum sem tekin eru yfir við kaup fasteigna. Vextirnir eftir
þessar breytingar eru um 3,7% að meðaltali.
Heildarlækkun vísitölu neysluverðs vegna lækkunar vaxtanna
miðað við tólf mánaða meðaltal þeirra nemur um 0,9% frá júlí 2004
til apríl 2005 og þegar hafa verið tekin með áhrif vaxtalækkunar
sem nema um 0,45% til lækkunar vísitölunni í mælingu hennar í
maí 2005.”