Peningamál - 01.06.2005, Side 25

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PEN INGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
2
25
VI Vinnumarkaður og launaþróun
Spenna framundan á vinnumarkaði
Búast má við að spenna á vinnumarkaði vaxi, verði umframeftirspurn
eftir vinnuafli ekki mætt með innflutningi vinnuafls. Verulega hefur
dregið úr atvinnuleysi og vinnuaflsnotkun hefur aukist jafnt og þétt
frá sl. hausti. Launaskrið hefur verið lítið í sögulegu ljósi, en tók að
gera vart við sig í lok síðasta árs, aðallega í greinum þar sem umfram-
eftirspurn hefur verið eftir vinnuafli.
Vinnuaflsnotkun eykst enn en atvinnuþátttaka er undir meðaltali
Vinnuaflsnotkun jókst enn á fyrsta fjórðungi ársins miðað við sama
fjórðung árið 2004 samkvæmt vinnumarkaðskönnun Hagstofu
Íslands. Merki um umskipti mátti sjá þegar á síðasta fjórðungi ársins
2004 þegar starfandi fólki tók að fjölga. Heildarvinnustundum fjölgaði
hins vegar ekki né jókst atvinnuþátttaka fyrr en á fyrsta fjórðungi yfir-
standandi árs. Atvinnuástandið á landsbyggðinni – einkum meðal
kvenna – virðist fara batnandi gagnstætt því sem gerðist á árinu 2004.
Fjölgun starfandi skýrist nánast eingöngu af fjölgun í yngstu
(16-24 ára) og elstu aldurshópunum (55-74 ára). Atvinnuþátttaka er
enn töluvert undir meðaltali síðustu þrettán ára og jafnvel minni en á
fyrsta fjórðungi ársins 2003 þegar slakinn á vinnumarkaði varð
mestur. Innlend vinnuaflsnotkun gæti því aukist enn frekar að því
gefnu að framboð sé í samræmi við eftirspurn.
Miðað við fjölda lausra starfa hjá vinnumiðlunum virðist svo ekki
vera. Það sem af er ári hafa laus störf hjá vinnumiðlunum verið um
60% fleiri en á haustmánuðum árið 2000 þegar þau urðu flest í síð-
ustu uppsveiflu.7 Útgáfa atvinnuleyfa hefur einnig aukist nokkuð og
á það við um flestar atvinnugreinar. Einungis rúmlega fjórðungur
nýrra atvinnuleyfa á síðasta ári var tengdur stóriðjuframkvæmdum
þrátt fyrir að notkun erlends vinnuafls við þær hafi verið meiri en upp-
haflega var gert ráð fyrir. Vinnumálastofnun býst við að aðeins verði
komið til móts við lítinn hluta (10-30%) mannaflaþarfar við stóriðju-
framkvæmdir fram til ársins 2007 með innlendu vinnuafli.
Töluvert hefur dregið úr atvinnuleysi á árinu
Hratt hefur dregið úr atvinnuleysi á árinu. Að teknu tilliti til árstíðar-
sveiflu var atvinnuleysi 2,1% í apríl sl. og hafði minnkað um 0,6 pró-
sentur frá desembermánuði en um 1,3 prósentur frá sumarmánuðum
árið 2004. Það sem af er ári hefur árstíðarleiðrétt atvinnuleysi verið
2,3%, jafn mikið og gert var ráð fyrir í síðustu spá Seðlabankans að
atvinnuleysi yrði á árinu öllu. Í endurskoðaðri spá er reiknað með
heldur minna atvinnuleysi á þessu ári en gert var í mars, eða 2,1%. Þó
er ekki útilokað að árstíðarleiðrétt atvinnuleysi aukist eitthvað á næstu
mánuðum eins og á sama tíma í fyrra. Gert er ráð fyrir að enn dragi
úr atvinnuleysi á næsta ári og að það verði 1,9% að meðaltali á árinu
2006.
7. Sjá þó umfjöllun um laus störf í Rannveig Sigurðardóttir (2005) ,,Ráðgátur á vinnumark-
aði”, Peningamál 2005/1, bls. 87-97.
Mynd VI-1
Breytingar á vinnuafli 2003-2005
Heimild: Hagstofa Íslands.
Atvinnu-
þátttaka
(prósentur)
Fjöldi
starfandi
(%)
Atvinnu-
leysi
(prósentur)
Heildar-
vinnu-
magn (%)
Meðal-
vinnutími
(klst.)
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
-0,5
-1,0
-1,5
-2,0
Breyting milli áranna 2003 og 2004
Breyting milli 1. ársfj. 2003 og 1. ársfj. 2004
Breyting milli 1. ársfj. 2004 og 1. ársfj. 2005
Mynd VI-2
Fjöldi lausra starfa hjá vinnumiðlunum
og nýrra atvinnuleyfa 1999-20051
1. Mánaðarlegar tölur, sýnd eru þriggja mánaða hreyfanleg meðaltöl.
Heimild: Vinnumálastofnun.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
0
250
500
750
1.000
1.250
Fjöldi lausra starfa
0
60
120
180
240
300
Fjöldi leyfa
Laus störf (vinstri ás)
Ný atvinnuleyfi (hægri ás)
Mynd VI-3
Atvinnuleysi janúar 1991 - apríl 2005
Heimildir: Vinnumálastofnun og Seðlabanki Íslands.
1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004
0
1
2
3
4
5
6
7
8
% af mannafla
Atvinnuleysi (ekki árstíðarleiðrétt)
Atvinnuleysi (árstíðarleiðrétt)