Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 6

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
6
viðunandi árangur. Því er ærið tilefni til þess að skoða gaumgæfilega
ástæður þess hve erfiðlega hefur gengið að ná verðbólgumarkmið-
inu. Það verður ekki gert svo að vel sé í stuttu máli, en vert er að
halda til haga nokkrum þáttum sem gagnrýnendur peningastefnu
Seðlabankans hafa ekki tekið nægilegt tillit til í mati sínu á áhrifamætti
hennar. Í fyrsta lagi hafa gríðarlegir eftirspurnarhnykkir skollið á þjóðar-
búinu á undanförnum árum: stórframkvæmdir sem varla eiga sér
hliðstæðu í efnahagssögunni, umbylting fjármálakerfisins og verulegar
skatta lækkanir. Í öðru lagi hafa alþjóðlegir vextir verið óvenju lágir og
torveldað pen ingalegt aðhald. Í þriðja lagi hafa verið hnökrar á fram-
kvæmd og miðlun peningastefnunnar sem hafa tafið fyrir viðbrögðum
og miðlun stýrivaxtabreytinga. Fyrstu tvö atriðin eru utan áhrifasviðs
Seðlabankans þótt honum beri með peningastefnunni að koma í veg
fyrir verðbólguáhrif þeirra, en hið þriðja varðar að nokkru leyti ákvarð-
anir bankans sjálfs. Sumu hefur þegar verið brugðist við, svo sem með
úrbótum á sviði spágerðar og með meira gagnsæi í framsetningu pen-
ingastefnunnar, t.d. með birtingu eigin stýrivaxta ferils. Ástæða er til
Í yfi rlýsingu ríkisstjórnar Íslands og Seðlabanka Íslands frá 27. mars
árið 2001 segir: „Seðlabankinn mun stefna að því að árleg verðbólga,
reiknuð sem hækkun vísitölu neysluverðs á 12 mánuðum, verði að
jafnaði sem næst 2½%. Víki verðbólga meira en ±1½% frá settu
marki ber bankanum að ná verðbólgu svo fl jótt sem auðið er inn fyrir
þau mörk að nýju. Jafnframt ber bankanum að senda greinargerð til
ríkisstjórnar þar sem fram kemur hver ástæða frávikanna er, hvernig
bankinn hyggst bregðast við og hve langan tíma hann telur það taka
að ná verðbólgumarkmiðinu að nýju. Greinargerð bankans verður
birt opin berlega.“
Þau mörk sem kveðið er á um í yfi rlýsingunni hafa stundum
verið kölluð „þolmörk“. Það er að því leyti óheppileg nafngift að
hún getur ýtt undir þann misskilning að verðbólga allt að 4% teljist
ásættanleg verðbólga. Það er ekki rétt. Verðbólgumarkmiðið er 2½%,
hvorki meira né minna. Megintilgangur ákvæðisins um 1½ prósentu
frávik er að stuðla að gagnsæi við framkvæmd peningastefn unnar.
Árið 2001 var Seðlabanka Íslands, eins og seðlabönkum margra
landa heims sl. tvo áratugi, falið vald til þess að beita stýrivöxtum
sínum til þess að ná opinberlega skilgreindu markmiði um stöðugt
verðlag. Eðlilegt er að slíku framsali valds fylgi krafa um reikningsskil
gerða sjálfstæðs seðlabanka. Seðlabanki Íslands mætir þeirri kröfu
fyrst og fremst með útgáfu ritsins Peningamál, sem kemur út þrisvar
á ári. Þegar verðbólgumarkmiðið var ákveðið var talið að unnt yrði að
halda verðbólgu að jafnaði innan 1½ prósentu fráviks frá verðbólgu-
markmiðinu. Meira frávik mætti að jafnaði rekja til tímabundinna
ytri þátta eða mistaka við framkvæmd peningastefnunnar. Eðlilegt
er að Seðlabankinn geri grein fyrir slíkum frávikum sérstaklega. Frá
birtingu yfi rlýsingarinnar árið 2001 hefur orðið grundvallarbreyting
á því með hvaða hætti Seðlabankinn gerir grein fyrir mati sínu á
verðbólguhorfum. Í stað þess að birta spár til tveggja ára þar sem
gengið er út frá óbreyttum stýrivöxtum eða væntingum markaðarins
um þá er í Peningamálum birtur stýrivaxtaferill sem að mati sérfræð-
inga bankans er best fallinn til að ná verðbólgumarkmiðinu á þriggja
ára spátímabili. Stýrivaxtaferillinn og yfi rlýsing bankastjórnar til sam-
ans fela í sér lýsingu á því hvernig Seðlabankinn hyggst ná verðbólgu-
markmiðinu á næstu þremur árum, miðað við þær upplýsingar sem
fyrir liggja. Því má segja að í hverju hefti Peningamála séu þær kröfur
um gagnsæi sem gerðar eru í yfi rlýsingunni uppfylltar.
Rammagrein I-1
Verðbólga umfram
þolmörk