Peningamál - 01.11.2007, Síða 56

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
56
Rammagrein IX-2
Fráviksdæmi
Sökum ófyrirséðra atburða og breytinga á forsendum um þróun
mikil vægra þátta efnahagslífsins víkur raunveruleg efnahagsfram-
vinda stundum verulega frá spám. Gagnlegt er því að meta hversu
næmar niðurstöður grunnspár eru fyrir frávikum sem gætu orðið í
þróun ýmissa lykilstærða efnahagslífsins. Möguleg frávik eru vitan-
lega óteljandi en reynt er að meta helstu áhættuþættina hverju sinni
og kanna nánar áhrif tveggja þátta sem taldir eru vega þyngst.
Eins og í síðustu spá er meginóvissuþáttur grunnspárinnar tal-
inn vera gengi krónunnar á spátímanum. Í síðustu spá voru áhrif
framkvæmda við uppbyggingu nýs álvers í Helguvík einnig metin,
en ekki var gert ráð fyrir nýjum meiri háttar framkvæmdum við ál-
og orkuver í grunnspánni þá. Hið sama gildir um grunnspána sem
birtist í þessu hefti Peningamála, enda hafa litlar breytingar orðið
á forsendum tengdum uppbyggingu í áliðnaði frá því í júlí, eins og
fjallað er um í rammagrein IV-2. Niðurstöður fráviksdæmisins í Pen-
ingamálum 2007/2 gilda enn í meginatriðum og benda til þess að
peningastefnan gæti þurft að vera nokkru aðhaldssamari á seinni
hluta spátímans en reiknað er með í grunnspánni (sjá rammagrein
IX-2 í Peningamálum 2007/2, bls. 40-42). Að þessu sinni er óvissa
er tengist komandi kjarasamningum hins vegar talin vega þyngra á
metaskálunum. Það stafar m.a. af því að horfur eru á að kjarasamn-
ingar eigi sér stað við erfi ðari skilyrði en áður var talið, bæði að því
er snertir verðbólgu og skort á vinnuafl i.
Veruleg gengislækkun meðan enn er mikil spenna í
þjóðarbúskapnum myndi kalla á hærri stýrivexti en í grunnspá
Raungengi mælist nú í sögulegu hámarki og gríðarlegur viðskipta-
halli kallar á stöðugt innstreymi erlends fjármagns, m.a. til þess að
standa undir vaxandi greiðslubyrði erlendra skulda. Verði framboð
erlends fjármagns tregara getur myndast þrýstingur á gengi krón-
unnar. Hættan á því kann að vara lengi í ljósi þess að viðskiptahall-
inn virðist ekki stefna í sjálfbæra stöðu á spátímabilinu, þótt dragi
úr honum þegar stóriðjuframkvæmdum lýkur og útfl utningur áls
hefst af fullum krafti. Ógerlegt er hins vegar að tímasetja hvenær
möguleg gengislækkun verður. Gengi krónunnar hefur t.d. hald-
ist hátt um langa hríð þrátt fyrir aðstæður sem líklegar eru til þess
að valda þrýstingi til gengislækkunar til langs tíma litið og töluvert
umrót á alþjóðlegum fjármálamörkuðum undanfarið. Mikill vaxtam-
unur og skýr skilaboð Seðlabankans um áframhaldandi aðhaldssama
peningastefnu hafa líklega ráðið mestu.
Þótt krónan hafi staðið af sér umrót og sveifl ur ágústmánaðar
er hættan á skyndilegum þrýstingi á gengið síður en svo liðin hjá.
Hér er því sýnt sambærilegt fráviksdæmi og í júlí, þótt gengislækk-
unin sé talin koma fram heldur seinna. Reiknað er með að gengi
krónunnar lækki um samtals 20% á fyrsta og öðrum ársfjórðungi
næsta árs og á sama tíma hækki vaxtaálag á erlendar skuldbindingar
innlendra aðila um 1,5 prósentur. Rétt er að ítreka að tímasetningin
felur ekki í sér spá, heldur miðast hún við að hægt sé að meta áhrif-
in innan þess tímaramma sem spáin sýnir. Slík atburðarás gæti hins
vegar tengst endurmati alþjóðlegra fjárfesta á fjárfestingaráhættu
og almennri hækkun erlendra vaxta.
Gengislækkunin veldur því að innlend eftirspurn dregst meira
saman á næsta ári en gert er ráð fyrir í grunnspánni. Jákvæðara
framlag utanríkisviðskipta verður hins vegar til þess að hagvöxtur
verður heldur meiri og þar með framleiðsluspenna. Verðbólguþrýst-
ingur eykst því og kallar á aðhaldssamari peningastefnu. Mynd 1
sýnir möguleg viðbrögð peningastefnunnar. Stýrivextir eru hækk-
aðir á öðrum fjórðungi næsta árs úr 13,3% í um 15% og er haldið
nánast óbreyttum fram á seinni hluta ársins. Eftir það taka þeir að
lækka. Stýrivextir eru hins vegar lækkaðir hægar en í grunnspánni og
munar mest á stýrivaxtaferlunum um mitt ár 2009 þegar stýrivextir
ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM