Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 73

HLUTVERK PENINGASTEFNUNNAR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
73
Verðstöðugleiki sem meginmarkmið
peningastefnunnar
Trúverðugleiki peningastefnunnar er talinn best tryggður með því að
gefa seðlabankanum skýr fyrirmæli um að verðstöðugleiki sé algert
forgangsverkefni hennar. Þetta þýðir ekki að önnur markmið almennr-
ar hagstjórnar, t.d. um atvinnu, hagvöxt og jöfnuð, skipti ekki máli.
Áhersla á verðstöðugleika sem meginmarkmið peningastefnunnar
endurspeglar einfaldlega mikilvægi þess að halda verðbólgu í skefj-
um og þá staðreynd að peningastefnan hafi eingöngu langtímaáhrif á
verðbólgu en ekki á atvinnustig eða hagvöxt.
Rannsóknir síðustu ára benda einnig ótvírætt til þess að trú-
verðugleiki peningastefnunnar sé best tryggður með því að hann fylgi
kerfi sbundinni og fyrirsjáanlegri stefnu. Með því er dregið úr líkum
á vanhugsuðum tilraunum hans til að auka atvinnu tímabundið sem
hefði í för með sér vaxandi verðbólgu síðar meir.4 Skýr og ótvíræð
löggjöf um hlutverk seðlabankans, sem gerir verðstöðugleika að meg-
inviðfangsefni peningastefnunnar, og lagalegt sjálfstæði hans til að
framfylgja þessum lögum án íhlutunar annarra stjórnvalda draga einn-
ig úr líkum á tilviljanakenndri framkvæmd. Löggjöf sem þessi eykur því
trúverðugleika stefnunnar og bætir árangur hennar.5
Því er engin tilviljun að þróun síðustu áratuga hefur öll verið í
þessa átt. Í alþjóðlegri rannsókn Frys o.fl . frá árinu 2000 kemur fram
að af 94 seðlabönkum sem hún náði til hafi 78 þeirra haft verðstöð-
ugleika að forgangsverkefni peningastefnunnar. Í þeim tilvikum þar
sem önnur markmið eru nefnd er nánast ávallt skýrt tekið fram að
verðstöðugleiki hafi forgang. Lögin um Seðlabanka Íslands eru því
efnislega sambærileg löggjöf Englandsbanka, evrópska seðlabankans,
norska seðlabankans, svissneska seðlabankans og sænska seðlabank-
ans svo að fáein dæmi séu nefnd.6 Löggjöf bandaríska seðlabankans
er hins vegar eldri og kveður svo á að hann eigi að stuðla að verð-
stöðugleika og hámarksatvinnu. Á síðustu tveimur áratugum hafa
orð og gerðir bankans hins vegar ótvírætt skorið úr um að verðstöð-
ugleikamarkmiðið hafi algeran forgang komi upp tilvik þar sem mark-
miðin stangast á (sjá t.d. umfjöllun í Mishkin, 2006). Í rannsókn Frys
o.fl . kemur einnig fram að af þessum 94 seðlabönkum hafi 66 þeirra
fullt sjálfstæði til að taka ákvarðanir í peningamálum (sjá nánar í grein
Þórarins G. Péturssonar, 2000). Síðan þessi rannsókn var gerð hefur
þeim þjóðum fjölgað enn frekar sem skilgreint hafa verðstöðugleika
sem meginmarkmið peningastefnunnar og aukið sjálfstæði seðlabanka
til að ná þessu markmiði.
Verðstöðugleiki er hins vegar ekki nákvæmlega skilgreint hugtak.
Því er mikilvægt að útskýra nánar hvað átt er við. Æ fl eiri þjóðir hafa
farið þá leið að setja seðlabanka sínum formlegt verðbólgumarkmið.
Þá er tryggt að allir hafi sama skilning á því hvað átt er við og að
4. Sjá t.d. umfjöllun Nóbelsnefndarinnar um rannsóknir verðlaunahafa ársins 2004, Finns
Kydlands og Edwards Prescotts (þýðing í Fjármálatíðindum 2005(1), bls. 40-64).
5. Sjá t.d. niðurstöður Alesinas og Summers (1993) sem sýna að sjálfstæðir seðlabankar hafa
náð betri árangri í viðureigninni við verðbólgu en þeir sem eru ósjálfstæðir.
6. Hún uppfyllir því svokölluð Maastricht-skilyrði um forgangsröðun markmiða pen-
ingastefnunnar og lagalegt sjálfstæði seðlabanka þeirra landa sem sækjast eftir aðild að
Evrópusambandinu.