Peningamál - 21.05.2014, Blaðsíða 15

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
2
15
peningastefnunnar og færast þannig nær hagkvæmnisjaðrinum. Sá
möguleiki er einnig fyrir hendi að minni sveiflur í verðbólgu og hag­
vexti endurspegli að hagkvæmnisjaðarinn hafi hliðrast til vinstri þar
sem minnstu mögulegu sveiflur í bæði verðbólgu og hagvexti eru
minni en áður, samanber punkt E á mynd 2.
Peningastefnan gæti því átt þátt í þeim aukna stöðugleika sem
hefur einkennt verðbólgu og hagvöxt hér á landi að undanförnu hafi
framkvæmd hennar batnað þannig að hún hafi færst nær undirliggj­
andi hagkvæmnisjaðri eða ef jaðarinn hafi sjálfur hliðrast til vinstri.
Það gæti hafa gerst með því að fyrirsjáanleiki og gagnsæi peninga­
stefnunnar hafi aukist og að verðbólga og verðbólguvæntingar hafi
traustari kjölfestu en áður,5 samanber mynd 3 sem sýnir hvernig
bæði mæld og undirliggjandi verðbólga hefur hjaðnað að undan­
förnu. Meiri tregða hefur verið í langtímaverðbólguvæntingum, þótt
þær hafi einnig þokast niður á við. Allt þetta dregur úr sveiflum í
vöxtum, verðbólgu og verðbólguvæntingum og eykur fyrirsjáan­
leika þeirra og stuðlar þannig að minni sveiflum t.d. í raunvöxtum
og ­gengi sem aftur stuðlar að minni hagsveiflum. Traustari kjölfesta
verðbólguvæntinga getur einnig minnkað hættu á skyndilegum
verðbólguótta, sem getur verið sjálfstæð uppspretta sveiflna í verð­
bólgu og hagvexti (sjá t.d. Goodfriend, 1993). Traustari kjölfesta
getur að sama skapi dregið úr áhrifum sveiflna í alþjóðlegu hrávöru­
og olíuverði og í gengi krónunnar á verðbólgu (sjá t.d. Devereux,
Engel og Storgaard, 2003). Ekki er heldur útilokað að skilningur á
gangverki hagkerfisins og ábyrgð peningastefnunnar á verðbólgu
hafi aukist en bættur skilningur á hlutverki peningastefnunnar við
að halda aftur af verðbólgu getur dregið úr sveiflum í verðbólgu og
hagvexti (sjá t.d. Bernanke, 2004).
Sveiflur í verðbólgu og hagvexti gætu einnig hafa minnkað
vegna þess að utanaðkomandi efnahagsskellir séu einfaldlega færri
og minni en áður. Reyndar er erfitt að sjá að utanaðkomandi efna­
hagsumhverfi sé að einhverju leyti hagfelldara nú í ljósi fjölmargra
áskorana sem þjóðarbúskapurinn hefur staðið frammi fyrir á síðustu
árum, eins og umfangsmikil lækkun skulda og endurbætur innlendra
efnahagsreikninga í kjölfar fjármálakreppunnar og mjög óhagstæð
þróun viðskiptakjara bera vott um. Á móti má færa rök fyrir því að
fjármagnshöftin hafi að einhverju leyti einangrað innlendan þjóðar­
búskap fyrir áhrifum óróleika á alþjóðlegum fjármálamörkuðum, t.d.
tengdum skuldakreppunni á evrusvæðinu og óvissu í tengslum við
minnkandi skuldabréfakaup bandaríska seðlabankans í fyrra. Að því
leyti hafa fjármagnshöftin lagst á sveif með peningastefnunni og auk­
ið efnahagslegan stöðugleika, þótt til lengdar hafi þau áreiðanlega í
för með sér umtalsverðan efnahagslegan kostnað. Hér þarf þó að
gæta að því að breytt stefna Seðlabankans um viðskipti á gjaldeyris­
markaði á einnig þátt í að dregið hefur úr gengissveiflum að undan­
förnu. Í annan stað gætu áhrif alþjóðlegrar hagsveiflu hafa aukist
með aukinni hlutdeild utanríkisviðskipta í innlendum þjóðarbúskap.
Þótt of snemmt sé að skera úr um hver sé meginástæða aukins
þjóðhagslegs stöðugleika hníga mörg rök að því að bættur rammi
og framkvæmd peningastefnunnar eigi þar mikilvægan hlut að máli.
Það væri í takt við reynslu annarra landa og fjölda rannsókna sem
ótvírætt benda til hlutverks peningastefnunnar við að draga úr verð­
bólgu og sveiflum í verðbólgu í öðrum löndum (sjá t.d. Bernanke,
2004, og Cecchetti o.fl., 2007).6
0
1
2
3
4
5
6
7
8
‘142013201220112010
Mynd 3
Verðbólga og verðbólguvæntingar frá 2010
%
Verðbólga
Bil mælinga á kjarnaverðbólgu1
Verðbólguvæntingar til 10 ára2
Verðbólgumarkmið
1. Bil 1. og 3. fjórðungs ýmissa mælikvarða á undirliggjandi verðbólgu
(kjarnavísitölu 3 og 4 án skattaáhrifa, klippts meðaltals (þar sem
öfgagildum sem breytast um allt frá 5 til 25% milli mánaða er sleppt)
og vegins miðgildis). 2. Út frá ávöxtunarferli verðtryggðra og
óverðtryggðra vaxta.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
5. Eins og kemur fram í Dincer og Eichengreen (2014) hefur gagnsæi peningastefnunnar
aukist einna mest hér á landi á síðustu fimm árum meðal þróaðra ríkja.
6. Reynsla annarra landa sýnir einnig að verulegt ójafnvægi getur byggst upp í fjármála­
kerfinu þrátt fyrir að stöðugleiki ríki í verðbólgu og hagvexti, sem getur að lokum leitt
til mikils óstöðugleika í þjóðarbúskapnum. Af þeim sökum hefur kastljósið bæði erlendis
og hér á landi beinst að ýmsum þjóðhagsvarúðartækjum og samspili þeirra við hið hefð­
bundna vaxtatæki peningastefnunnar. Sjá t.d. Borio (2014).