Peningamál - 21.05.2014, Blaðsíða 55

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
2
55
VI Vinnumarkaður og launaþróun
Slakinn á vinnumarkaði hefur haldið áfram að minnka vegna minnk­
andi atvinnuleysis og fjölgunar heildarvinnustunda og er gert ráð
fyrir að þessi þróun haldi áfram út spátímann. Endurskoðaðar tölur
Hagstofu Íslands benda til þess að launahækkanir hafi verið minni en
áður var talið á árunum 2012­2013. Hins vegar er áætlað að launa­
hækkanir í ár og á næsta ári verði heldur meiri en gert var ráð fyrir í
síðustu spá þrátt fyrir að umsamdar launahækkanir séu almennt í takt
við samninginn sem gerður var á almennum vinnumarkaði í desember.
Horfur um launakostnað á framleidda einingu fyrir þetta ár og næstu
tvö ár eru hins vegar áþekkar og í febrúarspá bankans þar sem meiri
framleiðnivöxtur vegur á móti. Gert er ráð fyrir að launakostnaður á
framleidda einingu hækki um tæplega 4% í ár en að hækkunin verði
að meðaltali tæplega 3% á ári næstu tvö árin.
Atvinnuleysi svipað og spáð var í febrúar
Vegna breytinga á atvinnuleysisbótarétti sem tóku gildi í janúar 2013
eru mælingar Vinnumarkaðskönnunar Hagstofu Íslands (VMK) líklega
betri mælikvarði á atvinnuleysi en tölur Vinnumálastofnunar (VMS)
þar sem þeir sem hafa misst bótarétt eru meðtaldir í hópi atvinnulausra
í mælingum Hagstofunnar. Frá því að breytingarnar tóku gildi hefur
atvinnuleysi verið um 1 prósentu minna að meðaltali samkvæmt mæl­
ingu VMS en VMK. Atvinnuleysi að teknu tilliti til árstíðar var 5,2%
á fyrsta fjórðungi ársins samkvæmt tölum VMK en 3,8% samkvæmt
mælingu VMS (mynd VI­1). Það minnkaði lítillega á báða mælikvarða
milli fjórðunga en var tæpri prósentu minna en á sama tíma í fyrra
samkvæmt mælingu VMS en það stóð nánast í stað samkvæmt tölum
VMK. Þróun atvinnuleysis er í ágætu samræmi við það sem gert var
ráð fyrir í febrúarspá Peningamála.
Eins og sést á mynd VI­2 hefur atvinnuleysi minnkað minna
undanfarna fjórðunga en sem nemur hækkandi hlutfalli starfandi fólks
þar sem atvinnuþátttaka hefur einnig aukist. Þetta er öfugt við það
sem gerðist á árunum 2008­2009 þegar atvinnuleysi jókst minna en
sem nam lækkun hlutfalls starfandi vegna þess að atvinnuþátttakan
minnkaði einnig.
Atvinnuleysi hjaðnar vegna þess að fólk fer í launaða vinnu
Eins og áður hefur verið rakið í Peningamálum skýrist hjöðnun
atvinnuleysis fyrst og fremst af því að fólk fer í launaða vinnu.
Samkvæmt könnun sem gerð var fyrir VMS í lok síðasta árs virðast
á milli 12­23% þeirra sem hafa fengið vinnu hafa fengið hana í
gegnum átaksverkefni VMS (mynd VI­3).1 Hlutfall þeirra sem fengu
vinnu í gegnum VMS var hærra hjá atvinnuleitendum sem höfðu verið
lengur atvinnulausir en þeir höfðu einnig í meiri mæli fengið vinnu
án atbeina átaksverkefnisins. Það kemur ekki á óvart að samband sé
á milli lengdar atvinnuleysis og hins í hve ríkum mæli fólk fær vinnu
í gegnum vinnumarkaðsaðgerðir þar sem þær hafa einkum beinst að
1. Könnunin var framkvæmd í nóvember og desember 2013 og var úrtakið þeir sem höfðu
verið eða voru enn atvinnuleitendur.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
Mynd VI-1
Árstíðarleiðrétt atvinnuleysi
1. ársfj. 2008 - 1. ársfj. 2014
% af mannafla
Atvinnuleysi - Vinnumarkaðskönnun
Atvinnuleysi - Vinnumálastofnun
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
‘14201320122011201020092008
1. Fjöldi á vinnumarkaði sem hlutfall af mannfjölda 16-74 ára.
2. Fjöldi starfandi sem hlutfall af mannfjölda 16-74 ára. 3. Hlutfall
atvinnulausra af vinnuafli. Vegna námundunar er samanlagt framlag
ekki endilega jafnt heildarbreytingunni.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd VI-2
Framlag til breytinga á atvinnuleysi
1. ársfj. 2007 - 1. ársfj. 2014
Prósentur
Atvinnuþátttaka1
Hlutfall starfandi2
Atvinnuleysi3
-4
-2
0
2
4
6
8
10
2013 ‘14201220112010200920082007
1. Undir flokkinn annað falla aðallega ellilífeyrir, öroka, veikindafrí og
fæðingarorlof.
Heimild: Vinnumálastofnun.
Mynd VI-3
Staða fólks eftir því hvenær það missti vinnu1
%
Fékk vinnu af sjálfsdáðum
Fékk vinnu gegnum VMS
Í námi eða námi með starfi
Atvinnuleit
Annað
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2012-20132010-20112008-2009