Peningamál - 21.05.2014, Blaðsíða 40

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
2
40
Rammagrein IV­1
Efnahagsleg áhrif
gjaldeyrisútboða
Seðlabankans
Umfang gjaldeyrisútboða Seðlabankans
Frá júnímánuði árið 2011 hefur Seðlabankinn haldið regluleg gjald­
eyrisútboð þar sem fjárfestum býðst að kaupa löng ríkisskuldabréf
fyrir endurfjárfestanlegan gjaldeyri. Í öðru útboði samdægurs notar
Seðlabankinn síðan gjaldeyrinn til þess að kaupa krónur af erlendum
aðilum sem vilja draga úr krónustöðu sinni. Frá því í febrúar árið
2012 hefur bankinn einnig haldið útboð samkvæmt svokallaðri fjár­
festingarleið þar sem fjárfestum býðst að kaupa aðrar innlendar
eignir fyrir krónur sem þeir eignast í útboðum gegn bindingu til fimm
ára. Markmið útboðanna er að draga úr kvikri krónustöðu erlendra
aðila sem valdið gæti verulegum óstöðugleika þegar fjármagna­
höftin eru losuð.
Nítján útboð hafa verið haldin í tengslum við útboð ríkisskulda­
bréfa og hafa fjárfestar flutt fjármuni sem samsvara u.þ.b. 56 ma.kr.
til landsins í tengslum við útboðsleiðina. Haldin hafa verið sautján
útboð tengd fjárfestingarleiðinni og hafa þau skilað um 153 ma.kr. til
landsins. Af heildarfjárhæðinni hefur um þriðjungur komið í gegnum
innlendan gjaldeyrismarkað eða sem nemur 64 ma.kr. en 50% af
þeirri fjárhæð sem fjárfest er fyrir samkvæmt fjárfestingarleiðinni
verður að breyta í íslenskar krónur á innlendum gjaldeyrismarkaði.1
Efnahagsleg áhrif
Gjaldeyrisútboðin hafa haft efnahagsleg áhrif eftir nokkrum leiðum.
Þau hafa í einhverjum mæli stuðlað að meiri fjárfestingu en ella hefði
orðið, að hluta til í útflutningsskapandi atvinnugreinum. Þá hafa þau
stutt við eignaverð þar sem hluti þess fjár sem komið hefur inn í
gegnum fjárfestingarleiðina hefur beinst að fasteignum og hluta­
bréfum. Útboðin hafa einnig auðveldað endurskipulagningu inn­
lendra fyrirtækja og lækkað fjármagnskostnað þeirra að því marki
sem fjárfesting í gegnum útboðin hefur endurfjármagnað skuldir
með hagstæðari skuldabréfum eða eigin fé. Fjármagnskostnaður
ríkissjóðs hefur sömuleiðis lækkað að því marki sem útboðin hafa
hvatt til aukinnar eftirspurnar eftir ríkisskuldabréfum og hækkað
verð þeirra. Einnig hafa útboðin aukið virkni peningamagns í umferð
við það að krónur flytjast úr höndum erlendra aðila til innlendra.
Þá er líklegt að þau hafi stuðlað að nokkru hærra gengi krónunnar
í þeim mæli sem gjaldeyrisinnstreymi vegna fjárfestingar og eigna­
kaupa hefur verið meira en orðið hefði án útboðanna.
Að leggja talnalegt mat á þessi efnahagsáhrif er miklum vand­
kvæðum háð, meðal annars sakir þess að erfitt er að meta hvað
hefði orðið ef ekki hefði verið gripið til útboðanna. Þá hafa útboðin
dreifst á nokkur ár þegar slaki var í þjóðarbúskapnum og því minni
hætta á að aukin eftirspurn yki verðbólgu. Mögulegt er að leggja
lauslegt mat á áhrif útboðanna á virkt peningamagn í umferð og
að gefnum ákveðnum forsendum á einkaneyslu, fjárfestingu, hús­
næðisverð og hagvöxt. Heildaráhrif útboðanna á þjóðarbúskapinn
er erfiðara að leggja mat á.
Áhrif á peningamagn í umferð
Efnahagsleg áhrif útboðanna má sem fyrr segir skoða með hliðsjón
af áhrifum þeirra á virkt peningamagn í umferð, þ.e. það peninga­
magn sem innlendir aðilar hafa til ráðstöfunar til að fjármagna inn­
lenda fjárfestingu og neyslu. Frá því að útboð Seðlabankans hófust
hafa innlán erlendra aðila í bankanum dregist saman um 85 ma.kr.
Við það hafa þau farið úr fullri bindingu í 10% bindingu og má því
ætla að virkt peningamagn hafi aukist um 77 ma.kr. vegna þessa,
þ.e.a.s. að því gefnu að virkni þess hluta sem var í höndum erlendra
aðila hafi verið engin fyrir, sem líklega er vanmat á virkni þess. Á
1. Sjá einnig umfjöllun um gjaldeyrisútboð Seðlabankans í rammagrein II­2 í Fjármála-
stöðug leika 2014/1.