Bændablaðið - 03.04.2014, Blaðsíða 27

27Bændablaðið | Fimmtudagur 3. apríl 2014
einkavæddur. Sérð þú það fyrir þér?
Myndi staða fyrirtækisins breytast
með einhverjum hætti ef að því yrði?
„Í sjálfu sér sé ég það alveg fyrir
mér. Íslandspóstur er hlutafélag og
hefur verið rekið sem slíkt og byggir
á nákvæmlega sömu grunnreglum og
önnur slík félög, þó að ríkissjóður sé
eini hluthafinn. Eini munurinn er sá
að við erum með þennan einkarétt
á bréfadreifingu og þjónustuskyldu
varðandi alþjónustu. Þegar búið
verður að aflétta því er það pólitísk
ákvörðun hvort fólk telji að ríkið eigi
að eiga fyrirtæki sem þetta. Eftir sem
áður myndi ríkið vera skuldbundið
til að uppfylla pósttilskipun og
það mætti hugsa sér að semja
við Íslandspóst sem hlutafélag í
almannaeigu, nú eða eitthvað annað
fyrirtæki, um þá þjónustu.“
– Veist þú til þess að slíkt sé til
umræðu af hálfu stjórnvalda?
„Nei. Við getum hins vegar
horft til Evrópu. Þar hafa menn
selt ríkispóstþjónustur, svo sem
hollenska póstinn TNT og maltneska
póstinn. Ég held ég fari rétt með
að portúgalski pósturinn sé líka í
söluferli um þessar mundir og einnig
Royal Mail í Bretlandi. Svo má líka
velta fyrir sér hvort ríkið myndi selja
hluta af fyrirtækinu og hugsanlega
halda eftir þeim hluta sem ekki
stendur undir sér á markaðslegum
forsendum. Við höfum fyrst og
fremst hvatt til þess hér að þessi
umræða yrði tekin, án þess að hafa
sérstaka skoðun á því hvað eigi að
gera.“
Áframhaldandi lokanir á
pósthúsum
– Frá árinu 2008 hefur 13 pósthúsum
á landsbyggðinni verið lokað, við
áköf mótmæli og lítinn fögnuð
heimamanna á hverjum stað. Voru
þetta nauðsynlegar aðgerðir? Getur
þú fullyrt að þjónusta landpósta
geti og hafi komið í staðinn fyrir
pósthúsin?
„Ég tel að þjónusta landpósta hafi
komið að fullu leyti í staðinn fyrir
pósthúsin já, og ég hef ekki heyrt
kvartað yfir þessari þjónustu eftir
að hún komst á. Þvert á móti heyri
ég að menn telji að þjónustan hafi
batnað. Þegar við höfum tekið upp
þjónustu póstbíla við lokun pósthúsa,
í þéttbýli, afhenda þeir póstsendingar
heim til fólks eða á vinnustaði eftir
því sem hver og einn óskar. Á
sama hátt taka þeir sendingar sem
fólk vill koma frá sér. Ef ekki væri
fyrir þetta þyrfti fólk að gera sér
ferð á póstafgreiðslu á tilgreindum
opnunartíma. Opnunartímar þar
hafa vissulega verið rýmri en í
póstbílum. En sé tekið tillit til þess
að póstbíllinn kemur til viðkomandi
á þetta að vera betri kostur. Sé fólk
ekki viðlátið er böggullinn bara í
bílnum og er afhentur næsta dag.“
– Stendur til að loka fleiri
pósthúsum á landsbyggðinni á
næstunni?
„Það er búið að tilkynna lokun á
tveimur pósthúsum á Vestfjörðum,
á Suðureyri og Þingeyri. Það er það
sem er í pípunum núna en það hafa
ekki verið teknar ákvarðanir um aðrar
lokanir. Hins vegar má alveg gera ráð
fyrir því að það verði að draga saman
þjónustu póstafgreiðslna víðar á
landinu, með minnkandi magni
pósts. Á móti kemur að við erum
að reyna að byggja upp aukningu
á öðrum sendingum, við höfum til
dæmis verið að gera okkur gildandi
í flutningum fyrir netverslanir og
þar hefur orðið töluverð aukning.
Ef framhald verður á því styrkir það
auðvitað starfsumhverfi okkar frekar
en hitt. Ég sé þó ekki fyrir mér að sú
aukning verði svo mikil að það verði
þörf á að opna pósthús aftur, þar sem
þeim hefur verið lokað.“
Nauðsynlegt að fækka
dreifingardögum
– Á undanförnum árum hefur verið
dregið úr póstþjónustu víða og farið
úr fimm daga dreifingu í þriggja daga
dreifingu. Samkvæmt fjárhagsáætlun
síðasta árs vildi fyrirtækið draga
enn frekar úr dreifingardögum en
fékk ekki. Hyggst fyrirtækið sækja
um slíkan samdrátt að nýju?
„Það myndi kalla á
reglugerðarbreytingu, sem ekki
hefur verið samþykkt ennþá. Okkar
tillaga var sú að dregið yrði úr tíðni
póstdreifinga í dreifbýli þannig að
dreift yrði annan hvern dag. Þega við
hófum að bjóða upp á svonefndan
b-póst árið 2012 leiddi það til þess að
við gátum komið á slíku dreifikerfi
í þéttbýli. Rétt tæplega 70 prósent
af bréfapósti er b-póstur sem við
dreifum annan hvern dag. Þessu kerfi
erum við búin að koma á meira og
minna í þéttbýli um allt land. Við
höfum hins vegar ekki náð að koma
þessari hagræðingu á í sveitum þar
sem skylt er að dreifa pósti alla virka
daga vikunnar. Á móti skil ég svo
sem auðvitað að það er gríðarlega
mikilsvert fyrir bændur sérstaklega
að geta hringt í verslun, pantað
varahlut fyrir hádegi og verið svo
vissir um að fá hann í hendurnar
næsta dag, eins og staðan er nú.“
– Kæmi til greina, ef að dregið
yrði úr tíðni dreifingardaga, að
Íslandspóstur byði upp á þjónustu
sem gæti leyst þessi vandamál?
„Já, væntanlega væri það hægt.
Við höfum ekki farið ofan í það
í smáatriðum hvernig það yrði
útfært en við skilgreinum okkur
sem markaðssinnað fyrirtæki og
leggjum okkur fram við að þjónusta
kúnna, hvar sem er á landinu.
Grundvallaratriðið er aftur á móti
það að einhver þarf að vera tilbúinn
til að greiða fyrir þjónustuna. Ég
svara þessu afdráttarlaust játandi,
að við myndum leggja okkur fram
um að veita slíka þjónustu.“
Áframhaldandi tap nema gripið
verði til aðgerða
– Íslandspóstur var rekinn með 119
milljóna króna tapi á síðasta ári.
Hvað olli því? Til hvaða aðgerða
hyggist þið grípa til að snúa þessum
taprekstri við?
„Það er alveg borðleggjandi að
það verður að gera umtalsverðar
breytingar á póstþjónustu. Hún
stendur ekki undir sér eins og hún
er, og því síður með áframhaldandi
minnkandi bréfamagni. Það var
tvennt sem þarna hafði áhrif, annars
vegar að ekki fékkst leyfi til að hækka
verðlagningu á einkaréttarhlutanum
eins og við töldum þörf á og hins
vegar að ekki fékkst leyfi til að
fækka dreifingardögum. Allar aðrar
áætlanir okkar gengu eftir.“
– Þetta hefur væntanlega þýtt
að það þurfti að ganga á eigið fé
fyrirtækisins?
„Já, það þýddi það. Við teljum
að rekstur fyrirtækisins eigi að skila
um 250 milljónum króna í hagnað á
ári, til að hann sé ásættanlegur fyrir
eigandann. Það er því ljóst að þetta
er ekki ásættanleg niðurstaða.“
– Íslandspóstur greiddi ekki
arð út úr fyrirtækinu af þessum
sökum. Er eðlilegt að fyrirtæki
sem Íslandspóstur greiði eigendum
sínum arð yfirhöfuð? Ætti ekki
fremur að nýta fjármuni til að bæta
þjónustu og/eða lækka verð á henni?
„Ég er þeirrar skoðunar að þeir
sem leggja stofnfé til hlutafélaga
þurfi að fá eðlilegan arð af sínum
fjárfestingum, sem samsvari
að minnsta kosti því sem þeir
hefðu fengið í markaðsvexti. Við
horfum í meginatriðum á þrjá
hagsmunaaðila í öllum fyrirtækjum.
Það eru eigendur, starfsmenn og
viðskiptavinir. Öll okkar umsýsla
snýr að því að reyna að uppfylla
kröfur allra þessara aðila, og þá
ekki síst viðskiptavinanna. Þeir eru
grundvöllur þess að hægt sé að reka
fyrirtækið. Menn þurfa að horfast í
augu við það hvernig á að fjármagna
lögboðna alþjónustu í póstrekstri.
Einhver verður að greiða fyrir þá
þjónustu, sem lögin gera ráð fyrir, og
það leysist ekki með því að afnema
einkarétt af bréfadreifingu. Þetta
er lykilspurningin, sem nú þarf að
svara, þegar ákvörðun verður tekin
um afnám einkaréttar.“
– Hvernig lítur rekstraráætlun
fyrir yfirstandandi ár út? Verður
áfram gert ráð fyrir hækkun á
póstburðargjöldum og fækkun
útburðardaga í dreifbýli?
„Rekstraráætlunin fyrir árið í
ár gerir ráð fyrir að hækka verð,
bæði á einkaréttarhlutnum og á
samkeppnisvörum. Hún gerir líka
ráð fyrir að fækka dreifingardögum.
Það sýnist mér ekki geta gengið eftir
og því mun fylgja umtalsverður
kostnaður. Ef verðbreytingar ganga
svo heldur ekki eftir þá verður enn
meira tap á rekstrinum á þessu ári
en á því síðasta, það eitt er víst.
Þar í ofanálag er útlit fyrir að
magnminnkun verði enn meiri í ár
heldur en í fyrra.“
Starfsfólki fækkað um 500
– Hvers vegna mun ekki ganga eftir
að fækka dreifingardögum?
„Samkvæmt reglugerðardrögum
sem búið var að semja um slíka
fækkun átti að taka sex til níu
mánuði að koma breytingunni á.
Miðað við að það að nú eru liðnir þrír
mánuðir af árinu sé ég ekki fram á
að slíkt gæti komið til framkvæmda
á þessu ári. Ég finn ekki fyrir öðru
en að fólk skilji nauðsyn þess að
breyta þessu með því að draga úr
dreifingu, en það vantar bara að
gengið sé í breytingarnar. Sama
er um verðlagningu, ég tel að fólk
geri sér grein fyrir að hækkanir
séu nauðsynlegar til að mæta
kostnaðarhækkunum og fækkun
bréfa. Ég held að menn horfi til þess
að rekstur Íslandspósts hafi gengið
býsna vel á undanförnum árum, enda
hefur þrátt fyrir þennan gríðarlega
samdrátt í bréfasendingum tekist
að hagræða og mæta því. Menn
hafa ekki þurft að glíma við vanda
póstsins fram að þessu. Við höfum
varað við því að þessi staða væri
að koma upp síðan árið 2009.
Evrópulönd eru búin að ganga í
gegnum þetta. Við höfum fækkað
úr 1.300 starfsmönnum niður í 800 á
þessari öld og við höfum aldrei þurft
að grípa til meiriháttar uppsagna.
Danski pósturinn tilkynnti nokkur
þúsund manna uppsögn árið 2010
svo dæmi sé tekið. Þetta er kannski
partur af vandamálinu, menn trúa
að við getum leyst þetta með liprum
hætti, sem fáir verða varir við. Nú
erum við ekki lengur í þeirri stöðu.
Við erum komin að krossgötum.“
– Pósturinn hefur sótt um að
hætta dreifingu á ákveðna bæi en
oftast verið hafnað af Póst- og
fjarskiptastofnun. Þó hefur oftar
en ekki verið fallist á varakröfur
fyrirtækisins, þ.e. að lengja þá
leið sem ábúendur þurfa að sækja
póstinn sinn. Sem dæmi má nefna
að árið 2010 voru teknar slíkar
ákvarðanir varðandi þrjá bæi
á Vestfjörðum, sem nú þurfa að
sækja sinn póst um 10 kílómetra
vegalengd. Hyggst fyrirtækið halda
áfram á þessari braut, að draga úr
eða hætta póstdreifingu á bæi sem
eru taldir vera utan alfaraleiða?
„Þetta er í raun af þrenns konar
meiði. Í fyrsta lagi höfum við
sótt það mjög stíft að fella niður
dreifingu á bæi þar sem ekki er
búseta allt árið um kring. Við höfum
þurft að greiða fyrir akstur á leiðum
sem aldrei eru farnar og það er bara
að kasta peningum að mínu mati.
Annað er þegar bæir eru langt utan
alfaraleiðar. Það er nú orðið mjög
fátítt og í flestum tilfellum er búið að
staðsetja póstkassa á réttum stöðum
þar sem þetta á við. Við höfum
horft til þess hver kostnaðurinn er
við dreifingu á hverjum stað. Það
getur legið á bilinu 1,5 til 1,8 milljón
krónur sem við höfum verið að
borga fyrir dreifingu á bæi sem eru
á miklum jaðarsvæðum og í sumum
tilfellum höfum við verið að borga
ábúendum fyrir að sækja póstinn
sinn. Þriðja er að við höfum reynt
að framfylgja því að póstkassar
séu staðsettir á stöðum sem að lög
og reglur kveða á um. Það eru um
6.000 póstkassar í dreifbýli og fyrir
tveimur árum síðan voru um 5.400
þeirra rétt staðsettir. Við fórum í átak
til að gera bót á þessu og nú eru á
milli 100 og 200 kassar sem enn
á eftir að laga staðsetningu á. Við
höfum einsett okkur að klára þetta
verkefni vegna þess að við teljum
að það sé ekki skylda Íslandspósts
að útvega póstkassa. Það hefur hins
vegar skapast um það hefð. Þegar
einkarétturinn fellur niður þá er
tilefni til þess að Íslandspóstur hætti
þessari umsýslu á póstkössum og
dragi þannig úr útgjöldum.“
Ákvarðanir teknar hjá Póst- og
fjarskiptastofnun
– Í lögum um póstþjónustu kemur
fram, í 6. grein, að „Íslenska ríkið
skal tryggja öllum landsmönnum
á jafnræðisgrundvelli aðgang að
ákveðnum þáttum póstþjónustu,
alþjónustu, með ákveðnum gæðum
og á viðráðanlegu verði“. Hvernig
samrýmist það sem nefnt er hér að
framan þessum ákvæðum?
„Aðgengi að póstþjónustunni,
sem þú ert að vísa til, er bundið við
það að "hagkvæmt þyki." Slíkur
fyrirvari er túlkunaratriði og það
er Póst- og fjarskiptastofnunar
að taka afstöðu til þess þegar við
höfum óskað eftir því að leggja
niður pósthús, draga úr dreifingu og
svo framvegis. Stofnunin úrskurðar
um þessar óskir og þeir sem telja
að verið sé að mismuna þeim hafa
möguleika á að leita réttar síns hjá
stofnuninni. Við förum svo eftir
þeim úrskurðum.“
– Hver er almenn framtíðarsýn
þín á fyrirkomulag póstþjónustu og
rekstur Íslandspósts?
„Við verðum mjög vör við það,
starfsfólk póstsins, að þetta er
þjónusta sem skiptir fólk gríðarlega
miklu máli. Ekki síst úti um land.
Það þarf að horfa á póstþjónustuna
á þessum tímamótum við afnám
einkaréttar og ákveða hvernig á að
haga henni til frambúðar. Lögum
samkvæmt ber að halda þeirri
þjónustu uppi og nú er tilvalið
tækifæri til þess að endurmeta alla
þætti hennar og tryggja það að hún
verði veitt í samræmi við þarfir og
óskir viðskiptavina.“ /fr
Ingimundur segist ekki vita til þess að til standi að einkavæða Íslandspóst. Hann segir að í sjálfu sér standi ekkert í vegi fyrir því, fyrirtækið sé rekið sem
hlutafélag og byggi á nákvæmlega sömu grunnreglum og önnur slík félög. Slíkt sé bara pólitísk ákvörðun.
Einkaréttur ríkisins
Íslenska ríkið hefur einkarétt á póstþjónustu vegna póstsendinga bréfa allt að
50 grömmum að þyngd. Póst- og fjarskiptastofnun veitir rekstrarleyfishafa
leyfi til að annast einkarétt ríkisins og skal tryggja að veitt verði fullnægjandi
þjónusta um land allt. Íslandspóstur sinnir þessu hlutverki í dag. Boðað hefur
verið að einkaleyfi ríkisins falli niður á næstunni vegna ESB-tilskipunar um
póstþjónustu.
Alþjónusta í pósti
Íslenska ríkið skal tryggja öllum landsmönnum aðgang að ákveðnum þáttum
póstþjónustu á jafnræðisgrundvelli, með ákveðnum gæðum og á viðráðanlegu
verði. Alþjónusta innifelur aðgang að að póstafgreiðslu og póstþjónustu vegna
bréfa, markpósts og dagblaða, vikublaða, tímarita, ábyrgðarsendinga, tryggðra
sendinga, fjármunasendinga og blindrasendinga allt að tveimur kílóum
og bögglasendinga allt að tuttugu kílóum auk annarra þátta. Við úthlutun
rekstrarleyfa fyrir póstþjónustu getur Póst- og fjarskiptastofnun lagt kvaðir á
rekstrarleyfishafa um að þeir veiti alþjónustu.