Bændablaðið - 03.04.2014, Blaðsíða 42

42 Bændablaðið | Fimmtudagur 3. apríl 2014
Hreyfing til heilsubótar
Nautgripasæðingar 2013
Maður opnar varla blað eða
hlustar á útvarp án þess að sjá
eða heyra tal um bættan lífsstíl
og betri heilsu. Oftast er verið
að tala um hreyfingarleysi og
rangt mataræði, en bæði þessi
atriði eru stór þáttur í hækkandi
kjörþyngd Íslendinga. Samkvæmt
rannsóknum eru Íslendingar
alltaf örlítið að þyngjast umfram
kjörþyngd ár frá ári.
Eina ráðið til viðsnúnings á
þessu heilsufarsvandamáli er meiri
hreyfing og hollara mataræði, en það
er ekki nóg að hugsa um þetta, það
þarf að vinna í málinu. Persónulega
tel ég að þessi yfirþyngd Íslendinga
orsakist af því hvað tæknin er orðin
mikil. Alltaf er verið að finna upp
tæki og tól til að létta mönnum störf
og eftir sitjum við á allt of stórum
sitjanda sökum hreyfingarleysis
sem síðar fer út í leti og jafnvel enn
alvarlegri afleiðingar.
Áramótaheit margra
verður að engu
Um hver áramót heita margir sér
því að gera betur á komandi ári
á ýmsum sviðum. Í fyrsta pistli
mínum hér eftir áramót var ég að
hvetja lesendur til þess að fara til
læknis þótt það væri ekki nema rétt
til þess að kanna ástand skrokksins.
Ég er búinn að fara í skoðun og
mér til furðu var ég í betra standi
en ég bjóst við.
Í læknisskoðuninni spurði ég
heimilislækninn minn hvað hún
ráðlegði mönnum eins og mér að
gera mér til heilsubótar. Svarið var:
„Hættu þessum pípureykingum
og besta leiðin til betri heilsu er,
reglulegur svefn, rétt mataræði,
hreyfing og gleði.“

Ganga er besta líkamsræktin
Reykingar: Það er margsannað að
reykingar eru óhollar, sama hversu
lítið reykingamaðurinn reykir.
Svefn:
Reglulegur svefn er öllum
nauðsynlegur og smá lúr á miðjum
degi skerpir hugsun og orku.
Matur: Næring þarf að vera holl,
en það sem flestir þurfa að gera
er að minnka sykurneyslu, salt og
brauð.
Eflaust er ofantalið eitthvað sem
allir geta séð sig gera. Hreyfing:
Þegar læknar eru spurðir hvaða
líkamsrækt sé best og hollust
verður oftast svarið góðir og langir
göngutúrar.
Að ganga daglega í tvo til
þrjá kílómetra er sennilega besta
líkamsrækt sem völ er á. Gleði:
Gleði hvers og eins getur verið
mismunandi, en gerðu oftar það
sem þér finnst skemmtilegast,
fótbolti, skíði og golf er allt góð
hreyfing, bara að klæða sig rétt og
koma sér í gleðina því að leikur á
sér engin aldursmörk.
Fyrirmyndarsnjóbrettamaður
með forvarnirnar í lagi.
Nú er liðið það á árið 2014
að ljóst má vera hvernig
sæðingastarfsemin á árinu
2013 gekk fyrir sig. Svipað og
á síðasta ári verður nú í fjórum
greinum gerð grein fyrir umfangi,
þátttöku og árangri í þessu starfi
undanfarin þrjú ár.
Á árinu 2013 voru sæddar 26.459
(25.936 árið 2012) kýr/kvígur 1.
sæðingu eða 79,6% af heildarfjölda
kúa og kvígna samkvæmt talningu
MAST (26.479 kýr og 6.775
kvígur). Sambærilegt hlutfall ársins
á undan var töluvert lægra eða
76,7%. Ánægjulegt er þegar hlutfall
sæddra gripa hækkar en samt vantar
allt of margar kýr og kvígur inn í
sæðingastarfsemina. Vísbending er
um að hluti þessarar hækkunar séu
auknar sæðingar á kvígum og er það
vel. Vinsældir heimanauta eru þó
enn of miklar og við gætum stækkað
virka erfðahópinn verulega með því
að gefa heimanautunum frí.
Þátttaka í sæðingastarfseminni
er mismikil milli svæða en á
meðfylgjandi töflum má sjá hver
hún er á einstökum svæðum.
Rétt er að vekja athygli á að hjá
Kjalnesingum eru hlutfallslega mjög
margar holdakýr og það hefur áhrif á
notkunina á þeirra svæði. Hver tafla
tekur á einu ári.
Samkvæmt þessum tölum þá
eykst hlutfall sæðinga á flestum
svæðum. Hvergi vex þá þátttakan
meira en í A-Skaftafellssýslu þar
sem hún vex um 18%. Hafa ber þó
í huga að áður var miðað við fjölda
kúa og kvígna árið á undan en árið
2013 lágu tölur fyrir sem hægt var
að nota við þetta uppgjör. Samt eru
taldir vera um 6.700 gripir sem
ekki koma til sæðinga og nýtast því
ekki í sameiginlegu kynbótastarfi,
nema þá að litlu leyti. Við höfum
því enn möguleika á að gera betur
í ræktuninni.
Skemmtilegt er að brjóta þetta
niður og tafla 1 hér að neðan sýnir
árangur sæðinga eftir svæðum.
Tekin eru þrjú ár sem eiga að
vera fyllilega sambærileg. Þegar
litið er yfir tölur hefur árangur á
Vesturlandi nokkuð haldið sér en
árangur á Norðurlandi fellur heldur
nema í S-Þingeyjarsýslu. Áberandi
fall er í A-Húnavatnssýslu miðað
við tvö fyrri ár, en þá var metinn
árangur þar mjög góður. Suðurland
og þá sérstaklega V-Skaftafellssýsla
og Rangárvallasýsla hafa fallið
verulega milli ára en Árnessýsla
minna. heldur fallið á meðan
hann hefur batnað í Eyjafirði og í
Skagafirði og einnig á Suðurlandi.
Gaman væri að vita ástæðu þessa
munar og ganga í að lagfæra hann
en væntanlega eru þarna margir
samliggjandi þættir s.s. heygæði,
veðurfar, sæðisgæði og mannsins
verk sem ráða.
2011 Fjöldi Fjöldi 2011 Hlutfall
Búnaðarsamband (BS) Kúa Kvíga Samtals 1.sæðing sætt
BS Kjalnesinga
BS Borg/Snæ
BS Dalamanna
BS Vestfjarða
BS Strandamanna
BS V-Hún.
BS A-Hún.
BS Skagafjarðar
BS Eyjafjarðar
BS S-Þing.
BS Austurlands
BS A-Skaft.
BS Suðurlands 10.305
Landið 27.448 6.857 34.305 26.879 78,35%
2012 Fjöldi Fjöldi 2012 Hlutfall
Búnaðarsamband (BS) Kúa Kvíga Samtals 1.sæðing sætt
BS Kjalnesinga
BS Borg/Snæ
BS Dalamanna
BS Vestfjarða
BS Strandamanna
BS V-Hún.
BS A-Hún.
BS Skagafjarðar
BS Eyjafjarðar
BS S-Þing.
BS Austurlands
BS A-Skaft.
BS Suðurlands
Landið 27.300 6.537 33.837 25.915 76,59%
2013 Fjöldi Fjöldi 2013 Hlutfall
Búnaðarsamband (BS) Kúa Kvíga Samtals 1.sæðing sætt
BS Kjalnesinga
BS Borg/Snæ
BS Dalamanna
BS Vestfjarða
BS Strandamanna
BS V-Hún.
BS A-Hún.
BS Skagafjarðar
BS Eyjafjarðar
BS S-Þing.
BS Austurlands
BS A-Skaft.
BS Suðurlands
Landið 26.479 6.775 33.402 26.510 79,37%
liklegur@internet.is
Hjörtur L. JónssonÖRYGGI – HEILSA – UMHVERFI
55,0%
57,0%
59,0%
61,0%
63,0%
65,0%
67,0%
69,0%
71,0%
73,0%
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Mynd 1. Árangur sæðinga 1999 til 2013

Mynd 1 hér að ofan sýnir metinn
árangur sæðinga áranna 1999 til 2013.
Metinn árangur þýðir að kýrin/kvígan
kom ekki til endursæðingar innan 56
daga frá sæðingu. Þessi samanburður
sýnir að metið fanghlutfall hefur
heldur lækkað undanfarin ár og má
hluta þess rekja til betri skráningar
með tilkomu Huppu. Árið 2011
er ástæðan sú að þá fóru í umferð
ungnaut með mjög lágt fanghlutfall.
Erfitt var í venjulegri greiningu að sjá
það fyrir og því fór sem fór. Ástæðu
þess að fanghlutfall árið 2013 fellur
er sú að illa hélt við ákveðnum
reyndum nautum. Þau naut voru
mikið notuð og hafa því mikil áhrif
á metna fanghlutfallið.
Samanburður milli áranna 2011, 2012 og 2013
2011 2012 2013
Landið allt 1.sæðing Árangur 1.sæðing Árangur 1.sæðing Árangur
Búnaðarsamband (BS)
BS Kjalnesinga 259 64% 234 63% 250 70%
BS Borgarfjarðar 1.721 71% 1507 66% 1557 68%
BS Snæfellinga 534 70% 590 69% 519 68%
BS Dalamanna 329 69% 314 67% 290 69%
BS Vestfjarða 501 72% 464 72% 516 79%
BS Strandamanna 42 86% 37 92% 35 94%
BS V-Hún. 442 70% 447 72% 522 72%
BS A-Hún. 798 77% 860 77% 826 71%
BS Skagafjarðar 1.855 68% 1806 71% 1775 69%
BS Eyjafjarðar 4.094 68% 3892 72% 3796 69%
BS S-Þing. 1.212 62% 1143 62% 1222 65%
BS Austurlands 872 68% 892 64% 847 69%
BS A-Skaft. 385 68% 293 71% 365 70%
BS V-skaft 547 68% 601 64% 690 60%
BS Rangárvalls 2.785 63% 2649 65% 2623 60%
BS Árnessýsla 4.622 66% 4399 69% 4687 66%
Landið 20998 67% 20128 69% 20520 67%
Sveinbjörn Eyjólfsson
framkvæmdastjóri
Nautastöðvar BÍ
Nautastöð Bændasamtaka Íslands