Bændablaðið - 03.04.2014, Blaðsíða 28

28 Bændablaðið | Fimmtudagur 3. apríl 2014
Lykilatriði að bændur og ráðunautar séu samstíga
– Segir norski fóðurfræðingurinn Jon Kristian Sommerseth
Norskur fóðurfræðingur, Jon
Kristian Sommerseth, sótti
Íslandi heim á dögunum á
vegum Ráðgjafarmiðstöðvar
landbúnaðarins (RML). Jon
Kristian er 31 árs, fæddur og
uppalinn á kúabúi í Kjeldebotn
í Ofoten í Norður-Noregi og
starfar sem fóðurráðgjafi
hjá mjólkursamlaginu TINE
í Noregi. Hann dvaldi hér í
viku og ferðast um landið með
íslenskum fóðurráðunautum,
heimsótti bændur og hélt erindi
á bændafundum á Norður- og
Suðurlandi. Þá vann hann einnig
við fóðurráðgjöf og útreikninga
með ráðunautum RML jafnframt
því sem hann miðlaði af reynslu
sinni til þeirra.
Í Noregi er mjólk framleidd um
landið allt, á um 9.000 kúabúum
sem hvert um sig telur að meðaltali
24 árskýr. Meðalframleiðsla var
árið 2013 7.764 kíló. Á síðustu 25
árum hefur kúabúum fækkað um
60 prósent og á sama tíma hefur
framleiðsla dregist saman um 8 til
9 prósent að sögn Jons Kristians.
Margt er líkt með kúabúskapnum
í Noregi og á Íslandi að mati Jons
Kristians.
„Fjós og önnur útihús eru allt
frá því að vera af nýjustu og bestu
gerð og til hefðbundnari eldri fjósa.
Þeir bændur sem ég ræddi við hér
á landi virtust mjög áhugasamir
um hvað hægt væri að gera til að
auka efnainnihald mjólkur, einkum
fituþáttinn. Það kom mér nokkuð á
óvart að heyra hversu ólíkar skoðanir
bændur hafa varðandi forþurrkun
á heyi en í Noregi er óalgengt að
þurrefnishlutfall fari yfir 40 prósent
í rúllum. Annars var gaman að sjá
svona mörg ólík litaafbrigði fyrir
ráðunaut sem sér nánast eingöngu
rauðar og svartar kýr, með hvítu í.“
Leggja þarf áherslu á gott
gróffóður
Íslenskir kúabændur eru um þessar
mundir í svipaðri stöðu og norskir
starfsbræður þeirra fyrir um tveimur
árum síðan, það er að eftirspurn
eftir fituríkum mjólkurvörum hefur
rokið upp, framleiðsla hefur dregist
nokkuð saman og bændur eru nú að
leita leiða til að auka framleiðsluna
á nýjan leik. Jon Kristian segir að
mikilvægt að bændur nýti sér ráðgjöf
til að ná sem bestum árangri í þeim
efnum.
„Hvað varðar stöðuna varðandi
vöntun á fituhluta mjólkur vil ég
nefna að það er mjög mikilvægt
að leggja áherslu á vinnubrögð og
skipulag í fjósum. Kýrnar þurfa
að hafa aðgang að góðu gróffóðri
með góðum meltanleika og gjarnan
háu innihaldi sykra. Bændur ættu
að leggja áherslu á að afla slíks
gróffóðurs yfir sumarið. Magn og
samsetning kjarnfóðurs þarf svo
að miða við gæði gróffóðursins
til að fá sem besta blöndu fóðurs
í samræmi við þau markmið sem
bændur setja sér í sinni framleiðslu.
Mikill hluti mjólkurfitu á uppruna
sinn í vömbinni svo ég ráðlegg
bændum að leggja áherslu á góða
virkni í vambarstarfsemi kúa, því
æskilegt sýrustig og bakteríustig í
vömb er grundvallaratriði varðandi
aukna fituframleiðslu. Svo verða
bændur að hafa í huga að kálfar
eru framtíðarmjólkurkýr svo það
er mikilvægt að umhverfi þeirra
og aðbúnaður sé sem allra bestur.
Ráðunautar Ráðgjafarmiðstöðvar
landbúnaðarins eru vel í stakk búnir til
að veita bændum ráðgjöf hvað þessi
atriði varðar og ég hvet kúabændur til
að nýta ráðgjafarþjónustuna.“
Bjóða upp á ráðgjafarpakka fyrir
norska bændur
Mikilvægt er að ráðunauta hlusti á
bændur og mæti þörfum þeirra um
ráðgjöf að mati Jons Kristians. Séu
bóndi og ráðunautur ekki samstíga
varðandi þau markmið sem á að ná
muni árangur ekki nást.
„Það er algjört lykilatriði
fyrir ráðunauta að vera samstíga
bændum varðandi þau markmið
sem þeir vilja ná. Það verður að
vera sameiginlegur skilningur
milli ráðunauts og bónda um
hvaða hindranir eru í veginum og
til hvaða aðgerða þarf að grípa.
Á síðustu árum höfum við boðið bændum ákveðna ráðgjafarpakka
þar sem menn geta valið um umfang
ráðgjafarinnar. Það geta til dæmis
verið 20 til 40 tímar í ráðgjöf yfir
árið sem innihalda 2 til 3 heimsóknir
í fjós, útreikninga á gróffóðurstöðu
og þörf á kjarnfóðurgjöf, eftirfylgni
og almenna ráðgjöf. Ef mjaltaþjónn
er í fjósinu getum við tengst
tölvukerfi fjóssins og fylgst með
stöðu mála jafn óðum. Þá getum
við í raun gert breytingar og
stillt hlutina af frá skrifstofunni.
Margir bændur eru afar ánægðir
með hvernig við fylgjumst með og
getum gripið inn í strax.“
Mikilvægt að fara á vettvang
Jon Kristian segir að honum hafi
litist vel á það sem hann sá til
íslensku ráðunautanna í heimsókn
sinni. Hann undirstrikar mikilvægi
þess að ráðunautar fari á vettvang,
hitti bændur og kynni sér aðstöðu
á hverjum bæ.
„Ég fékk þá tilfinningu
að ráðunautar Ráðgjafar-
miðstöðvarinnar séu vel menntaðir
og mjög áhugasamir um að aðstoða
bændur. Að mínu mati er mjög
mikilvægt að ráðunautar fari í fjós
og skoði gripi, fóður og vinnulag.
Það er hægt að gera mjög góða hluti
með mismunandi tölvuforritum
en eins og í öllu öðru þá fara
niðurstöður ráðgjafar algjörlega
eftir því hvaða forsendur menn
setja sér. Ef menn ætla til dæmis
að gera fóðuráætlun með NorFor
er mikilvægt að vita þyngd gripa.
Þá er mikilvægt að gróffóðurátið
sé eins mikið og hægt er. Ég skil
það svo að nú standi yfir rannsókn
á Stóra-Ármóti þar sem verið er að
rannsaka gróffóðurát íslenskra kúa.
Sú rannsókn gæti orðið mikilvæg til
að gera áætlanagerð nákvæmari.“
Búum mun fækka og þau stækka
Hvað varðar framtíðarþróun í
norskri mjólkurframleiðslu telur Jon
Kristian að svipuð þróun verði þar á
næstu árum og verið hefur síðustu
ár, ekki ósvipað því sem hefur gerst
hér á landi.
„Það er þó ekkert öruggt í þessum
efnum í ljósi þess að ekki er búið
að ganga frá búvörusamningi í
Noregi fyrir þetta ár. Þess vegna
er ekki hægt að spá fyrir um í
hvaða átt ný ríkisstjórn hyggst fara
varðandi landbúnaðinn. Ef ég ætti
að spá fyrir um framtíðina myndi
ég ætla að þróunin verði áfram sú að
kúabændum haldi áfram að fækka,
þó ekki með sama hraða og verið
hefur, og að kúnum muni fjölga á
hverju búi að meðaltali. Með því
ætti að vera hægt að halda svipaðri
mjólkurframleiðslu og verið hefur.“
Sérhæfð ráðgjöf í samkeppni
Þróunin í norsku ráðgjafar-
þjónustunni hefur verið í átt
að sérhæfðari ráðgjöf. Þá er all
nokkur samkeppni komin á í
norskri ráðgjafarþjónustu. „Það
á við um alla þætti, til að mynda
fóðrun, mjólkurgæði, heilsu,
tækni, hagfræðiþjónustu og svo
framvegis. Þá er ráðgjöfin í meira
og meira mæli orðin fjármögnuð
með notendagjöldum. Hversu mikil
samkeppni er í ráðgjafarþjónustu í
norskum landbúnaði ræðst að miklu
leyti af því hvar bændur búa. Jaðarinn
(n. Jæren), sem er í suðvestur Noregi
og þar sem ég starfa, er líklega það
svæði þar sem mest samkeppni
ríkir. Fyrir utan TINE eru fleiri
Það er mikilvægt að ráðunautar fari á vettvang og skoði aðstöðu, vinnulag og gripi, að mati Jons Kristians
Sommerseth, fóðurráðunauts hjá TINE í Noregi.
Hitaveitu &
gasskápar
Blikksmiðjan Vík ehf / Skemmuvegur 42, 200 Kópavogi / kt. 4309850279 / Sími: 557-1555 / blikkvik@blikkvik.is
fyrir sumarbústaði og heimili
Gæði • Þjónusta • Öryggi
Hitaveituskápar
Við sérsmíðum og eigum líka hitaveitukassa á lager.
Einnig smíðum við mikið af kössum á kerrur, bíla ofl.
Fáanlegir í mörgum litum.
Gasskápar
Eigum gasskápa á lager. Læsanlegir
og smíðaðir úr áli.
Láttu ekki stela af þér kútunum!